تاریخ انتشار: ۲ آذر ۱۳۸۸ - ۰۵:۴۰

ترجمه افسانه شیپوری: «آنها چه می‌خواهند و به چه می‌اندیشند؟»؛ این پرسشی بود که علی عبدالله صالح، رئیس‌جمهوری یمن چندی پیش در نشستی با دوستان عرب خود درمیان گذاشت.

منظور او از آنها شبه نظامیان شیعه یمنی است که اکنون چند ماهی است مورد حمله نظامیان یمن و عربستان قرار گرفته‌اند. پس از هفته‌ها جنگ طاقت‌فرسا در مرزهای دورافتاده شمال غربی یمن که اکنون عربستان هم وارد آن شده، رئیس‌جمهوری یمن به فکر چاره‌ای افتاده است.

این سؤالی است که اکنون منطقه و دنیا، آن را از دولت یمن می‌پرسد و می خواهد بداند انگیزه اصلی شروع این جنگ چیست؟در درگیری‌های شدید در یمن که بیش از 2ماه طول کشیده، هزاران نفر کشته و بسیاری از روستاها با خاک یکسان شده‌اند. بر اثر این درگیری‌ها ده‌ها هزار نفر مجبور به ترک خانه‌های خود شده‌اند. شرایط امنیتی پرتنش و بحران انسانی به‌وجود آمده و ناتوانی دولت مرکزی یمن منجر به هرج‌ومرج در این کشور شده است.

اما به‌نظر می‌رسد پشت صحنه این جنگ مرموز، ریشه‌های عمیق‌تری که مربوط به مسئله اقتدار دولت یمن است، وجود دارد.

جنگ میان حوثی‌های زیدی مذهب با دولت یمن از سال 2004 آغازشده و به‌طور مداوم ادامه داشته است. در این جنگ گاهی آتش‌بس هم اعلام شده است.
هنوز معلوم نیست که چرا علی عبدالله صالح، رئیس‌جمهوری یمن در ماه اوت، آتش‌بس اجباری اعلام کرد.

بسیاری از مقامات دولت یمن بر این باورند که صالح، برای تثبیت قدرت نظامی خود در مواجهه با حوثی‌ها و همچنین کاهش فشار سیاسی حاکم بر پایتخت این کشور که نظام قبیله‌ای و روستایی برآن حاکم است، آتش بس اعلام کرد. البته این آتش بس ادامه نیافت. یکی از مقامات عالی‌رتبه یمن به شرط ناشناس ماندن، درباره جنگی که صالح آغاز کرده است، گفت: در تحلیل‌هایی که اغلب در یمن، درباره علت شروع این جنگ شنیده می‌شود، مادام‌العمر شدن قدرت برای خاندان صالح از دلایل اصلی است.

بسیاری از مقامات ارتشی و دولتی این کشور با این امر مخالفند. رئیس‌جمهوری یمن می‌خواهد فرزندش جانشین وی شود. با وجود عدم‌توانایی دولت مرکزی یمن در به‌وجود‌آوردن اوضاعی آرام در این کشور، وجود جنگ، خود از مخالفت‌های گسترده مردم این کشور می‌کاهد و ایالات متحده را وا می‌دارد که از سقوط دولت یمن جلوگیری کند، به این دلیل که از به‌وجود‌آمدن هرج‌ومرج پس از سقوط دولت در این کشور می‌هراسد.

ابوبکرالقربی، وزیر امور خارجه یمن که برحسب مشاهدات و حدس و گمان‌های خود اوضاع یمن را توصیف می‌کرد، گفت: درگیری‌ها میان دولت و حوثی‌ها و از سویی ترور رهبران محلی و عملیات سرکوب‌گرانه دولت علیه حوثی‌ها، منجر به نقض آتش‌بس در سال گذشته شد. وی می‌افزاید: جنگ در یمن شامل دوبعد منطقه‌ای و فرقه‌ای است. وی مدعی شد، حوثی‌ها که فرقه‌ای از شیعیان زیدیه در یمن هستند، پشتیبانی‌هایی از شیعیان سراسر منطقه دریافت می‌کنند (حوثی‌ها تمامی این اتهامات را در بیانیه‌های رسمی خود رد کردند). لازم به ذکر است که اکثریت جمعیت یمن، سنی مذهب‌اند.

القربی همچنین در طول مصاحبه‌ای که در دفتر کارش صورت گرفت، گفت: دولت پیش از جنگ وساطت‌هایی را برای جلوگیری از بروز جنگ انجام داد اما سرانجام دست به اقدام متقابل زد. بسیاری از تحولات جنگ بین نیروهای دولتی و گروه حوثی نامشخص باقی مانده است و این به‌دلیل بایکوت خبری است که دولت یمن اعمال می‌کند و به‌شدت از ورود روزنامه‌نگاران و ناظران مستقل به استان صعده که مرکز جنگ است، ممانعت به عمل می‌آورد.

با این حال، روشن است که درگیری‌ها سراسر شمال یمن را فرا گرفته است و تعداد کمی از گروه‌های امداد توانسته‌اند به این منطقه راه پیدا کنند. براساس گزارش آژانس پناهندگان سازمان ملل متحد، در حال حاضر150هزار نفر در یمن آواره‌اند. گروه‌های امدادرسانی به تعداد بی‌شماری از این آوارگان که در استان صعده مستقرند، دسترسی ندارند و نمی‌توانند نیازهای آنها که تأمین غذا، آب و سوخت است را برآورند. این منطقه همچنین به‌دلیل وجود سلاح‌های گوناگون، غیرقابل کنترل شده، به‌طوری که حتی دولت یمن نیز نمی‌تواند فروشندگان عمده اسلحه به حوثی‌ها را پیدا کند. افرادی که موفق به فرار از منطقه جنگی یمن شده‌اند، می‌گویند: اوضاع انسانی به‌شدت در صعده بحرانی شده است.

عبدالله، یکی از کسانی که خانه خود را اواخر سپتامبر رها کرده، می‌گوید: اگر ما خانه‌های خود را رها نمی‌کردیم، زندگی ما اکنون به پایان رسیده بود. خانه ما درست وسط منطقه جنگی قرارداشت، ما تنها با لباس‌هایی که بر تن داشتیم فرارکردیم و هیچ‌چیز دیگری باخود نیاوردیم. وی به‌نظر 60ساله است و می‌لنگد و ظاهر او نشان می‌دهد که مورد ضرب‌وشتم قرار گرفته است.

در بخش جنوبی جاده صعده، عبدالله و تعدادی از کسانی که خانه‌های خود را ترک کرده بودند، نومیدانه به‌دنبال مکان امنی برای زندگی بودند. برخی از آنها نیز در اردوگاه‌های موقت مانده بودند که گروه‌های امدادرسان برای این افراد آب و غذا فراهم می‌کردند اما آذوقه این اردوگاه‌ها نیز به سرعت در حال تمام شدن است. نیروهای امدادرسان از فقرشدید و فساد دولتی در صنعا، پایتخت یمن، ابراز نگرانی شدید کرده‌اند.

این نکته بسیار روشن است که نفوذ حوثی‌ها در بین مردم یمن بسیار بیشتر از گذشته شده است، به این دلیل که دولت یمن، اشتباه بزرگی در سال2004مرتکب شد و آن کشتن حسین الحوثی، یکی ازبنیانگذاران این حزب بود که در نبرد با ارتش یمن کشته شد.

وی همچنین عضو سابق پارلمان یمن بود. حوثی‌ها فرقه‌ای از زیدیه هستند که ادعا می‌کنند از نوادگان حضرت محمد(ص) هستند و معتقدند که اجداد آنها از هزاران سال پیش تاسال 1962زمامدار امور دراین کشور بوده‌اند، این درحالی است که ارتش یمن همچنان به حملات خود برای از میان بردن گروه الحوثی و بمباران مناطق مسکونی استان صعده ادامه می‌دهد. در سال2004و پس از آنکه الحوثی درنبرد با دولت یمن کشته شد، میدان جنگ به استان‌های همسایه صعده نیز کشیده شد. تا به حال، تعداد زیادی از افراد غیرنظامی در حملات ارتش یمن کشته شدند. بر همین اساس، در حمله هوایی ماه گذشته ارتش یمن به منطقه حرف سفیان، بیش از 80 نفر کشته شدند که اکثر آنها را زنان و کودکان تشکیل می‌دادند.

جنگ در صعده همچنین اختلافات قبیله‌ای و فرقه‌ای نیز به‌دنبال داشته است که این اختلافات نیز تهدیدی برای بی‌ثبات‌کردن منطقه است. حوثی‌ها همچنین با سنی‌های تندرو که به‌شدت از سوی عربستان سعودی حمایت می‌شوند، در مبارزه‌اند. دولت یمن، اغلب از افراط‌گرایان (معروف به سلفی‌ها) برای مبارزه علیه گروه الحوثی استفاده می‌کند. دولت یمن، نمی‌خواهد که افکار حوثی‌ها بر سایر نقاط یمن نیز تاثیر بگذارد.

نشوان یحیی احمد یکی دیگر از آوارگانی که از صعده گریخته و در شرایط بدی در خانه‌های موقت پرجمعیت نزدیک صنعا زندگی می‌کند، گفت: دولت یمن هرگز برای غیرسلفی‌ها اقدامات لازم و بشردوستانه انجام نداده و حق و حقوقی برای غیرسلفی‌ها قائل نیست. احمد که 38یا39ساله به‌نظر می‌آید، همچنین می‌گوید که در مبارزه‌ای سازمان یافته که دولت یمن علیه حوثی‌ها ترتیب داده بود و نام آن را ارتش مردمی گذاشته بود، شرکت کرده است که حوثی‌ها وی را 4بار دستگیر و پس از آن آزاد کردند.

گرچه به‌نظر می‌رسد که وی دشمن حوثی‌ها باشد اما عمیقا سیاست‌های خصمانه دولت یمن علیه حوثی‌ها که برای پیشبرد اهداف خود، دست به این اقدامات می‌زنند را قبول ندارد و با آن مخالف است. چند‌تن از کارگران و کسانی که در صعده زندگی می‌کنند نیز اوضاع این منطقه را اینطور بازگو کردند که حوثی‌ها توانسته‌اند نفوذ خود را در یمن گسترش دهند به این دلیل که سخت برای حل و فصل اختلافات قومی و قبیله‌ای میان مردم تلاش کرده‌اند و نسبت به سال گذشته توانسته‌اند از این اختلافات بکاهند اما سیاست‌های دولت یمن در تضاد کامل با سیاست‌های حوثی‌هاست. دولت یمن سعی دارد که گروه‌های سیاسی و قبیله‌ای را علیه یکدیگر بشوراند و از این طریق به اهداف خود دست یابد.

مناقشه دولت یمن با حوثی‌ها مدتی است وارد مرحله جدیدی شده و بحران جدی‌ای را در این کشور پدید آورده و دولت یمن را با چالش جدی مواجه ساخته است. از سویی جدایی‌طلبان جنوب یمن که سال‌ها با دولت یمن درگیر بودند اکنون از حمایت‌های هم‌پیمانان صالح برخوردار شده‌اند و این تهدیدی برای دولت یمن است. القاعده که از اوضاع یمن به خوبی به‌نفع خود بهره می‌گیرد، اکنون از این کشور به‌ عنوان پایگاهی برای حملات خود به سراسر منطقه استفاده می‌کند.

مجید الفاهد، مدیر یک گروه خصوصی به نام سازمان دمکراتیک مدنی- که ماه گذشته روزهای زیادی را در صعده گذرانده است- درباره جنگ ارتش یمن می‌گوید: بسیاری از مردم یمن از این موضوع در هراسند که این جنگ تا زمانی ادامه پیدا کند که ارتش توان رویارویی خود را از دست بدهد و از ادامه جنگ خسته شود و  این یعنی اوج هرج‌ومرج در یمن که یمنی‌ها به‌شدت از آن وحشت دارند. اگر چنین اتفاقی بیفتد، چه کسی می‌تواند از یمن دفاع کند؟

نیویورک تایمز- 24 اکتبر 2009