با توجه به افزایش دائمی تعداد خودروها و سهم بالای خودروهای فرسوده در ناوگان حمل و نقل شهری فعالیت تنها 8 مرکز معاینه فنی برای خودروهای سبک و یک مرکز برای خودروهای سنگین کافی به نظر نمی‌رسد. اما باید دانست همین مراکز موجود نیز در روزهای عادی با یک سوم ظرفیت کار می‌کنند و تنها با اجرای طرح‌های پلیس راهور و اعمال جریمه برای خودروهای فاقد برگه معاینه فنی بصورت موقتی شلوغ می‌شوند.
در حالی که افزایش آگاهی درباره مزایای حیاتی معاینه فنی و فرهنگسازی مطلوب در این حوزه به مراجعه تدریجی و قاعده‌مند رانندگان به مراکز معاینه فنی منجر می‌شود و در این صورت می‌توان امیدوار بود که در زمانی معقول معاینه فنی به خصوصیت مشترک همه خودروهای شهر تبدیل شود.
بویژه که آلودگی هوا معضلی رو به افزایش است که باید برای آن چاره‌ای اساسی اندیشید و از سوی دیگر میزان تصادفات رانندگی در کشور ما بالاتر از استاندارد جهانی محسوب می‌شود.
دلیل مراجعه؛ اجبار قانونی
بررسی قابلیت‌های ایمنی خودرو بویژه کارایی ترمزها، کمربند ایمنی، سیستم سوخت‌رسانی موتور و... مهم‌ترین نتیجه معاینه فنی است که بطور مستقیم با جان و مال رانندگان و سرنشینان سر و کار دارد و آگاهی از آنها می‌تواند تصور بسیاری از افراد که اخذ برگه معاینه فنی را به قول خودشان نوعی «گیر دادن» می‌دانند، اصلاح کند.
با این حال استمرار طرح پلیس راهور تا حصول نتیجه مطلوب شیوه‌ای است که مسئولان مراکز معاینه فنی از آن استقبال می‌کنند. مهندس «مجید تنباکویی» مدیر مرکز معاینه فنی خاوران در کیلومتر 12 جاده خاورشهر که تنها مرکز معاینه فنی خودروهای سبک در منطقه 15 است دراین‌باره توضیح می‌دهد:
«این مرکز با 2 خط مکانیزه معاینه فنی از آبان سال گذشته راه‌اندازی شد و مانند سایر مراکز فعال با شلوغی و خلوتی مقطعی مواجه است. هنگامی که پلیس راهور خودروهای فاقد برگه معاینه فنی را جریمه می‌کند، اوایل تابستان با شروع سفرهای فصل گرما و شب عید سرمان شلوغ می‌شود و تعداد مراجعان به 600 خودرو در روز می‌رسد. در مقابل سایر مواقع خلوت می‌شود و در شرایط فعلی روزانه 100 تا 130 مراجعه کننده داریم در حالی که ظرفیت این مرکز بیش از 700 خودرو در روز است.
معاینه فنی هر خودرو در مجموع حدود 5 دقیقه طول می‌کشد و 5 هزار و 750 تومان هزینه دارد. در صورتی که خودرو در مرحله اول برگه معاینه فنی دریافت نکند هزینه معاینه فنی در دفعات بعدی 2 هزار و 60 تومان است. این مبلغ برای تاکسی‌های پلاک تهران هزار و 450 تومان است و در مراحل بعدی به 60 تومان می‌رسد.»
وی لزوم دریافت برگه معاینه فنی حین خرید و فروش و پلاک‌گذاری خودرو را دلیل همین تعداد مراجعه اندک در طول روز می‌داند و معتقد است اگر این اجبار قانونی نبود روزانه 10 خودرو هم به مرکز مراجعه نمی‌کردند، درباره وضعیت خودروها در منطقه نیز می‌افزاید: «حدود 30 درصد خودروها در مرحله اول برگه معاینه فنی دریافت نمی‌کنند و دلیل آن وجود نقص در سلامت گازهای خروجی از اگزوز و وضعیت ظاهری خودروهاست.
نقص سیستم ترمز و نشت لوله‌های روغن ترمز در بسیاری از خودروها مشاهده می‌شود و بنا به گزارش‌ها دلیل اغلب تصادفات رانندگی نیز همین موضوع است. خودروهای فرسوده معمولاً در دریافت برگه معاینه فنی به مشکل برمی‌خورند و متأسفانه با وجود آمار بالای این نوع خودروها ایمنی اغلب آنها در سطح پایینی قرار دارد. طبق قانون عمر خودروهای فرسوده حداکثر 30 سال است ولی خودروهایی با عمر بیشتر نیز به مرکز مراجعه می‌کنند و بالطبع نمی‌توانند برگه معاینه فنی بگیرند.»
مدیر مرکز که در حوزه معاینه فنی خودرو بیش از 9 سال سابقه کار دارد اقدامات فرهنگی و اطلاع‌رسانی را برای بهبود شرایط ضروری و کارساز می‌داند و می‌گوید: «وضعیت در این حوزه به تدریج بهتر می‌شود و برای مثال در گذشته بیش از 50 درصد خودروها در مرحله اول آزمون رد می‌شوند ولی اکنون رانندگان می‌دانند پیش از مراجعه برای آزمون باید به وضعیت فنی خودرو رسیدگی کنند یا حتی آن را پیش تعمیرکار ببرند.
طرح‌های فراگیر و مؤثری نیز در این زمینه انجام می‌شود. یک نمونه بازدید دانش‌آموزان از مراکز معاینه فنی و آشنایی با ضرورت آزمون ایمنی خودروهاست که به همت معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری منطقه پیگیری می‌شود و تا به حال بیش از 6 گروه از محصلان از این مرکز بازدید کرده‌اند.»
اجرای طرح معاینه فنی موتورسیکلت‌ها موضوع دیگری است که وی به پشتوانه قانونی آن اشاره می‌کند. طبق مصوبات قانونی موتورسیکلت‌ها باید از برگه معاینه فنی برخوردار باشند ولی این طرح اجرا نمی‌شود و تنها موتورسیکلت‌های مراکز پیک بادپا که زیر نظر شهرداری هستند برای دریافت برگه معاینه فنی به این مرکز مراجعه می‌کنند. در حالی که موتورسیکلت‌ها مولد 10 درصد آلودگی هوای تهران محسوب می‌شوند و ایمنی آنها نیز به تأیید رانندگان هیچ تعریفی ندارد.
سر و کله زدن با مراجعان
«مهندس علی شیرازی» مسئول خط مکانیزه و صدور برگه در مرکز معاینه فنی خاوران است و مشکلات فرهنگی را مهم‌ترین نارسایی پیش‌روی معاینه فنی خودروها می‌داند. وی در این باره توضیح می‌دهد: «بسیاری از رانندگان معتقدند لزوم معاینه فنی خودرو فقط برای دریافت پول از آنهاست، معلوم است هنگامی که با این دیدگاه به مراکز مراجعه می‌کنند مدام با مسئولان و آزمونگران جر و بحث می‌کنند که برای مثال خودرو ما ایراد ندارد و شما الکی گیر می‌دهید.
در حالی که آزمون فنی خودروها توسط رایانه صورت می‌گیرد و نظر آموزنگران در آن دخالت داده نمی‌شود. گاهی هم اصرار می‌کنند که برگه معاینه فنی را به آنها بدهیم و قول می‌دهند خودرو را تعمیر کنند. این کار هم نشدنی است چون هنگامی که رایانه سلامت فنی خودرو را تأیید نکند صدور برگه معاینه فنی غیرممکن می‌شود.
دردسرهای این حوزه بسیار است و سر و کله زدن با مراجعه‌کنندگان وقت و انرژی زیادی تلف می‌کند که ضایع شدن حقوق سایرین را به دنبال دارد. از اگزوز خودروهای برخی افراد دود آبی خارج می‌شود که نشانه روغن‌سوزی موتور است ولی هنگامی که آزمونگر این موضوع را به آنان می‌گوید قبول نمی‌کنند. گاهی آزمونگر را پشت فرمان می‌نشانیم تا راننده‌ها دود آبی اگزوز را با چشم ببینند ولی در کمال تعجب مشاهده می‌کنیم باز هم نقص فنی خودرویشان را نمی‌پذیرند.
یکی از دلایل این موضوع مراجعه افراد صرفاً در زمانی است که به برگه معاینه فنی نیاز دارند و برای مثال می‌خواهند پلاک خودرو را تعویض کنند. این طوری راننده عجله دارد که کارهایش را هر چه سریع‌تر انجام بدهد و حاضر نیست برای تعمیر خودرو و رفع عیب وقت بگذارد.» البته دسته دیگری از مراجعان وجود دارند که این مسئول خط درباره آنها می‌گوید: عده‌ای از مراجعان که تعدادشان بسیار کم است پس از فهمیدن نقص فنی یا ایمنی خودرو از آزمونگران تشکر می‌کنند و مشاوره می‌گیرند تا عیب خودرو را به بهترین شکل برطرف کنند.
این افراد به ایمنی خود و خانواده‌شان اهمیت می‌دهند و علاوه بر آن می‌دانند رفع عیب فنی خودرو به افزایش عمر آن و صرفه‌جویی در هزینه تعمیر و نگهداری آن منجر می‌شود. مراجعان باید بدانند ما به دنبال ایرادگیری بی‌دلیل نیستیم و دوست داریم همه خودروها براحتی برگه معاینه فنی بگیرند تا کارمان آسان تر و بی‌دردسر شود.
همشهری محله - 15