اگر در گذشته‌های دور، شبگردها چراغ‌های گردسوز را بر سر در خانه‌ها روشن می‌کردند، حالا مردانی هستند که در اتاقک‌های جرثقیل از تیرهای چراغ بالا می‌روند و لامپ‌ها را عوض می‌کنند. [نظرسنجی؛ رضایت تهرانی‌ها از روشنایی شبهای تهران]
کار طراحی نورهای موزون و هماهنگ در کوچه‌ها و خیابان‌های شهر برعهده اداره زیباسازی شهرداری است که این نعمت بزرگ را میان معابر مختلف تقسیم می‌کنند. غلامرضا قنبری، مسئول اداره زیباسازی منطقه 14 درباره فعالیت‌های این اداره در روشن‌تر کردن محله‌های ما توضیح می‌دهد.
نقش شهرداری منطقه در روشنایی معابر و بوستان‌ها چیست؟
2 موضوع در اداره زیباسازی در ارتباط با برق وجود دارد؛ یکی بحث روشنایی معابر است و دیگری بحث نورپردازی. البته این که شهرداری ناچار است در روشنایی معابر هم دخالت کند، به خاطر کوتاهی اداره برق است. یعنی در واقع اداره برق باید این کار را بکند و کوچه‌ها و معابر از طریق اقدامات این اداره روشن شوند تا با تامین دید مناسب، امنیت مردم حفظ شود. در کنار این مقوله، مسئله نورپردازی هم وجود دارد که این موضوع کاملا در تخصص این اداره است.
منظور از نورپردازی شهری چیست؟
نورپردازی به این معنی است که گاهی بر حسب نیاز، برای نمایش یک گونه گیاهی، یک تندیس یا یک منطقه خاص، نور ویژه ای طراحی می‌شود تا نمای شبانه‌ای از آن به دست بیاید. این کاری است که اداره زیباسازی به طور تخصصی آن را انجام می‌دهد.
چطور محل‌های خاص را برای نورپردازی تعیین می‌کنید؟
جانمایی این محل‌ها بر اساس تشخیص خودمان است؛ یعنی هرجا که احتیاج باشد نورپردازی را طراحی می‌کنیم. مثلا الان در خیابان‌های بیهقی و محلاتی این کار را در دست اقدام داریم. اینها مناطقی هستند که در شب تاریکند. برای تأمین روشنایی این بخش‌ها باید برنامه‌ریزی کنیم.
وظیفه شما برای تأمین روشنایی معابر چیست؟
یکی از وظایف ما این است که المان‌های اضافه را حذف کنیم مثلا پایه نباید در شهر و خیابان زیاد باشد و به همین خاطر ما تلاش می‌کنیم تابلوها را یکی کنیم؛ به این معنا که از یک پایه برای چند مورد خاص استفاده کنیم. تلاش می‌کنیم تابلو نام خیابان و علائم راهنمایی و رانندگی و دیگر تابلوها همه روی یک پایه نصب شوند و به این ترتیب شهر از نظر بصری جلوه بهتری پیدا کند. در مورد پایه چراغ‌ها هم همین طور است و ما علاوه بر تامین روشنایی وظیفه تنظیم فواصل پایه‌ها را هم داریم. پایه‌ها نباید جفت هم باشند و در عین حال نباید در فواصل خیلی زیاد قرار داشته باشند.
برای کم کردن مصرف انرژی چه اقداماتی انجام داده اید؟
الان برای نور پردازی و تأمین روشنایی از چراغ‌های کم مصرف استفاده می‌کنیم که مصرفشان یک وات است. در هر پایه هم در کل 10 وات مصرف می‌شود. البته قصد داریم این مقدار را هم به زودی کاهش بدهیم. به این شکل که می‌خواهیم برای تامین انرژی این پایه‌ها از انررژی خورشید استفاده کنیم و سیم کشی و برق کشی در کار نباشد.
این سیستم به گونه‌ای خواهد بود که حتی اگر 2 روز هم هوا ابری باشد صفحه‌های خورشیدی می‌توانند انرژی لازم را در خود ذخیره کنند و به اندازه 2 شب روشنایی خیابان را تامین کنند. اکنون در خیلی از محورها این کار انجام شده و در خیلی از محورها هم در حال انجام است.
مثل بزرگراه بسیج و محلاتی. ما برای اینکه کمترین میزان مصرف برق را داشته باشیم همه تلاشمان را به کار می‌گیریم. الان همه قراردادهای ما با پیمانکاران مسئول تامین روشنایی بر این اساس است که حتما از این نوع چراغ‌ها استفاده کنند. در حال حاضر در 100 درصد پروژکتورهای نصب شده به وسیله ما از لامپ‌ها کم مصرف استفاده می‌شود.
آنها را جایگزین پروژکتورهای 400 وات کرده‌ایم که نورشان زیاد است اما مصرفشان تنها یک وات است. تمام پروژکتورهای قبلی را قطع و جمع‌آوری کرده‌ایم. با توجه به اینکه امسال سال اصلاح الگوی مصرف است تمام پروژکتورهای پرمصرف را قطع کرده‌ایم و سال آینده همین یک وات مصرف را هم قطع خواهیم کرد.
چه نکته‌هایی در تأمین نور معابر و نورپردازی شهری باید مورد توجه قرار بگیرد؟
نورپردازی خیابان‌ها و معابر مسئله پیشرفته و دقیقی است و از جمله نکاتی که در مورد آن باید رعایت کرد و در نظر گرفت، روان‌شناسی آن است. به عنوان مثال یکی از نکته‌ها این است که نور باید به عابران و رانندگان انرژی بدهد و آنها را آرام کند نه اینکه تحریک کننده باشد و به راننده شوک وارد کند یا او را دچار هیجان مفرط کند که در رانندگی اش خلل ایجاد شود. ما تمام تلاشمان این است که روان‌شناسی را وارد کارمان کنیم به طوری که نورهای موجود در معابر با افراد ارتباط برقرار کند و در عین حال باعث آرامش و اطمینانشان شود.
شما چطور بر محقق شدن این ویژگی‌ها نظارت می‌کنید؟
برای اینکه این مسئله تحقق پیدا کند، با مشاوران روان‌شناس در ارتباط هستیم و از کارشناسی‌های آنها استفاده می‌کنیم. قرارداد نورپردازی ما با همان نورپردازی است که طراح نورپردازی تخت جمشید بوده و با دقت کافی و با تایید سازمان زیباسازی شهر تهران به عنوان کارشناس بخش نور به ما کمک می‌کند.
ما با مشاوران مختلفی جلسه می‌گذاریم و در عین حال با سازمان زیباسازی شهر تهران در ارتباط مستمر هستیم تا کارمان کاملاً منطبق بر اصول باشد. یکی از کارهایی که انجام داده‌‌ایم، نورپردازی ساختمان اصلی شهرداری منطقه بوده و در حال حاضر مشغول کار در بزرگراه محلاتی و بسیج هستیم. خیابان میثم و زیر پل هجرت هم نورپردازی شده و به پایان رسیده است.
هزینه برق معبرها و بوستان‌ها چطورتأمین می‌شود؟
برق را از ساختمان‌های شهرداری یا واحدهای مربوط به شهرداری که در مسیر معابر و بزرگراه‌ها قرار دارند تامین می‌کنیم. مثل ورزشگاه‌ها، فرهنگسراها و .... هزینه آن هم با خودمان است. کار روشنایی مربوط به کوچه‌ها و خیابان‌های فرعی را هم خود اداره برق انجام می‌دهد و به عهده ما نیست.
این هزینه‌ها روی قبض‌های عوارض هم نمی‌آید. البته برای آبنمای موزیکال ما تقاضای برق 3 فاز کرده‌ایم، چون برق موجود کشش ندارد. برق این آبنما با هزینه شهرداری تامین می‌شود و از پارک سهند گرفته می‌شود. مسئله برق این آبنما خیلی مهم است و ریسه‌ها و سنسورها از لامپ کم مصرف استفاده می‌کنند.
در حال حاضردر آلاچیق‌های بوستان‌ها هم پروژکتورهایی نصب شده که لامپ کم مصرف دارند تا در شب روشنایی مطلوب برای آنها تامین شود. در حال حاضر در پارک سهند، استاد معین، بسیج و زیتون این اقدامات انجام شده.
اینکه شکل پایه‌های نورها در بوستان‌ها و قسمت‌های مختلف شهر چطور باشد چگونه تعیین می‌شود؟
طراحی پایه چراغ‌ها در هر منطقه به وسیله اداره زیباسازی خود منطقه انجام می‌شود و البته راهکارهای خاص خود را دارد. برای این کار اصولی در نظر گرفته شده است، مثل اینکه در لوله‌ها نباید نور وجود داشته باشد. رنگ‌های قرمز و تند نباید وجود داشته باشد و .... خود نورپردازی روی درخت هم اصولی دارد و باید با فاصله‌های مناسب انجام شود و اثر گرمای پروژکتور روی درخت در نظر گرفته شود.
سازمان زیباسازی یک سال است برای تبیین این اصول تلاش می‌کند. کلاس‌های مختلفی گذاشته، نمایشگاه بین‌المللی برگزار کرده، کارشناسان داخلی و خارجی برای این مسئله دعوت شده‌اند و به این ترتیب راهکارهایی به کل مناطق اعلام شده تا کارهای متفرقه انجام نشود. زمانی بود که هر چیز جدیدی وارد می‌شد، استفاده می‌کردند.
نخل‌های نورانی و انواع مختلف نورپردازی که اتفاقا با قیمت‌های کلان هم وارد کشور می‌شدند؛ مثلا هر درختچه 6 میلیون تومان هزینه داشت اما بعد اخطار داده شد تا از این نوع کارها استفاده نشود، چون علاوه بر مصرف بالای برق، هزینه نگهداری هم داشت. الان کنترل سازمان بیشتر شده و بخشنامه‌های مختلفی از طرف سازمان صادر می‌شود که به حرکت ما جهت می‌دهد تا نورپردازی به نحو مطلوب انجام شود.
برای نورپردازی ساختمان‌های مختلف چه اصولی را در نظر می‌گیرید؟
نورپردازی مکان‌ها باید به شکلی انجام شود که شأن آن مکان را حفظ کند. این نکته در مورد مسجدها برجسته‌تر است. البته متأسفانه در بسیاری موارد این نکته رعایت نمی‌شود. مثلا من مسجدی را در یکی از مناطق تهران دیدم که از تمام شیوه‌های موجود نورپردازی استفاده کرده بود که اصلا مناسب فضا نبودند. ما در مسجدهای منطقه این نکته را رعایت کرده‌ایم.
مسجدهای علی‌بن‌الحسین¨ع، امام حسن عسکری¨ع، شهید بهشتی و ... را به گونه‌ای نورپردازی کرده‌ایم که فرهنگ و مفهوم معنوی این مکان‌ها را در خود داشته باشد. در ادامه هم نورپردازی سایر ساختمان‌های نواحی منطقه در دستور کار است.
آیا بوستان‌ها و خیابان‌های منطقه در طول شب روشن هستند؟
بله. برای اینکه نور معابر و پارک‌ها با دقت تامین شود، فتوسل‌هایی نصب کرده‌ایم که به محض تاریک شدن هوا روشن می‌شوند و از آن طرف هم با روشن شدن هوا خاموش می‌شوند. به این ترتیب دیگر به نیروی انسانی برای این کار احتیاجی نیست.
مدتی بود که نور بزرگراه‌ها و بوستان‌ها در ساعت‌های آخر شب قطع می‌شد. آیا این اتفاق باز هم می‌افتد؟
قطعی برق قبلاً برای رعایت الگوی مصرف بود که با توجه به اینکه الان مصرف تا حد زیادی کم شده، دیگر این قطعی‌ها انجام نمی‌شود. زمانی هم که استفاده از انرژی خورشیدی را کاملاً انجام دهیم، قطعی برق دیگر اصلاً اتفاق نمی‌افتد.
کم‌مصرف‌ها بی‌خطر نیستند
براساس تحقیقات استفاده از لامپ‌های کم مصرف برای چشم مضر است و سبب سرعت تشکیل آب مروارید و کاهش شفافیت سفیدی چشم می‌شود. البته در صورتی که صنعت کاران ایرانی محفظه‌هایی برای لامپ‌ها بسازند که روکشی از جنس مقاوم به اشعه ماورای بنفش داشته باشد، تأثیرگذاری منفی این لامپ‌ها روی چشم کاهش خواهد یافت.
استفاده از عینک‌های ضد ماورای بنفش، مصرف آنتی اکسیدان‌ها همچون کلم بروکلی، کدو حلوایی، ویتامین E وC برای جلوگیری از اثرات اشعه ماورای بنفش روی چشم و کاهش بروز عارضه‌های چشمی موثر است. مصرف میوه‌های نارنجی رنگ هم برای جلوگیری از بروز این نوع عارضه‌های چشمی به علت داشتن آنتی اکسیدان‌ها و پروکاروتن در آن موثر است.
اشعه ماورای بنفش این لامپ‌ها سبب بروز لکه‌های پوستی، کدورت پوست و حتی پیری زودرس پوست می‌شود. به همین دلیل، استفاده از کرم ضد آفتاب هنگام قرار گرفتن در مجاورت این نورها ضروری است. این لامپ‌ها از نظر زیست محیطی به شدت سمی است و در جمع‌آوری لامپ‌های فرسوده نیز باید تدابیر جدی توسط سازمان‌های مربوطه اندیشیده شود.
همشهری محله - 14