روزگاری شهر تهران معروف بود به تاکسی‌هایی نارنجی زهوار دررفته‌اش با درهایی که هر لحظه باید انتظار افتادنش را می‌کشیدید. امروز اما تاکسی‌ها مدرن شده‌اند، سیستم تاکسیرانی هم به موازات همین موضوع دچار تحولات اساسی شده است. گزارش این شماره به همه ویژگی‌های وسیله‌ای به نام تاکسی در تهران اشاره دارد.
اولین تاکسی‌های شهر، دو‌چرخ داشتند. اولین مسافربرهایی که بعد از اسب و قاطر، مردم را به دوش خود می‌کشیدند، چیزی نبودند جز دو‌چرخ و یک‌فرمان و طوقه و زنگوله برای به‌صدا درآمدن و نهایتاً یکی، دو‌سیم برای ترمز. دوچرخه‌سوارها یادگار روزی بودند که 2پسربچه انگلیسی با شلوارهای کوتاه دو‌جیب، در میدان مشق آن روزها نمایش دوچرخه‌سواری داده بودند.
بعدتر دوچرخه معضلی شد توی شهر، از بس که دوچرخه‌ران‌های ناشی با پیاده‌ها برخورد کردند و سر‌و‌دست شکست. آخر سر بلدیه اطلاعیه داد که آدم‌های 18سال به بالا تنها در صورتی که گواهی‌نامه دوچرخه‌رانی داشته باشند و آن‌هم تنها در معابر خلوت می‌توانند سوار دوچرخه‌شان شوند و آن‌ها که بین 13 تا 18سال سن‌شان است، تنها اگر مالک دوچرخه باشند، در کوچه‌های خلوت و یا حاشیه شهر مجاز به سواری گرفتن از این وسیله چرخدار محبوب هستند.
شوخی نیست، اولین تاکسی‌های شهر همین دوچرخه‌ها بودند که یکی روی میله جلویی خودشان سوار می‌کردند و یکی روی باربند پشت دوچرخه‌سوار، قرار می‌گرفت. نمونه‌هایی هم بود آن روزها که دو‌پایش را روی میخچه‌های چرخ عقب قرار می‌داد و ایستاده تا پایان مسیر با بقیه همراه می‌شد. ورود اتول اما به دنیای حمل‌و‌نقل با عنوان تاکسی بی‌شباهت به این نیست که همین حالا پنجره را باز کنید و جلوی روی‌تان یک‌هیولا ببینید که در حال خوردن آب پرتقال است!
پشت‌سر هیولای آهنی که امروز در شهر دیده شده بود، ردی از غبار بود. یکی از عابران کیف به دست که عینک قاب فلزی گرد به چشم زده بود و دیگران دکتر صدایش می‌کردند، گفت: «این اتول قرار است مسافر، این طرف و آن طرف ببرد». آدم‌های مات و حیران، شبیه بچه تنبل‌های کلاس نگاهش کردند و بعد خیلی زود چشم چرخاندند سمت آن چیزی که اسمش اتومبیل بود. سال1304 که «بوذرجمهری» بلدیه‌چی اولین تاکسی را به تهران آورد، لابد هیچکس به خیالش نمی‌رسید روزی پایتخت پر شود از 2میلیون و 500هزار هیولای پر‌سر‌و‌صدا.
اواخر سال1305 مردم برای رسیدن به شمیران، سوار اتول کرایه‌ای می‌شدند و شوفرها با سرعت حداکثر 40کیلومتر می‌راندند. آن‌ها از هر مسیری که دوست داشتند می‌رفتند و مسافرها عاصی می‌شدند از بس توی راه‌های مختلف، راه خودشان را گم کرده بودند.
همان موقع، زمان بوذرجمهری معروف، بلدیه اطلاعیه داد و شوفرها را وادار کرد مسیر رفت شمیران را از خیابان لاله‌زار بروند و مسیر برگشت را از علاءالدوله. از آن موقع تا وقتی که تدبیری هم برای مرگ‌و‌میرهای ناشی از تصادفات اندیشیده شود، روزها فاصله بود. روزهایی که نه تابلویی بود و نه هشداری.
اردیبهشت‌ماه 1307، اداره کل تشکیلات نظمیه مملکتی و بلدیه، خبر نصب تابلوهای مختلف مربوط به راهنمایی‌و‌رانندگی را در سطح شهر اعلام کرد و هنوز مدتی نگذشته بود که شوفرها جلوی شعبه تأمین عبور‌و‌مرور صف کشیدند تا دفترچه علایم را خریداری کنند و زبان این تابلوهای تازه به شهر آمده را بفهمند.
مردم آن روز در دی‌ماه سال1309 که دست‌های راننده‌ها را مدام در حرکت دیدند، به خنده افتادند. اما خیلی زود یاد گرفتند از دست چپ و راست‌شان چه زمانی کمک بگیرند و چه‌‌طور توی هوا تکان‌شان بدهند تا شوفرهای دیگر بفهمند که حالا قرار است صاحب دست‌ها چه کند، دور بزند، بایستد، پارک کند؛ دقیقاً از همان روزها شروع شد.
وقتی آدم‌ها 32بند مقررات راهنمایی‌و‌رانندگی را از بر می‌کردند، به خیال‌شان رسید که میشود با طنین بوق رانندگی کرد و این فکر همان‌طور که بوده به ما رسیده. هنوز که هنوز است، این یک بوق قرار است شگفتی‌آفرین باشد.آن روزها البته نوای بوق باید تا فاصله 100متری شنیده می‌شد.
همان دوره با همان قوانین 32بندی، ماشین‌ها صاحب 5پلاک شدند؛ نام کارخانه، آدرس مالک، نمره عقب، نمره جلو و پلاک مالیات. تصویب قوانین به همین جا ختم نشد. حدود سال1308 وقتی تعداد اتول‌سوارهای شخصی شهر به 1522نفر رسید، قوانین مربوط به عابران پیاده وضع شد.
حالا چیزی در حدود یک‌قرن -با یک‌دهه کمتر- از آن روزهایی می‌گذرد که تاکسی‌هایی با ظاهری خنده‌دار و فرمانی بزرگ وارد شهر شدند. امروز ون‌ها و سمند‌ها گاهی کولر روشن کرده و در هوای سرد با بخاری میهمان‌تان می‌کنند. حالا نرخ تاکسیرانی توسط دستگاه‌های دیجیتالی به شما نشان داده میشود و دیگر خبری از دعوا و مسیر ممنوع و هرج‌و‌مرج در رانندگی نیست. یک‌تفاوت تهران مدرن با طهران قدیم این است که تاکسی‌ها آن روزها روباز بوده‌‌اند و بدون ایمنی و امروز مدرن هستند و با قدرت تامین امنیت بالا.
تهران مدرن تاکسی‌هایش آن‌قدر شاهد به‌روز شدن بوده که حالا اگر اتفاقی در کوتاه‌مدت برای‌شان رخ ندهد، باعث تعجب است. در این مدت به میزان قابل‌توجهی تغییرات از نوع مثبتش در تاکسی‌های تهران به‌وجود آمده است. برای بررسی آن‌هم نیاز به بررسی و ایده و فکر پیچیده‌ای نیست. کافی است یک‌تاکسی مدل64 را با همان رنگ و لعاب نارنجی و در‌و‌پیکر فرسوده با یک‌سمند تاکسی مدرن مقایسه کنید تا تفاوت‌های بسیار در سیستم حمل‌و‌نقلی تاکسیرانی شهرمان را مشاهده بفرمایید.
همین چند‌روز قبل، با تصمیم شهردار تهران رییس جدید سازمان نظارت‌بر تاکسیرانی‌شهر منصوب شد. پیمان سنندجی که پیش از این از نیروهای فعال و اثرگذار در مجموعه اتوبوسرانی بوده، جایگزین حسین تیموری‌کرمانی شد تا تاکسیرانی شهر تهران با ایده‌های جدید و برنامه‌های جدید فعالیت خود را ادامه دهد.
در همین رابطه بد نیست مجموعه اتفاقات مثبت روی‌داده در مدت گذشته را از زبان مدیرعامل سابق این مجموعه مرور کنیم.حسین تیموری‌کرمانی، مدیرعامل سابق تاکسیرانی در این مراسم با ارایه گزارشی از اقدامات انجام‌شده در زمان مسئولیت خود، گفت:
«آموزش نیروهای شاغل در سازمان تاکسیرانی که اکثر آن‌ها زیر‌دیپلم و دیپلم بودند، معاینه‌فنی رایگان کلیه تاکسی‌ها، تجهیز بیش از 20هزار تاکسی به کپسول اطفای حریق، تبدیل پلاک حدود 7هزار تاکسی پلاک موقت تهران به تاکسی، حل مشکل بیمه رانندگان تاکسی و ورود خودروهای ون به خطوط پرتردد؛ برخی از اقداماتی بوده که در این مدت در راستای ارتقای سطح خدمات‌رسانی و رفاه حال رانندگان صورت گرفته است».
وی افزود: «براساس مصوبه شورای شهر و در راستای کوچک‌سازی سازمان‌ها نیز تعداد نیروهای سازمان تاکسیرانی که در زمان تحویل 354نفر بوده، به 282نفر کاهش یافته است». تیموری خاطر‌نشان کرد: «هم‌چنین از سال84 تاکنون 23هزار نفر از رانندگان تاکسی یک یا دو بار از وام 500هزار تومانی استفاده کرده‌اند».
مدیرعامل سابق سازمان مدیریت و نظارت بر تاکسیرانی شهر تهران اظهار داشت: «تا چند سال پیش تنها برخی از خطوط نرخ کرایه مصوب داشتند، اما در‌حال‌حاضر و در سال‌جاری 850خط شهر تهران به‌‌طور‌کامل مصوبه نرخ خطوط را دارا هستند تا رانندگان کرایه زیادی دریافت نکنند و این مساله سبب نارضایتی شهروندان نشود».
تیموری هم‌چنین در مورد رسیدگی به شکایات گفت: «ساعت نظارت بر خطوط از 8ساعت به 17ساعت در روز افزایش یافته و نظارت دقیق‌تری بر عملکرد تاکسی‌ها صورت می‌گیرد. ضمن این‌‌که با آگاهی شهروندان و همکاری آن‌ها تعداد شکایت‌ها و گزارش تخلفات رانندگان از سوی شهروندان بسیار افزایش یافته که بر این اساس با رانندگان متخلف بیش از پیش برخورد میشود».
مدیرعامل سابق تاکسیرانی با اشاره به اجرای طرح تاکسیرانی‌های خصوصی در شهر تهران تصریح کرد: «حالابیش از 60درصد از عملیات و کارهای سازمان تاکسیرانی توسط بخش خصوصی صورت می‌گیرد و شرکت‌های خصوصی تاکسیرانی توانسته‌اند نقش بسزایی در خدمات‌رسانی و جابه‌جایی شهروندان داشته باشند».
وی در پایان ایجاد دفاتر تاکسیرانی در مناطق مختلف شهر در راستای تمرکز‌زدایی و تسهیل امور و کارهای رانندگان، نوسازی تاکسی‌های فرسوده، به‌کارگیری تاکسی‌های خارجی، اهدای وام کمک‌هزینه سفر حج به رانندگان و... را از دیگر اقدامات صورت‌گرفته در سازمان تاکسیرانی در دوره مدیریت خود دانست و ابراز امیدواری کرد که سازمان تاکسیرانی هم‌چنان روند بهبود و تغییرات را سپری کند.
همشهری مسافر