اولین باران پاییزی بارید و بوی خاک نم خورده و حس هوای تازه، حال خوبی به همه ما داد. البته ترافیک به وجود آمده بعد از بارش باران، باعث شد تا جلسه با کمی تأخیر برگزار شود، اما در هر حال شرکت در جلسه‌ای که بتواند به ما –هر قدر هم کم– یادآوری کند چه‌طور پله‌های موفقیت را با قدم‌های محکم‌تری بالا برویم، چه در هوای داغ تابستان و چه در اولین خنکای فصل سرما، ارزشش را دارد!
موضوع این جلسه سنگ‌بنای یادگیری و استفاده از کتاب‌های کمک آموزشی بود. مهمانان رومینا محمدزمانی و صبا حائری دانش‌آموزهای کلاس اول‌دبیرستان، و بهمن ایلاتی و شادی مجدی‌زاده دانش‌آموزهای کلاس دوم تجربی بودند. آقای رحیمی هم به عنوان کارشناس دراین جلسه حضور داشتند.
عکس ها: محمود اعتمادی
رحیمی: همه کارشناس‌ها برای کتاب‌های آموزشی نظم خاصی قائل هستند. این نظم بر اساس سنگ بنای یادگیری شکل گرفته است. مثلاً همه می‌دانند که اگر کودکی در دوران ابتدایی خواندن و نوشتن را به درستی یاد نگیرد، در آینده با مشکل برخورد خواهد کرد. به همین صورت اگر نوجوانی مطلب‌های دوران راهنمایی را خوب یاد نگیرد در دوران دبیرستان با مشکل رو به رو خواهد شد. به زبان دیگر در هر مقطع ما بر اساس آموخته‌‌های قبلی، چیزهای جدیدی یاد می‌گیریم. پس این مسئله نشان می‌دهد که چه‌قدر دانسته‌های پیشین ما در میزان موفقیت کنونی ما تأثیرگذار است. مثلاً در درسی مثل ریاضی اگر فصل عبارت‌های جبری را به درستی فرا نگرفته باشیم در بخش اتحادها به مشکل بر می خوریم. من از این واقعیت به«سنگ بنای یادگیری» تعبیر می‌کنم که همان‌طور که گفتم نقش بسزایی در موفقیت تحصیلی هر فرد دارد. حالا برای شروع شما بگویید که آیا تا به حال مشکلی این چنینی داشته‌اید؟ به قول معروف آیا خشتی را در گذشته کج گذاشته‌اید که الان برایتان مشکل ساز شده باشد؟
بهمن ایلاتی: من از اطرافیانم سؤال زیادی کرده‌ام و از تجربه آنها استفاده می‌کنم. کتاب‌های پارسال را هم نگه داشته‌ام تا در صورت نیاز به آنها رجوع کنم. مثلاً سال گذشته کتاب‌های غیر درسی خیلی می‌خواندم و وقتی که دیدم چه‌قدر نمره‌هایم پایین آمده، تصمیم گرفتم امسال در کتابخانه ثبت‌نام نکنم!
رحیمی: دلیل افت تحصیلی تو چه بود؟ آیا تا حالا به علت آن فکر کرده‌ای؟
شادی: نمی‌دانم! در واقع‌یک‌جورهایی شوکه شدم! فکر می‌کردم در دبیرستان هم همان نمره‌های عالی سال‌های قبل را می‌گیرم. در کلاس هم به نظر خودم خوب بودم اما نمره‌های پایان ترمم کم می‌شد.
رحیمی: اهمیت این مسئله در بحث انتخاب رشته خیلی خودش را نشان می‌دهد. پایه‌های درسی شما برای رشته‌ای که می‌خواهید انتخاب کنید باید قوی باشد؛ مثلاً در رشته ریاضی درس ریاضی و فیزیک، در رشته تجربی درس زیست شناسی و شیمی. اما پیوستگی درس‌ها در رشته انسانی کمتر است. مثلاً تاریخ سال اول با تاریخ سال دوم کاملاً متفاوت است. دانستن این که درسی که جلوی ماست چه پیش‌نیازهایی دارد و اگر در آن مشکلی داریم چه‌طور باید آن را درست کنیم، بحث بسیار مهمی است که بیشتر بچه‌ها به آن توجه ندارند. از طرف دیگر نقش کتاب‌های کمک‌درسی در اینجا بسیار پررنگ می‌شود. کدام یک از شما کتاب کمک آموزشی دارید؟ و چرا آنها را می‌خرید؟ خودتان به خرید آن اعتقاد دارید یا به زور معلم و خانواده می‌خرید؟
رومینا محمدزمانی: من برای اکثر درس‌ها کتاب کمک درسی دارم. برای این که با نمونه سؤال‌ها آشنا شوم آنها را می‌خرم، اما اعتقادی به آنها ندارم! در واقع بیشتر مجبورم تا خودم بخوانم!
شادی: من برای این کتاب کمک‌درسی می‌خرم تا ببینم سؤالی که در هر بخش می‌تواند مطرح شود چیست و مبحثی را که سر کلاس نفهمیده‌ام از روی آن بخوانم.
رحیمی: به نظر شما ویژگی یک کتاب کمک آموزشی خوب چیست؟
شادی: پاسخ داشته باشد، بدون غلط باشد، مؤلف آن به مطلب‌ها تسلط داشته باشد. و این که دوست ندارم سطح کتاب بالاتر از کتاب درسی‌مان باشد. در این صورت خیلی گیج می‌شوم!
رومینا: اتفاقاً برعکس! من دوست دارم کتاب کمک آموزشی سطحش از کتاب‌های درسی بالاتر باشد و چیزهای بیشتری به من یاد بدهد. اگر سؤال‌های آن از سخت به آسان باشد خیلی خوب است.
صبا حائری: بیشتر معلم‌ها برای این که تکلیف بدهند می‌گویند ما کتابی را بخریم که آخرش جواب نداشته باشد، اما من کتاب‌هایی را دوست دارم که با جواب باشند.
بهمن: من از تست‌های انحرافی خوشم می‌آید. سؤال‌های پیچیده و نکته‌دار باعث می‌شوند درس را بهتر بفهمم.
رحیمی: خوب واقعیت این است که بچه‌ها از کتاب‌های درسی فراری‌اند! اما نکته مهم این است که اگر دانش‌آموزی کتاب درسی را خوب بخواند از هر منبع دیگری بی‌نیاز خواهد شد.
شادی: من کتاب درسی را به کتاب‌های دیگر ترجیح می‌دهم. آن‌قدر با کتابم اخت می‌شوم که بعد از مدتی نمی‌توانم مثلاً از روی کتاب دوستم درس بخوانم! زیر قسمت‌های مهم خط می‌کشم و یادداشت می‌کنم.
رحیمی: 70،60 درصد یادگیری در کلاس درس اتفاق می‌افتد. بعد از آن حل مسئله و تمرین بسیار خوب است. برای این کار می‌توان از کتاب‌هایی استفاده کرد که مؤلف مسلطی دارد.
به طور کلی کتاب‌هایی را که جواب کامل تشریحی دارند توصیه نمی‌کنم. از طرف دیگر سطح کتاب را هم باید در نظر گرفت. کتاب‌هایی را که در بازار هستند می‌توان طبقه‌بندی کرد: کتاب‌هایی که در سطح کتاب درسی هستند، در سطح کمی بالاتر، تیزهوشانی و المپیادی و ... حالا به نظر شما چه چیز دیگری به جز کتاب کمک درسی می‌تواند در پیشرفت درسی شما مؤثر باشد؟
شادی: به نظر من موفقیت نتیجه تلاش و خواست خودمان است. اما چیزهای دیگر هم مهم است، مثل کتاب و معلم و مدرسه و ...مثلاً درباره درسی مثل ریاضی،برای من معلم و جزوه خیلی مهم هستند.
رحیمی: درس ریاضی مثل دوچرخه‌سواری است. نمی‌شود آن را با کتاب یاد گرفت. مثلاً مفهومی مثل معادله را ما اولین‌بار در سوم ابتدایی می‌خوانیم. برای همین است که اگر از پایه مشکل داشته باشیم و به اصطلاح درس ریاضی‌مان کمی بلنگد، در سال‌های بعد، آن مشکل بزرگ‌تر می‌شود. اما سؤالی که من از شما دارم این است که چه کسی در تابستان امسال به سراغ درس‌هایی که در آنها ضعف داشته رفته است و سعی کرده با توجه به نمره‌های سال پیش، اشکالاتش را برطرف کند؟ ....به نظر می‌آید که هیچ کس این کار را نکرده است! باید به این نکته توجه کنیم که تا دنبال مشکلاتمان نرویم نمی‌توانیم آنها را اصلاح کنیم!