گزارش‌های پرونده این شماره همشهری‌‌مسافر درباره تونلی است که به حکم روال طبیعی زندگی ما باید چیزی در حدود 15سال زمان می‌برد تا ساخته شود، اما یک‌سری اتفاقات بی‌سابقه باعث شد تا طی 3سال به اتمام برسد.
این روزها اگر پیگیر اتفاقات حوزه شهری تهران باشید، نمی‌توانید از کنار موضوعی به نام افتتاح بزرگ‌ترین تونل زیرزمینی سواره‌رو در پایتخت به‌راحتی عبور کنید. این روزها اگر خواننده اخبار رسانه‌های اجتماعی و شهری‌نویس باشید، نمی‌توانید از گزارش و یادداشتی از آن‌چه رکورد‌شکنی مدیران شهری نام دارد، به‌سادگی عبور کنید.
این روزها اگر گذرتان به محدوده بزرگراه شهیدچمران، میدان‌توحید و خیابان ستارخان افتاده باشد، نمی‌توانید منکر شرایط ویژه این خیابان در آستانه بازگشایی طولانی‌ترین تونل زیرزمینی شهر باشید. بالاخره این‌که این روزها اگر شنونده اظهارنظرهای مسئولان باشید، احتمالاً بارها و بارها عکس‌العمل کارشناسان، مدیران، نمایندگان و مسئولان اداراه‌کننده شهرها و کشور را درباره موضوعی مهم به‌نام تونلتوحید شنیده‌اید.
تهران تا چند روز دیگر شاهد افتتاح تونلتوحید خواهد بود. حتماً بیلبوردهای تبلیغاتی این افتتاح را با شعار خدمتی شگفت‌آور از کارشناسان جوان کشور دیده‌اید. تونلی با طول تقریبی 4کیلومتر(به‌صورت رفت‌و‌برگشت) و مزایای استثنایی آن می‌رود تا به ماندگارترین خاطره شهروندان از فعالیت‌های عمرانی در شهر تبدیل شود.
زمانی که حدود 3سال پیش، مسئولان اداره‌کننده شهر تهران ادعا کردند می‌توانند تونلی با این ویژگی‌ها را در مدت‌زمان 3سال بسازند، شاید کمتر کسی توانست حرف آن‌ها را به جز یک‌ادعای مدیریتی تصور کند. آن روزها احتمالاً سرخوشی بابت راه‌اندازی تونل‌رسالت، آن‌هم بعد از 11سال، آن‌قدر هوش از سر می‌برد که تونلی چندین برابر آن را حتماً در زمان 15ساله قابل‌تصور و واقعی می‌دیدیم.
اگر همان روز شهردار تهران جلوی تلویزیون قرار می‌گرفت و با اعلام شرایط تونل رسالت و مدت‌زمان ساخت آن(تونلی با طول 800متر و مدت‌زمان ساخت 11ساله)، مرد و مردانه قول می‌داد که تونل 4کیلومتری توحید را در مدت 15سال افتتاح می‌کند، حتماً سری به نشانه رضایت تکان می‌دادیم و در ذهن‌مان حساب و کتاب می‌کردیم که اگر این‌گونه بود، چنین می‌شد و اگر رسالتش این‌قدر زمان نیاز داشت، طبیعی است که توحیدش زمان بیشتری می‌خواهد و گلی به جمال مدیران که 11سال را 22سال نکردند و می‌خواهند 15ساله تونل را تمام کنند. این‌ها رویا و خیال نیست.
اگر همین حالا به این یادداشت لبخند تلخی می‌زنید و احساس می‌کنید به شخصیت شما سوزن زده‌ایم، باید به اطلاع برسانیم که تا چند‌سال پیش همه این موضوعات عین واقعیت بوده و حالا به یک شوخی و طنز تبدیل شده است. این روزها به‌جز مجموعه فعالیت‌هایی که در شهر ما انجام میشود، باید به سطح فکری و سطح انتظار مردم نیز اشاره کرد که بسیار بالاتر از قبل شده است.
مردم دیگر نمی‌توانند کم‌کاری را ببینند و منتظر باشند تا کسی پیدا شود و اقدامی کند. اگر مدیران شهری از حدود 4سال پیش، ادعا کردن و عمل کردن به ادعا را باب نمی‌کردند، شاید مردم حالا این‌قدر منتظر تحقق وعده‌ها نبودند. برای همین هم هست که می‌گوییم راه‌اندازی تونلتوحید بعد از 15سال، 4سال پیش اتفاق گنگ و عجیبی نبود و حالا اگر چنین حرفی گفته شود، موج اعتراض‌های مردم شروع میشود.
آن روزها وقتی خبر افتتاح تونل رسالت اعلام شد، چه عکس‌العملی از سوی مردم صورت گرفت؟ غیر از این بود که مردم راضی از این اتفاق بزرگ و میمون، با خودروها‌ی خود تا ساعت‌های طولانی از تونل عبور می‌کردند و به در و دیوار آن خیره می‌شدند و روزی 1000مرتبه خدا را شاکر بودند که بعد از 11سال تونلی 800متری افتتاح و راهی از راهی باز شده بود؟
عکس‌العمل آن روزهای مردم تهران را با عکس‌العمل این روزهای‌شان مقایسه کنید. مردم این روزها دیگر نیازی به تماشای تفریحی تونل ندارند. آن‌ها اعتقاد دارند، هیچ راهی در تهران نباید بسته باشد و آن‌قدر به مدیران اداره‌کننده شهر اعتقاد پیدا کرده‌اند که از آن‌ها انتظار داشته باشند در سریع‌ترین زمان ممکن، وعده‌ها را تحقق ببخشند.
همین است که وقتی تونلی به وسعت توحید راه‌اندازی میشود، شهردار شهرش می‌گوید: «...این وظیفه ما بود که تونلتوحید را در نزدیک‌ترین زمان ممکن آماده کنیم و از این‌که هیچ تاخیری در راه افتتاح تونل نداشتیم، خود را در مقابل مردم سربلند می‌دانیم. به‌زودی کار ساخت تونل‌های جدید در تهران را آغاز می‌کنیم تا در کوتاه‌ترین فاصله ممکن، مشکل ترافیک شهروندان تهرانی را حل کنیم...»
گواه این نوع طرز فکر و دیدگاه را شاید بتوان در اظهارات دیگر مدیران کشور دید؛ آن‌ها که سابقه رفتار سال‌های دور را داشته‌اند و امروز با نوع جدیدی از رفتار شهروندی مواجه شدهاند. مدیرانی که در سال‌های دور، مردمی با تعارفات مرسوم را دیده بودند. مردمی که اگر شاهد بدقولی مدیران بودند، سکوت می‌کردند و منتظر می‌ماندند تا گذر زمان، مشکلات‌شان را حل کند.
این مدیران امروز با جامعه‌ای روبه‌رو شدهاند که دیگر در مقابل وعده‌های بدون تحقق سکوت نمی‌کنند و به راحتی از مدیران اداره‌کننده جامعه-و خصوصا ازآن‌ها که لایق نشان نمی‌دهند- انتقاد می‌کنند و از آن‌ها کار می‌خواهند، نه حرف.بنابراین،آن‌ها هم‌چنین ادبیات موثر و مفیدی را پیش‌گرفته‌اند. نمونه‌اش اظهارات نمایندگان مجلس شورای اسلامی، وزرا و وکلا و روسای سازمان‌های مهم کشوری درباره افتتاح یک‌تونل!
مصطفی پورمحمدی، رییس سازمان بازرسی کل کشور، تونلتوحید را یکی از مصادیق بارز ظرفیت‌ها و توانمندی‌های فنی و مدیریتی کشور دانست و اظهار امیدواری کرد، چنین پروژه‌هایی در تمام نقاط ایران تکرار شود. حجت‌الاسلام پورمحمدی با اشاره به تلاش‌های صورت‌گرفته از سوی مدیران شهر تهران و برنامه‌ریزی آن‌ها برای اجرای سریع پروژه و افتتاح به موقع آن عنوان کرد:
«خوشبختانه در این مجموعه همه عوامل توسعه، پیشرفت، خلاقیت، ابتکار، هماهنگی و انگیزه و پشتکار دیده میشود.در این پروژه اجرای همگون و دقیق، رعایت زمان‌بندی، زیبایی و همه اصول ایمنی و مهندسی به‌خوبی صورت پذیرفته است». وی خاطرنشان کرد: «خداوند منان را شاکریم از این‌که کشور عزیزمان از چنین ظرفیت و توانمندی ارزنده‌ای برخوردار شده است. به همه دست‌اندرکاران، مهندسین، مشاورین، کارگران، مدیران طرح و نیز مسئولان شهر تهران تبریک می‌گویم و توفیقات بیشتر این عزیزان را از خداوند منان خواستارم».
«پروژه تونلتوحید نمونه بارز همکاری، هماهنگی و کار هم راستای اجرای مختلف یک‌مجموعه به صورت سیستماتیک است و همین امر باعث شده تا سرعت اجرای عملیات بسیار بالا برود و تا حدی که من اطلاع دارم تونلتوحید جزو نمونه‌های خوب و مثال‌زدنی پروژه‌های شهری کل کشور به حساب می‌آید.
از این نوع طرح‌ها باید به تعداد زیادتر اجرا شود. تهران با 8 الی 10 طرح این‌چنینی شکل دیگری به خود می‌گیرد، ضمن این‌که معتقدم کار خوب شهرداری باعث به‌وجود آمدن ظرفیت‌های مهندسی و اجرایی تا به این حد شده است». این جملات، عین اظهارات مهندس طهماسب مظاهری، رییس پیشین بانک مرکزی و وزیر اسبق وزارت اقتصاد و دارایی است.
فردی که در تمام دوران انقلاب اسلامی، حضوری فعال در مناصب دولتی داشته است. وی هم‌چنین در ادامه اظهاراتش درباره افتتاح تونلتوحید، این پروژه را یکی از پروژه‌های کلیدی شهر تهران خواند و گفت: «چند ده سال پیش طرح اولیه این پروژه ریخته شد، اما اجرای این کار مسکوت ماند تا دوره مسئولیت دکتر قالیباف در شهرداری تهران که همت مایه کار شد و پروژه شروع به عملیات اجرایی کرد. این تونل برای مردم پایتخت آسایش و آرامش بیشتر را به دنبال خواهد داشت».
وی افزود: «از طرفی باید به این نکته توجه خاص داشت که ظرفیت مجموعه یک‌سیستم بیشتر از مجموع ظرفیت‌های اجزای تشکیل‌دهنده آن است و توصیه میشود شهرداری تهران این ظرفیت را حفظ کند».
دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام هم که سال‌های سال فرمانده سپاه پاسداران بوده است و حالا هم از جمله کارشناسان بزرگ اقتصادی کشور محسوب میشود، افتتاح این تونل در تهران را با این حجم و وسعت، اتفاقی نادر و کم‌نظیر خطاب کرد. دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام، ضمن تقدیر از فعالیت‌های انجام‌شده در حوزه مدیریت شهری پایتخت طی سال‌های اخیر، با اشاره به ساخت تونلتوحید به‌عنوان یکی از طولانی‌ترین تونل‌های ایران، قرار گرفتن پروژه‌های عمرانی بزرگ در اولویت برنامه‌های شهرداری تهران را ارزنده و راه‌گشا عنوان کرد.
دکتر محسن رضایی درباره تونلتوحید و فعالیت‌هایی که از نگاه مردم دور نمی‌ماند،گفت: «در این بنای بزرگ افتخارآمیز شهری ضمن ایجاد رفاه بیشتر برای مردم، تلاش شده زوایا و جنبه‌های فرهنگی و ارزشی در معماری آن لحاظ شود. به این منظور باید از شهرداری تهران و کلیه زحمتکشانی که پروژه تونل توحید با اراده و زحمات شبانه‌روزی آنان به روزهای پایانی‌اش نزدیک شده، تشکر کرد».
رییس‌پلیس راهنمایی‌و‌رانندگی شهر تهران هم در موضوع افتتاح تونلتوحید در تهران ورود پیدا کرد. شاید باید گفت، این تونل آن‌قدر اهمیت و وسعت داشته که هر مسئولی درباره آن با حساسیت و اهمیت صحبت می‌کند. سرهنگ هاشمی با اشاره به اثرات منطقه‌ای و فرا‌منطقه‌ای این تونل در کاهش بار ترافیک گفت:
«تونلتوحید یک شاهکار است. بزرگراههای شهیدنواب و شهیدچمران، بزرگراههای شهری هستند، اما محور‌های مواصلاتی برون‌شهری محسوب می‌شوند. 50درصد از مسافرانی که از جنوب کشور و از سمت قم وارد تهران می‌شوند و قصد رفتن به شهرهای شمالی کشور را دارند، از این بزرگراه‌ها استفاده می‌کنند و از بزرگراههای شهیدنواب، شهیدچمران، شهیدصدر و شهید‌بابایی خود را به شهرهای شمالی می‌رسانند.
در واقع افتتاح تونل توحید می‌تواند کاهش بار ترافیکی در بزرگراههای تهران به‌خصوص در دو‌بزرگراه شهیدنواب و شهیدچمران را در‌پی داشته باشد. این قبیل پروژه ها هم‌چون پل روشندلان تاثیر زیادی در کاهش بار ترافیک درون‌شهری تهران خواهد داشت».
وی با تاکید بر تاثیر تونلتوحید بر تسهیل سفرهای درون‌شهری بزرگراهی افزود: «باید دوباره بگویم این تونل یک افتخار برای پایتخت محسوب میشود که از لحاظ معماری نیز منظر زیبایی در شهر به‌وجود می‌آورد. با توجه به محلی که تونل واقع شده، پیش‌بینی می‌کنیم نزدیک به 70درصد بار ترافیک این محدوده را در خود جای دهد و باعث همین مقدار کاهش بار ترافیکی در منطقه شود که اثرات آن را متعاقبا در دیگر مناطق شهر نیز مشاهده خواهیم کرد».
احتمالا برای برخی از شما، این اظهارات هم چندان ملاک ارزیابی نیست و شاید فقط تاثیرگذاری تونل درباره ترافیک سنگین شهر، افتتاح به‌موقع آن و راه‌اندازی تونل‌های دیگر برای مبارزه با بحران ترافیک، اصلی‌ترین خواسته باشد. اگر این‌طور است، باید به اطلاع برسانیم که این هم یکی دیگر از ویژگی‌های این روزهای مردم است.
مردمی که دیگر حرف و تعریف برای‌شان کافی نیست و منتظر اقدام عملی در راه پیشرفت زندگی‌شان هستند. راستی افتتاح یک‌تونل در سال‌های دور، چندان سر‌و‌صدایی به‌پا نمی‌کرد، اما گویا این بار قرار است تونلتوحید معادلات زیادی را بر هم بزند که این همه با استقبال روبه‌رو شده است.
همشهری مسافر