سرزمین انسان‌هایی قدرتمند اما مهربان، توانمند اما دستگیر. از رستم دستان تا ریزعلی خواجوی. همان دهقان فداکاری که راه را در آن شب سرد زمستانی به روی مسافران قطاری که با خطر ریزش تونل روبه‌رو می‌شدند، ایمن کرد.
و چندان دور نخواهد بود که بگویند و ما بشنویم سرزمین مردمانی که با همه مشکلات ریز و درشت دلشان می‌خواهد روی پای خود بایستند. آزاد و رها از هر قید و بندی همچون ایستاده در باد.
چنانکه امروز و دیروز و هفته‌های قبل‌تر شنیدیم و خواندیم: «تا افتتاح طرح ملی... تنها چند روز باقی مانده است، تابلو روزشمار طرح... در یکی از بزرگترین شاهراه‌های تهران به نفس آخرش نزدیک می‌شود و بالاخره با تلاش بی‌وقفه مسئولان شهری تهران و پس از 30 ماه انتظار تونل توحید افتتاح می‌شود....» و چندان دور نیست که بشنویم: «همزمان با روز عید غدیر خم تونل توحید افتتاح شد.»
تونل توحید نخستین بزرگراه شمال به جنوب تهران است که 2 بزرگراه شهید چمران و شهید نواب صفوی یکی در شمال و دیگری در جنوب تهران را به یکدیگر متصل می‌کند. با بهره‌برداری از این تونل، مشکل ترافیک در حد فاصل تقاطع خیابان باقرخان، بزرگراه شهید چمران، خیابان آذربایجان و بزرگراه شهید نواب صفوی رفع می‌شود که همه اینها صرفه‌جویی در مصرف بنزین و کاهش انواع آلودگی‌های هوا و صوتی تهران را به دنبال خواهد داشت.
از ویژگی‌های دیگر این تونل باید به مواردی همچون سرعت در ساخت آن اشاره کرد. این بزرگترین طرح شهری تاریخ کشور است که در ظرف 29 ماه به مرحله بهره‌برداری رسیده و قادر است مشکل ترافیکی شمال به جنوب تهران را تا اندازه قابل توجهی به حداقل برساند.
یعنی رانندگان و مسافران تهران پس از ورود به تونل و بدون ماندن پشت چراغ قرمز، خواهند توانست طی مسیر کنند. جدا از افزایش سرعت اجرای طرح و در نتیجه تسریع در بهره‌برداری از آن می‌توان به کاهش زمان سفرهای درون‌شهری، کاهش ترافیک عبوری، تسهیل در دسترسی‌های محلی، کاهش مصرف سوخت وسایل نقلیه و جلوگیری از هدررفتن سوخت، افزایش ایمنی عبور و مرور و در نتیجه کاهش حوادث، تصادفات و جرایم ترافیکی، کاهش آلودگی محیط زیست اعم از صوتی و هوایی، کاهش استهلاک وسایل نقلیه و هزینه‌های نگهداری و تامین قطعات یدکی، بالا رفتن امنیت فکری و کاهش اضطراب شهروندان و ... اشاره کرد.
درباره کیفیت ساخت این تونل نیز همین بس که بسیاری از دانشجویان رشته مهندسی عمران و دیگر رشته‌های مرتبط در دانشگاه‌های تهران و شهرستان‌ها از این طرح به‌عنوان منبعی سودمند درکسب تجارب تحصیلی و تدوین پایان‌نامه‌های دانشگاهی خود بهره گرفته و می‌گیرند.
از موضوعات دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد مقایسه مدت زمان ساخت این تونل با دیگر تونل‌های بزرگ دنیا از جمله تونل بزرگ شهر برلین است، ساخت بسیاری از این تونل‌ها در مدت زمانی 4 الی 5 سال به طول انجامید، در صورتی که تونل توحید در کمتر از این زمان (29 ماه) در حال بهره‌برداری است و جالب اینکه دقت و امنیت در اجرای این طرح فدای سرعت آن نشده است.
بنابراین وقتی پرونده‌ای همچون تونل توحید در کشور به نتیجه می‌رسد جای بسی خوشحالی است، چرا که چنین اقدامی در واقع گامی است محکم در عرصه اعتلای فنی- مهندسی و مدیریت شهری.
درباره این تجربه سنگین اما شیرین شهرداری تهران که چیزی حدود 2 سال و نیم به طول انجامید ازفرصت استفاده کرده و به سراغ مسئولان شهری و نمایندگان مجلس شورای اسلامی کلانشهرهای سرزمین‌مان ایران رفتیم. بعضی از این مسئولان پاسخگو شدند.
عده‌ای نیز از شنیدن چنین اتفاقی شگفت‌زده شدند و البته برخی هم بی اطلاع بودند ! اما آنها که پاسخ گفتند آماده فشردن دستان شهرداری تهران در اجرای چنین طرحی در شهر خود شدند.
پرسش این بود: « آیا تمایل دارید چنین طرحی را با مشارکت شهرداری تهران و در صورت امکان اجرای آن در شهر حوزه مسئولیت‌تان به اجرا برسانید؟ و آیا به نظر شما فکر و اجرای چنین طرح سنگین در شرایط حاضر به صلاح کلانشهری مثل تهران بود؟»
تونل توحید
آغازی برای اجرای طرح‌های مشابه نماینده مردم اصفهان در محلس شورای اسلامی معتقد است: قطعا در سیستم حمل و نقل درون‌شهری باید از همه گزینه‌های مناسب با موقعیت شهرهای بزرگ استفاده کرد.
حمیدرضا فولادگر که تونل توحید را بزرگترین تونل حمل و نقل کشور می‌داند در ادامه می‌گوید: «افتتاح این تونل تجربه‌ای موفق و تحولی بزرگ در سیستم حمل و نقل درون‌شهری است.»
او، تونل توحید را مقدمه‌ای برای اجرای طرح‌هایی مشابه می‌داند: «بخش‌هایی از شهر اصفهان که دارای بافت تاریخی است و امکان عبور اتوبان و طرح‌های زیرزمینی وجود ندارد می‌تواند با کار کارشناسی از این تجربه شهرداری تهران برای احداث تونل استفاده کند.»
نماینده مردم تبریز در مجلس شورای اسلامی نیز با بیان اینکه مشکل اصلی در اجرای طرح‌های عظیم به بهره‌برداری نرسیدن در موعد مقرر و از دست دادن توجیه اقتصادی طرح‌هاست سرعت عمل در اجرای طرح تونل توحید را قابل تقدیر دانسته و می‌گوید: «اقدام ابتکاری شهرداری تهران دیگر کلانشهرها را تحت تاثیر قرار داد.مدیریت پویای شهرداری تهران و ابتکار عمل در نصب تابلوهای زمان‌بندی طرح‌ها قابل تسری به دیگر استان‌هاست.»
رضا رحمانی موقعیت شهر تبریز را به دلیل وجود پستی و بلندی‌ها برای اجرای تونلی همچون توحید مثبت ارزیابی کرده و معتقد است: «قطعا تونلی مثل توحید با صرفه اقتصادی بالایی همراه خواهد بود به طوری که با صرفه‌جویی در وقت، استهلاک خودروها و تاثیر بر جلوگیری از آلودگی هوا هزینه‌های صرف شده را برخواهد گرداند.»
جعفر مدبر ،سخنگوی شورای شهرتبریز نیز تونل توحید را یکی از استثنایی‌ترین طرح‌های اجرایی در شهر تهران می‌داند که بهبود عبور و مرور، نزدیک شدن مسافت‌ها و صرفه‌جویی در وقت و زمان شهروندان تاثیر مثبتی خواهد داشت. که البته این موضوع یعنی کاسته شدن از حجم ترافیک شهری منطقه تحت پوشش این تونل از مباحثی بود که عباس حاج‌رسولی‌ها رئیس شورای اصفهان نیز به آن اشاره کرد.
توحید موجب تعامل با دیگر شهرها شد
اگرچه هر شهری را با توجه به وضعیت ترافیکی خود باید کارشناسی کرد اما به نظر می‌رسد در کلانشهر ارومیه احداث تونل زیرزمینی از شرق به غرب می‌تواند ترافیک این شهر را تا حدود زیادی کاهش دهد.
ابراهیم بازیان، شهردار ارومیه با بیان این مطلب از اجرای چنین طرحی در استان آذربایجان غربی استقبال کرد و گفت: «الگوبرداری از چنین طرح بزرگی نه‌تنها مفید که در سرعت بخشیدن برای رسیدن به اهداف توسعه پایدار بسیار ضروری است. هرچند اجرای آن نیازمند حمایت همه‌جانبه دولت و بودجه فراوان است که امیدواریم مسئولان نیز بدون کارشکنی و همراه با مردم در به ثمر رساندن چنین طرح‌هایی پیش‌قدم شوند.»
از سوی دیگر یک عضو کمیسیون اقتصادی مجلس که نماینده مردم گیلان نیز هست می‌گوید: «وجود گذرگاه‌های غیرهمسطح در شهرهای بزرگ امری ضروری است.
احداث چنین تونل‌هایی یک روش علمی و کارشناسی است که حمل و نقل مناسب و مطمئن را برای مردم در پی خواهد داشت و با توجه به جمعیت تهران مطمئنا این تونل می‌تواند تا حدودی حجم ترافیک را کم و از نظر دقت و هزینه نیز می‌تواند برای شهروندان تهرانی به‌صرفه باشد.
فرهاد دلقپوش متفاوت بودن شرایط آب و هوایی رشت نسبت به تهران را از دلایل عدم اجرایی شدن چنین طرحی در گیلان می‌داند و می‌گوید: «با توجه به اینکه شهر رشت نزدیک به دریاست و در جلگه واقع شده است وجود آب‌های تبخیری و سطحی مشکلاتی را برای احداث چنین طرحی به وجود می‌آورد.
اما می‌توان از روگذر یا زیرگذرهایی که اکنون در تهران به بهره‌برداری رسیده الگوبرداری کرد و از آنها برای کاهش ترافیک در استان استفاده کرد.
این نماینده مردم خطه شمال در مجلس در ادامه به بحث کلانشهرها و مشکلاتشان اشاره می‌کند و می‌گوید: «نباید اجرای همه طرح‌های بزرگ را به شهرداری‌ها محول کنیم بلکه دولت نیز باید در این راه به شهرداری‌ها کمک کند و بودجه خاصی را برای این نوع امور در نظر بگیرد تا مسئولان شهری نیز بهتر بتوانند به شهروندان خود خدمات دهند.
از سوی دیگر محمود فریدونی، شهردار رشت نیز ضمن تایید حرف‌های دلقپوش اضافه می‌کند: پررنگ شدن حمایت‌های دولتی در این بخش، موجب باانگیزه‌تر شدن مسئولان اجرایی شهر شده و باعث دلگرمی ما خواهد شد. وی همچنین اضافه کرد : این حرکت شهرداری تهران سبب شد تعامل خوبی با دیگر شهرداران ایجاد شود.
کاهش در هزینه، مزیت دیگر این طرح
با توجه به اصل اصلاح الگوی مصرف، باید سازوکاری اتخاذ کرد که هزینه‌ها کاهش یابد و یکی از راه‌هایی که می‌تواند ما را در کاهش مصرف هزینه‌ها کمک کند احداث چنین تونل‌هایی در کلانشهرها است.
اما سید سلیمان ذاکر، نماینده مردم ارومیه در ادامه به این موضوع اشاره می‌کند که اجرای چنین طرح‌هایی مستلزم برنامه‌ریزی درست و منسجمی است که امیدواریم با مشارکت و همکاری شهرداری تهران این امر به‌زودی به‌وقوع بپیوندند، چرا که بسیاری از طرح‌های شهری در استان از جمله قطار ارومیه- مراغه حدود 20 سال است که قرار است راه‌اندازی شود اما هنوز به دلیل مشکلات مالی بهره‌برداری از آن به تعویق افتاده است.
کاهش تصادف، افزایش ایمنی
تونل توحید یکی از بزرگترین طرح‌های شهری است که ویژگی‌هایش باعث شده تا در میان طرح‌های شهری مورد توجه بیشتری واقع شود. امیرحسین کاظمی‌زاده نماینده مشهد ویژگی‌هایی همچون افزایش ایمنی عبور و مرور و در نتیجه کاهش حوادث، تصادفات و جرائم ترافیکی و از همه مهمتر کاهش آلودگی محیط‌زیست را از دیگر مزایای این طرح برشمرد. اما از سوی دیگر، هر چه نمایندگان و مسئولان شهری کلانشهرهای ایران از چنین طرحی استقبال کرده و آن را پیشامدی خوب در خدمت‌رسانی به شهروندان اعلام کردند.
جعفر قادری، نماینده شیراز نیز با توجه به وضعیت و مشکلات ترافیکی، حمل و نقل، هزینه‌های سوخت و.... شیراز از این طرح استقبال کرده و می‌گوید: با توجه به اقلیم استان و بودن تونل‌های زیادی در این منطقه مشارکت در طرح و اجرای ساخت زیرگذر و روگذرهایی در فارس بسیار می‌تواند موثر باشد.
دست در دست هم دهیم به مهر
گرچه حکایت تونل توحید و افتتاح آن در روز 15 آذر 88 همچنان باقی است اما آنچه مسلم است اینکه تونل توحید افتتاح می‌شود، مترو به راه خود ادامه می‌دهد و دیگر طرح‌های شهری یکی پس از دیگری افتتاح می‌شوند و.... و از همه مهمتر آنچه باقی می‌ماند نام ایران است که همیشه بر سر زبان‌ها حکایت می‌شود. ایران به روزهای خوب خود بازمی‌گردد اگر دست در دست هم دهیم به مهر و میهن خویش را به یاری و همدلی یکدیگر آباد و زنده نگه داریم.
تونل توحید، بزرگترین پروژه شهری تاریخ کشور
سال 1377 بود که شهردار وقت تهران تیمی را برای انتخاب مشاور جهت مطالعه و بررسی اتصال 2 بزرگراه چمران و نواب مامور کرد. گروه مشاور انتخاب شد.
بررسی‌ها صورت گرفت اما به دلایلی هیچ‌گاه این مشاوران نتوانستند طرح را به اجرا برسانند. موضوع مسکوت ماند تا 8 سال بعد. تقویم 1385 را نشان می‌داد. در پایان همین سال بود که پیمانکار دیگری انتخاب و چند ماه پس از آن تیم عملیاتی رسما آغاز به کار کرد.
استارت کار زده شد: «آغاز عملیات اجرای طرح تونل توحید- تاریخ: 29/3/1386»شهردار تهران همان زمان در سخنرانی‌ای اجرای این طرح را پس از برج میلاد بزرگترین و سخت‌ترین طرح‌های دوران کاری خود خواند اما در همان حال وعده داد که ظرف 29 ماه این طرح را به مرحله بهره‌برداری خواهد رساند.
این امر محقق شد و اکنون تنها کمتر از یک ماه و نیم به پایان عملیات اجرایی تونل توحید مانده است. در این مدت 3400 پرسنل فنی، مهندسی، اداری و خدماتی به همت و اراده دستجمعی خود توانستند بار بزرگ این طرح را به دوش بکشند تا وعده دکتر محمدباقر قالیباف شهردار تهران خالی از آب درنیاید. که البته اتفاقات ناخوشایند بسیاری در مدت اجرای عملیات برای دست‌اندرکاران به وقوع پیوست.
از شمال تا جنوب، فقط نیم ساعت
این تونل که از نوع دوقلو بوده و طولی به اندازه 2136 متر دارد، تاثیر عمده‌ای بر وضعیت ترافیک منطقه خصوصا مناطق شمال و شمال غرب خواهد گذاشت. اکنون مرحله دشوار تمام‌شده و مرحله آسان‌تر با سرعت بیشتر دنبال می‌شود تا به نقطه بهره‌برداری برسد. تونلی که می‌تواند ظرف مدت نیم ساعت مسافرانش را از شمالی‌ترین نقطه تهران یعنی تجریش به جنوبی‌ترین نقطه آن یعنی بهشت‌زهرا برساند.
این طرح که از نظر فنی و نیز تاثیرگذاری بر بار ترافیکی شهر یکی از مهمترین اقدامات عمرانی شهرداری تهران به شمار می‌آید هزینه مادی قابل توجهی نیز به خود اختصاص داد تا کار با سرعت و کیفیت بالا پیش برود. مصالح مورد نیاز تونل نیز تا جایی که فضا و امکانات پاسخگو بودند در محل کارگاه تولید شد تا وقت و هزینه کمتری برای انتقال آنها از محل تولید تا منطقه مورد نظر صرف شود.
بیش از 2 هزار شمع در تونل توحید وجود دارد که برای جاگذاری آنها 2 هزار حفره عمیق ایجاد شده است. با آغاز مرحله نصب دیواره‌های کناری در سال گذشته نیز، سرعت کار بیشتر شد و این امر به اتمام کار در زمان مقرر کمک زیادی کرد.به گواه کارشناسان امر و متولیان امور شهری، این تونل نسبت به تونل رسالت از زیبایی ظاهری و معماری چشم‌نوازتری برخوردار است. قرار است نماد ورودی‌های شمالی و جنوبی آن نیز به گونه‌ای طراحی شود که نماد فرهنگ ایرانی- اسلامی در آن آشکار باشد.
رحمانی،نماینده تبریز
اقدام ابتکاری شهرداری تهران، دیگر کلانشهرها را تحت تاثیر قرار داد. مدیریت پویای شهرداری تهران و ابتکار عمل در نصب تابلوهای زمان‌بندی طرح‌ها قابل تسری به دیگر استان‌هاست.
قاضی‌پور، نماینده ارومیه
تونل توحید با تاثیراتی که در شهر تهران خواهد داشت، باید به الگویی برای شهرهای دیگر تبدیل شود و شهروندان دیگر شهرها هم باید بتوانند در حوزه‌های کاری خود به چین اقداماتی دست بزنند.
دلخوش، نماینده صومعه‌سرا
دولت و مجلس باید بر ضرورت حمایت از چنین طرح‌هایی تاکید بیشتری داشته باشند. در کلانشهرهایی همچون تهران که مردم با انواع مشکلات شهری درگیرند، باید در پی اقدامات ابتکاری بود که بتواند باری از مشکلات مردم بردارد.
بازیان،شهردار ارومیه
الگوبرداری از چنین طرح بزرگی نه‌تنها مفید که در سرعت بخشیدن برای رسیدن به اهداف توسعه پایدار بسیار ضروری است. هرچند اجرای آن نیازمند حمایت همه‌جانبه دولت و بودجه فراوان است .
فریدونی،شهردار رشت
پررنگ شدن حمایت‌های دولتی در این بخش، موجب باانگیزه‌تر شدن مسئولان اجرایی شهر شده و باعث دلگرمی ما خواهد شد. این حرکت شهرداری تهران سبب شد تعامل خوبی با دیگر شهرداران ایجاد شود.
یوسف‌نژاد، نماینده ساری
پشتکار شهرداری، نمایندگان را به حمایت بیشتر ترغیب می‌کند. مجلس از هرگونه طرح تسهیل‌کننده مدیریت شهری حمایت کرده و از اقدامات شهرداری در این زمینه تقدیر می‌کند.
نماینده اردبیل:افتتاح تونل توحید توسط شهروندان طرحی ابتکاری است
قاسم محمدی، نماینده مردم اردبیل و عضو فراکسیون مدیریت شهری مجلس شورای اسلامی، طرح ابتکاری افتتاح تونل توحید را توسط ١٠ نفر از شهروندان تهرانی اقدامی جالب توصیف کرده و می‌گوید: مردمی که همواره نیازمند چنین طرح‌هایی هستند، واقعا حق دارند که برای نخستین بار از تونل توحید عبور و آن را افتتاح کنند.
وی گفت: تونل توحید از مهمترین طرح‌های تاریخ مدیریت شهری در کشور است و مردم ما در این شرایط به چنین طرحی نیاز دارند. وی افزود: اینکه این طرح توسط شهروندان افتتاح می‌شود، اقدامی جالب و نشان‌دهنده اهمیت افکار عمومی و مشارکت مردمی برای مدیریت شهری پایتخت است.
نماینده خمین: طرح تونل توحید سرعت در کنار کیفیت
طرح تونل توحید علاوه بر سرعت خوب دارای کیفیت مناسبی است و امیدواریم با راه‌اندازی این تونل و متصل شدن بزرگراه چمران به نواب، مردم تهران دیگر شاهد ترافیک سنگین در این محدوده نباشند. محمدحسین مقیمی، نماینده مردم خمین در مجلس شورای اسلامی ساختار زمین شناسی را از دیگر ویژگی‌های این طرح دانسته و تصریح کرد: کار احداث این تونل بسیار سنگین است اما با طراحی خوب و روش‌های مناسبی که در اجرا به‌کار گرفته شد تا اینجای کار هم سرعت خوبی در کار ایجاد شده و هم از ایمنی لازم برخوردار بوده است.
نماینده بستان‌آباد: حمایت مجلس از طرح‌های مهم شهری
عملکرد مدیریت شهری تهران در پرداختن به طرح‌های مهم شهری قابل تقدیر است به‌طوری که دیگر شهرها باید استفاده از این تجربیات را در دستور کار خود قرار دهند.
احد خیری، نماینده مردم بستان‌آباد و عضو فراکسیون مدیریت شهری مجلس شورای اسلامی با تاکید بر ضرورت حمایت از طرح‌هایی همچون تونل توحید می‌گوید: مجلس شورای اسلامی این آمادگی را دارد تا در طرح‌هایی که گشایشی را در مسیر زندگی مردم به‌وجود می‌آورد و از مشکلات آنها می‌کاهد،
از مدیریت شهری حمایت کند.وی با اعلام آمادگی مجلس برای حمایت از طرح‌های مهم شهری، گفت: البته مجلس در ادوار متعدد مصوباتی را در حمایت از مدیریت شهری داشته است. اما اگر مدیران شهری برنامه‌های مهم و مؤثری را داشته باشند، مطمئنا این حمایت‌ها افزایش پیدا خواهد کرد.
نماینده محلات و دلیجان:تونل توحید ماندگار‌ترین طرح در مدیریت شهری
پرداختن به طرح تونل توحید یکی از ماندگار‌ترین اقدامات در عرصه مدیریت شهری است. علیرضا سلیمی، نماینده مردم محلات و دلیجان در مجلس شورای اسلامی با بیان این مطلب بر لزوم توجه تمامی دستگاه‌های ذی‌ربط به امور مهم در پایتخت تاکید کرده و می‌گوید: زمانی که طرح مهمی همچون تونل توحید در تهران به ثمر می‌رسد برای همه ما جای خوشحالی است.
وی افزود: زندگی همه مردم ایران به نوعی با تهران در ارتباط است و همه مردم این شهر را نماد کشورشان در عرصه‌های جهانی می‌دانند. بر همین اساس همه ما علاقه‌مندیم که برنامه‌هایی مانند تونل توحید در این ابرشهر تداوم داشته و همگان نیز از مدیریت شهری آن حمایت لازم را داشته باشند.
نماینده شیروان:تونل توحید طرحی منحصر به‌فرد
فعالیت‌های انجام شده در تونل توحید به لحاظ فنی، این تونل را در ردیف طرح‌های با ارزش و منحصر به‌فرد قرار داده است. محمدرضا حسین‌نژاد، نماینده مردم شیروان در مجلس شورای اسلامی با بیان این مطلب گفت: تهران به طرح‌های اینچنینی برای روان‌تر شدن ترافیکش نیاز دارد و مطمئنا تونل توحید در سایر عرصه‌های شهری هم تاثیرگذار خواهد بود.
این عرصه‌ها می‌تواند شامل آرامش بیشتر مردم و راحتی اعصاب آنها باشد. اینها مسائل مهمی است و هر مدیر شهری باید نسبت به این موضوعات حساس باشد.
مشخصات تونل توحید
نوع: دوقلو
طول رفت و برگشت: 4262 متر
شیب متوسط طولی تونل: 4 درصد
تعداد خطوط عبوری از هر باند: 3
عرض خارجی: 30 متر
حداکثر عمق از سطح: 5/31 متر
کارفرما: سازمان مهندسی و عمران شهر تهران
مدیریت طرح: شرکت مدیریت راهبردی ابنیه مهندسی (مرام)
پیمانکار: شرکت ساختمانی پرلیت