شنیدن این خبر، در دوره و زمانه‌ای که همه چیز به‌صورت غول‌‌آسا رشد می‌کند و تلاش می‌شود تا به همه چیز نگاه کلان و ملی شود، کمی تا قسمتی عجیب بود. با چنین ذهنیتی، به سمت ساختمان شماره2 شهرداری منطقه5 تهران حرکت کردیم تا از گشایش اولین مرکز کنترل ترافیک محلی در پایتخت شلوغ ایران‌زمین، گزارش تهیه کنیم.
پس از رسیدن به محل موردنظر و بعد از اولین سرکشی به سایت کنترل ترافیک محلی، موفق می‌شویم تمام مسیری را که پیموده‌ایم، دوباره ببینیم! نصب مانیتورهای جورواجور در این سالن، این امکان را به بچه‌های شهرداری منطقه5 می‌دهد که حتی پرواز یک‌پرنده را نیز در محدوده ترافیکی مربوط به پهنه غرب تهران رصد کنند؛
این‌چنین است که متوجه می‌شویم چرا دوستان انتظار ما را می‌کشیده‌اند و از دیدن‌مان متعجب نشدند! توضیحات بیشتر در مورد عوامل محلی‌شدن کنترل ترافیک تهران و البته فواید آن را از زبان مهندس حمیدرضا معظمی، معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری منطقه5 بخوانید؛ مسئولی که پس از پایان جلسه طولانی مدتش با برخی دیگر از مسئولان خدمات شهری منطقه، موفق به مصاحبت با او می‌شویم!
از «ایرانشهر» تا تهرانشهر!
صحبت را از آن‌جایی شروع می‌کنیم که اصولا چه نیازی به احداث مراکز کنترل ترافیک محلی بوده؟ مگر مرکز اصلی کنترل ترافیک در خیابان ایرانشهر، با 450دوربین و 380تقاطع هوشمند، گره‌های ترافیکی و خدمات‌شهری مردم تهران را باز نمی‌کرد و برای رتق‌وفتق امور، کافی نبود:
«نه؛ اگر بخواهیم به شکل مطلوب و آرمانی به این قضیه نگاه کنیم، واقعا کافی نبوده است. اصولا از سال گذشته این دیدگاه در شهرداری تهران شکل گرفت که اختیارات گوناگون، از مدیریت کلان به سمت زیرمجموعه‌ها تفویض شود تا کارها به شکل تخصصی‌تری صورت بگیرد. این ایده، از شروع سال جدید در شهرداری تهران عملیاتی شد، به‌طوری که در حوزه خدمات اتوبوسرانی یا تاکسیرانی شاهد تغییر و تحولاتی بودیم و البته به‌زودی در حوزه پارکبان‌ها یا سایر موارد این‌چنینی نیز این قبیل دگرگونی‌ها را خواهیم دید.
در همین راستا هم قرار بر این شده تا امکانات ترافیکی هر منطقه به خودش واگذار شود تا کنترل ترافیک هم به صورت محلی انجام شود. این اتفاق باعث افزایش تمرکز روی موضوع می‌شود که در نوع خود می‌تواند به تسهیل و تسریع خدمت‌رسانی بیانجامد».
مهندس معظمی که به سوالات ما جواب می‌دهد، مسئولیت ترافیکی منطقه5 را برعهده دارد و مسلما روی هیچ کجا به اندازه مرکز کنترل محلی ترافیک پهنه غرب اشراف ندارد؛ همان مرکزی که در نوع خودش «اولین» است و البته دقیقا در محدوده خدمت آقای مهندس افتتاح شده:
«مرکز کنترل محلی ترافیک غرب تهران، اولین مجموعه‌ای بود که برای عملیاتی کردن ایده تفویض اختیارات به زیرمجموعه‌ها در حوزه ترافیک افتتاح شد. این مرکز، قرار است روی مجموعه اتفاقات ترافیکی پهنه غرب نظارت داشته باشد. این محدوده شامل مناطق
5، 9، 17، 18، 21 و 22 شهرداری تهران می‌شود که الان دوربین‌های آن در همین ساختمان نصب است و ما کلیه امور را زیر نظر گرفته‌ایم».
طبیعتا برای ما هم مثل شما این پرسش مطرح شد که چرا امور ترافیکی همه این 6منطقه را به منطقه5 سپرده‌اند:«چون امکانات نظارتی ما از بقیه مناطق بیشتر است. در‌حال‌حاضر ما حدود 40دوربین در منطقه داریم که از همه آن‌ها استفاده می‌شود، ضمن آن‌که امیدواریم تا پایان سال‌جاری، این تعداد به 60دوربین افزایش پیدا کند».
این اولین بود، نه آخری
اما جالب است بدانید مرکز کنترل ترافیک غرب تهران، اولین مرکز کنترل محلی ترافیک پایتخت است و قرار شد به‌زودی 3مرکز مشابه دیگر در شمال، شرق و جنوب پایتخت احداث شود تا ترافیک این کلان‌شهر، از این پس کاملا به شکل بومی و محلی تحت نظارت قرار بگیرد: «به‌زودی در منطقه15 شهرداری تهران، مرکز مشابهی برای کنترل ترافیک پهنه جنوبی تهران افتتاح خواهد شد و البته تقریبا به شکل همزمان در شرق و شمال شهرمان نیز شاهد گشایش مراکز دیگری از این دست خواهیم بود.
مرکز کنترل ترافیک پهنه غرب هم حدود 2هفته پیش به صورت آزمایشی شروع به کار کرد و از حوالی 25مهرماه، به شکل رسمی به بهره‌برداری رسیده و کار خود را آغاز خواهد کرد». به این ترتیب، هنوز کار مرکزی که ما به آن سر زدیم، جدی و رسمی نشده است: «در‌حال‌حاضر تصاویری که ما دریافت می‌کنیم، مرکز اصلی کنترل ترافیک شهر هم می‌بیند، اما بعد از آغاز به کار رسمی مرکز ما، تصاویر مزبور برای مرکز اصلی اولویت دوم را پیدا خواهد کرد و اخذ کلیه تصمیمات راجع‌به مسایل ترافیکی، برعهده خود مسئولان منطقه خواهد بود».
این البته به آن معنا نیست که طی این مدت که مرکز به صورت آزمایشی کار می‌کرده، هیچ اتفاقی رخ نداده؛ ظاهراً دوستان ما در این مرکز خیلی جدی کار خود را انجام می‌داده‌اند، اما به‌هر‌حال آغاز واقعی کار مرکز، اواخر مهرماه خواهد بود که با حضور مسئولان عالی‌رتبه ترافیکی شهرداری، اولین مرکز کنترل محلی ترافیک به صورت رسمی گشایش خواهد یافت.
حالا از زبان مهندس معظمی بشنوید اهمیت استراتژیک مناطق پهنه غرب را: «ما در این‌جا مبادی اصلی ورودی غرب تهران مثل جاده مخصوص و بزرگراه تهران-کرج را داریم، ضمن آن‌که حجم زیادی از ترافیک پیک صبحگاهی هم مخصوص این منطقه است. همه این‌ها باعث می‌شود مسئولیت‌مان در کنترل ترافیک این محدوده، خطیر باشد».
این‌جا تهران، رادیوپیام!
اما با محلی‌شدن کنترل ترافیک در پایتخت، تکلیف انتقال اطلاعات ترافیکی به شهروندان چه خواهد شد: «مثل گذشته که اطلاعات این حوزه از طریق رادیوپیام در اختیار شهروندان قرار می‌گرفت، می‌کوشیم تا به بهترین شکل ممکن اخبار را به‌دست مخاطبان برسانیم. درواقع از آن‌جا که دست‌اندرکاران رادیو در مرکز اصلی کنترل ترافیک تهران مستقر هستند، ما مشاهدات خودمان را دسته‌بندی کرده و به دوستان در مرکز انتقال خواهیم داد تا در اختیار مردم قرار بگیرد.
حتی سعی‌مان بر این است که اطلاعات جزیی‌تر و دقیق‌تری را هم از این طریق منتقل کنیم. از آن‌جا که کار ما از لحاظ کمی کمتر و از لحاظ کیفی مطلوب‌تر و تخصصی‌تر است، عملی شدن این مهم، دور از انتظار نیست». مهندس معظمی، از آمادگی مرکز تحت‌کنترل برای نصب دوربین‌های جدید در محدوده غرب خبر می‌دهد:
«ما آماده‌ایم با توجه به امکاناتی که وجود دارد، در تقاطع‌های جدید هم دوربین نصب کنیم. مثلا در مورد بزرگراه شهید‌باکری، ما از قبل اعلام کردیم می‌توانیم پیش از آسفالت‌کاری جدید، تاسیسات فیبرنوری را نصب کنیم. همین اقدام، باعث شد از کنده‌کاری‌های بعدی و دوباره‌کاری‌های احتمالی پیشگیری‌شود».
فواید؛ از تسریع خدمت‌رسانی تا نظارت دقیق‌تر
رفته‌رفته به بحث شیرین فواید و محاسن بومی و محلی‌شدن کنترل ترافیک می‌رسیم: «به این ترتیب، نظارت ما روی حوزه ترافیک در محدوده خودمان به‌شدت افزایش پیدا می‌کند. اگر به‌طور‌مثال در مرکز، چیزی حدود 10اپراتور مشغول‌اند و کل ترافیک تهران را ارزیابی می‌کنند، این‌جا ما می‌توانیم مثلا محدوده غرب تهران را به دقت بررسی کنیم.
همین مساله به کیفی‌تر شدن کنترل کمک می‌کند. ضمن آن‌که گستره خدمات ما نیز در شیوه جدید توسعه پیدا می‌کند. به‌این‌ترتیب که مثلا آب‌گرفتگی معابر به ویژه در نیمه دوم سال یا یخ‌زدگی‌های احتمالی را به‌سرعت رصد کرده و برای حل آن‌ها اقدام خواهیم‌کرد. هم‌چنین بحث امدادرسانی به خودروهای عبوری یا رسیدگی سریع‌تر به تصادفات هم مطرح است که در مجموع باعث می‌شود طرح کنترل محلی ترافیک، به هر چه ایمن‌تر شدن بزرگراه‌ها بیانجامد».
معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری منطقه5، یک مثال جزیی را هم مطرح می‌کند تا حساب‌کار دست‌مان بیاید: «ما حتی در این طرح سعی خواهیم کرد تجمع مسافران در گذرگاه‌های مختلف را ارزیابی کنیم و اگر شلوغی و تراکم بیش از حدی دیدیم، به‌سرعت مراتب را به مسئولان مربوطه اطلاع بدهیم.
به این ترتیب دست‌اندرکاران تاکسیرانی یا اتوبوسرانی مبادرت به حل سریع موضوع خواهند کرد. گذشته از این، هزینه‌ها نیز در این طرح کاهش می‌یابد». اما یک نکته هم قابل‌توجه پیمانکاران محترم: «ما با استفاده از این سیستم‌ها، می‌توانیم حتی کار پیمانکاران‌مان را هم ارزیابی کنیم و از سرعت و کیفیت عملکرد آن‌ها به‌طور پیوسته آگاه شویم». خلاصه این‌جا از این به بعد همه‌چیز کنترل می‌شود. حواس‌ها جمع باشد لطفا!
دریافت 24ساعته تصاویر و میهمانان شهرداری
خیال‌تان جمع‌جمع باشد که تصاویر مربوط به پهنه‌های گوناگون شهر تهران، قرار است به صورت 24ساعته دریافت شود: «ما 8کارمند ویژه در منطقه5 شهرداری برای حضور در اتاق کنترل ترافیک محلی در‌نظر گرفته‌ایم که به‌صورت شیفتی انجام وظیفه خواهند کرد. 3نفر صبح، 3نفر عصر و 2نفر هم شیفت شب».
این‌ها اما همه حاضران در مرکز نیستند، چون قرار است شهرداری منطقه، میهمانانی هم داشته‌باشد: «در خدمت دوستان‌مان از سایر ارگان‌های خدمات‌شهری هم خواهیم بود. فوریت‌های پلیسی حتی در این اتاق نماینده‌ای خواهد داشت تا در صورت مشاهده تصاویر جرایم احتمالی، به سرعت مراتب اطلاع داده شود. ضمن این‌که در خدمت نمایندگان پلیس راهور، شرکت واحد، تاکسیرانی، اورژانس و آتش‌نشانی هم خواهیم بود. عمدتا دوستان نماینده، از 6صبح تا 10شب حضور دارند و تصاویر را چک می‌کنند، اما بچه‌های ما 24ساعته فعال هستند و سعی می‌کنند هیچ‌چیز را از دست ندهند».
از دست‌‌به‌سرکردن میهمان سرزده تا نان سنگک
اما بشنوید از حواشی گزارش همشهری‌مسافر از مرکز کنترل ترافیک محلی، زمانی که پشت در اتاق آقای مهندس، منتظر تمام‌شدن جلسه بودیم، یکی از کارمندان مرکز، برای نشان دادن دقت وکیفیت تصاویر دریافتی پس از رصدکردن تصاویر مربوط به پهنه غرب با تلفن همکارش که بیرون از ساختمان به سر می‌برد، تماس گرفت و به وی اطلاع داد که با توجه به تصاویر دریافتی، مغازه نان سنگکی محل خلوت است و او می‌تواند با مراجعه به این واحد، خیلی سریع دو تا نان داغ تهیه کند!
بعد از مشاهده این اتفاق، یاد فواید و محاسن جانبی محلی‌شدن کنترل ترافیک تهران افتادیم؛ مواردی مثل آگاهی دریافت‌کنندگان تصاویر، از حضور میهمان سرزده در مقابل در خانه‌شان که می‌تواند با یک‌تماس فوری تلفنی، موجب پیچانده‌شدن چتربازهای مربوطه شود!
چرا مراکز ترافیکی «محلی»؟
مرکز نظارت و کنترل ترافیک پایتخت در کلان‌شهری مثل تهران با وسعتی در حدود 1500کیلومتر‌مربع و جمعیت ساکنی بالغ‌بر 8میلیون نفر و بیش از 380کیلومتر شبکه بزرگراهی و نزدیک‌به 3/5میلیون خودرو، نیازمند رویکردها و راهبردهای بسیار پیچیده‌ای است.
در اکثر شهرهای بزرگ و پیشرفته دنیا به‌منظور ارتقای احاطه مدیریت شهری بر کلیه رویدادها و وقایع اثرگذار شهر، از فن‌آوری‌های نوین نظارت از راه دور استفاده شده و با استقرار ساختاری یکپارچه به‌عنوان مرکز فرماندهی شهر، امکان اعمال تدابیر مدیریتی در خصوص رویدادها و حوادث مختلف شهر فراهم می‌شود.
شهر تهران در این خصوص جزو شهرهای پیشتاز در منطقه خاورمیانه است. «مرکز کنترل ترافیک تهران» به‌عنوان بزرگ‌ترین مرکز در سطح کشورهای منطقه و با هدف استفاده از روش‌ها و تجهیزات جدید و کارآمد در دست‌یابی به اطلاعات لحظه‌ای و ایجاد یک‌سیستم مدیریت یکپارچه ترافیک در سال1371 به‌بهره‌برداری رسید، اما ساختمان فعلی مرکز در سال1376 افتتاح شد.
امروز در ساختار مرکز کنترل ترافیک شهر تهران، نمایندگان نزدیک به 26نهاد و سازمان و وزارتخانه دخیل و مرتبط با مسایل و حوزه‌های تخصصی مدیریت شهری حضور دارند و به‌‌رغم این‌که نام این مرکز، کنترل ترافیک تهران است، مقوله مدیریت ترافیک تنها یکی از ابعاد مهم و کلیدی وظایف و مسئولیت‌های این مرکز محسوب می‌شود.
آن‌چه در بحث مدیریت شهری ضروری و اجتناب‌ناپذیر می‌نماید، این است که در عین حفظ یکپارچگی و انسجام در اعمال تدابیر مدیریتی، از بذل توجه به مقتضیات محلی و منطقه‌ای و اتخاذ رویکردهای تخصصی غفلت نشود. شهرداری تهران نیز از سال‌ها قبل اهمیت این موضوع را درک کرده و اولین تجربیات خود در این حوزه را با استقرار مرکز کنترل ترافیک محلی تونل رسالت و مرکز مدیریت و راهبری خطوط اتوبوسرانی تندرو در شرق تهران کسب کرده است.
روزی که سنگ این بنا گذاشته شد
علاوه‌بر استقرار مراکز تخصصی و محلی کنترل ترافیک که به‌زودی مرکز کنترل تونل توحید نیز به آن‌ها اضافه خواهد‌شد، اعمال تدابیر مدیریتی عام بر ترافیک شهر تهران متناسب با نیازهای منطقه‌ای نیز از اهمیت و‌افری برخوردار است. ساختار شبکه معابر، الگوهای سفرهای روزانه، مدل‌های حمل‌ونقلی و رفتارهای ترافیکی در مناطق مختلف شهر تهران از تنوع زیادی برخوردار است.
به ویژه این تنوع در مناطق مرزی شهر تهران در غرب، شرق و جنوب به‌واسطه ترافیک دروازه‌های ورودی و خروجی آن شاخص‌تر است. ضمن آن‌که در منطقه شمال پایتخت پارامتر مهم و اثرگذار دیگر، شرایط جوی حاکم بر منطقه به‌خصوص در فصول پاییز و زمستان است که لزوم اتخاذ تدابیر ویژه به منظور ارتقای ایمنی و نیز روانی ترافیک را اجتناب‌ناپذیر می‌کند.
در همین راستا از مدت‌ها پیش مقدمات احداث چند مرکز محلی کنترل ترافیک در تهران فراهم شده است که اولین آن‌ها، کمتر از یک‌ماه پیش در پهنه غرب تهران افتتاح شد و البته همین اتفاق به‌زودی در پهنه‌های شمال، جنوب و شرق هم رخ خواهد‌‌داد.
اهداف «محلی» کردن کنترل ترافیک
-ایجاد هماهنگی و همکاری منسجم میان کلیه دستگاه‌های دخیل در حوزه مدیریت و خدمات‌شهری در سطوح منطقه‌ای و محلی اعم از شهرداری‌های مناطق، پلیس راهنمایی‌و‌رانندگی، آتش‌نشانی، پلیس110، پلیس راه در مبادی ورودی شهر و شرکت‌ها و سازمان‌های متولی خدمات حمل‌ونقل عمومی.
-افزایش تسلط مجموعه مرکز کنترل ترافیک تهران بر رویدادها و شرایط حاکم بر کلیه مناطق تهران و امکان اتخاذ راهبردها و رویه‌های متناسب با مقتضیات منطقه‌ای و محلی با توجه به افزایش توان مجموعه در گردآوری اطلاعات لحظه‌ای تا سطوح نواحی و محلات.
-محوریت مراکز کنترل محلی به‌عنوان مقر ستادهای مدیریت بحران منطقه‌ای با هماهنگی کامل با مرکز کنترل ترافیک شهر تهران به‌عنوان مرکز فرماندهی و مدیریت یکپارچه شهری
-اعمال تدابیر ویژه ترافیکی در مورد مسیرهای مواصلاتی و دروازه‌های ورودی شهر تهران با توجه به دسترسی مرکز کنترل محلی به تصاویر زنده دوربین‌های نظارت تصویری و آمار برداشت‌شده توسط سیستم‌های تردد‌شمار فعال در دروازه‌های ورودی و خروجی شهر‌تهران.
این شاهرگ حیاتی غربی!
پهنه غرب و شمال‌غرب تهران شامل مناطق 5، 9، 17، 18، 21 و 22 شهرداری تهران می‌شود که جمعاً با حدود 120هزار هکتار وسعت، چیزی در حدود 8درصد از محدوده خدماتی شهر تهران را در‌بر‌گرفته و حدود 12درصد جمعیت 8میلیونی پایتخت را در خود جای می‌دهند.
اهمیت وافر پهنه غربی و شمال‌غرب تهران از نقطه‌نظر مدیریت حمل‌ونقل و ترافیک، مربوط به برخورداری از وسعت عظیم شبکه بزرگراهی موجود و در حال‌توسعه شهر تهران و نیز موقعیت ترانزیتی این 2منطقه به‌واسطه ارتباط با تعداد قابل‌ملاحظه‌ای از دروازه‌های ورودی شهر و مسیرهای مواصلاتی شهرهای مجاور مثل کرج ، شهریار و ساوه و هم‌چنین استان‌های شمالی، شمال‌غرب و غرب کشور و حتی استان‌های جنوبی از طریق جاده مخصوص کرج، بزرگراه تهران-کرج و بزرگراه آزادگان می‌شود.
حجم انبوه محموله‌های باری و نیز ناوگان مسافری ورودی به شهر تهران و هم‌چنین قرارگرفتن فرودگاه مهرآباد به‌عنوان فرودگاه اصلی کلیه پروازهای داخلی ورودی و خروجی از پایتخت و فعالیت ایستگاه متروی صادقیه به عنوان مبدا خط2 قطار شهری تهران و نقطه تقاطع با خط5 قطار تهران-کرج که هر روزه محل ورود تعداد زیادی از مسافران از شهرها و شهرک‌های پیرامون شهر تهران است، باعث شده تا اتخاذ تدابیر ویژه برای مدیریت حمل‌ونقل و ترافیک در این پهنه اجتناب‌ناپذیر باشد. بر همین اساس، واضح است که کنترل ترافیک محلی در این پهنه، چه اهمیت مضاعفی می‌تواند داشته باشد.
همشهری مسافر