بانکداری الکترونیک شیوه نوینی است که طی قریب به 2دهه اخیر ابتدا با تأسیس عابر‌بانک‌های موسوم به ATM راه‌اندازی شده و امروزه نیز با رواج گسترده اینترنت، بخشی از فعالیت‌ها در دنیای وب را به‌خود اختصاص داده است.
هم‌اکنون تمامی بانک‌های کشور دارای سایت‌های اینترنتی هستند که افراد را قادر می‌سازند حتی بدون مراجعه به عابربانک‌ها از طریق اینترنت قبوض برق، تلفن، تلفن همراه و آب و گاز خود را بپردازند و وجوه مالی مد نظر خود را نیز با استفاده از اینترنت انتقال دهند.
هم‌اکنون در کشور ما نیز مسئولین بانکی در حال بستر‌سازی برای الکترونیکی کردن اکثر خدمات بانکی هستند.
بانکداری الکترونیک می‌تواند باعث کاهش حجم گردش پول در جامعه و به تبع آن کاهش میزان بودجه‌های اختصاص یافته برای چاپ اسکناس و چاپ کاغذ برای قبض‌های مختلف شود. بانکداری الکترونیک حتی از حجم مراجعات بانکی نیز به طور قابل‌توجهی می‌کاهد و تا حدود زیادی می‌تواند کم شدن میزان رفت‌وآمد با خودرو یا ترافیک شهری را نیز در پی آورد.
البته برای نیل به این هدف ارتقای زیرساخت‌ها به‌ویژه ارتقای سرعت اینترنت با افزایش پهنای باند در سراسر کشور ضروری به‌نظر می‌رسد؛ به عنوان مثال یک کاربر اینترنتی مشکل بتواند با سرعت موجود اینترنت اقدام به پرداخت قبوض خود کند یا مبلغی را از طریق اینترنت به حساب دیگری منتقل کند، به عبارت دیگر در صورت عدم‌رفع محدودیت‌ها در سرعت اینترنت هرگونه اقدامی در زمینه الکترونیکی کردن کامل بانکداری در کشور با موفقیت همراه نخواهد بود و باعث نخواهد شد که شهروندان از شیوه سنتی پرداخت قبض به انجام معاملات بانکی به شیوه جدید روی آورند.
علاوه بر این، فرهنگسازی گسترده جهت معرفی خدمات بانکداری الکترونیک به مردم لازم است و نمی‌توان مردم را به اجبار و یک روزه وادار به تغییر شیوه در انجام معاملات بانکی خود کرد. به‌ویژه نسل‌های مسن‌تر نیازمند فرصت و آموزش بیشتری هستند تا بتوانند خود را با شرایط بانکداری الکترونیک منطبق کنند. تنها درصورت تحقق این موارد است که می‌توان به اجرای کامل بانکداری الکترونیک و کاهش شدید هزینه‌های ناشی از بانکداری سنتی امید بست.
بانکداری الکترونیک چیست؟
بانکداری الکترونیک در واقع جهت تسهیل کار بانکداری و جلوگیری از حضور تعداد زیاد مراجعان در شعب بانک‌ها ابداع شد.
بانکداری الکترونیک یا اینترنتی، عبارت است از فراهم آوردن امکاناتی برای کارکنان در جهت افزایش سرعت و کارایی آنها در ارائه خدمات بانکی در محل شعبه و همچنین فرایندهای بین‌شعبه‌ای و بین‌بانکی در سراسر دنیا و ارائه امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری به مشتریان که با استفاده از آنها بتوانند بدون نیاز به حضور فیزیکی در بانک، در هر ساعت از شبانه‌روز (۲۴ساعته) از طریق کانال‌های ارتباطی ایمن و با اطمینان عملیات بانکی دلخواه خود را انجام دهند.
به عبارت دیگر بانکداری الکترونیک استفاده از فناوری‌های پیشرفته نرم‌افزاری و سخت‌افزاری مبتنی بر شبکه و مخابرات برای تبادل منابع و اطلاعات مالی است به‌گونه‌ای که دیگر نیازی به حضور فیزیکی مشتری در شعبه نیست. این سیستم به مشتریان اجازه می‌دهد تا معاملات اقتصادی را از طریق محیط امن وب انجام دهند.
چگونگی راه‌اندازی
در اواخر دهه 80 کلمه آنلاین رایج شد که به استفاده از یک پایانه، صفحه کلید و صفحه نمایش برای دسترسی به سیستم بانکی از طریق یک خط تلفن اطلاق می‌شد.
کلمه بانکداری خانگی همچنین می‌تواند به استفاده از یک صفحه کلید کوچک عددی برای فرستادن صدا از طریق خط تلفن به وسیله دستورالعمل‌هایی برای بانک اطلاق شود.سرویس‌های آنلاین در سال1981 در نیویورک شروع به کار کردند؛ زمانی که4بانک بزرگ این شهر سرویس‌های بانکداری خانگی را به‌وسیله سیستم ویدئوتکست ارائه کردند.
به دلیل شکست تجاری تکنولوژیویدئو تکست این سرویس‌های بانکداری هرگز رایج نشد به‌جز در فرانسه(جایی که استفاده از ویدئوتکست به وسیله شرکت تلکام تأمین مالی می‌شد) و انگلستان که از سیستم پرستل استفاده می‌کرد. نخستین سرویس‌های بانکداری آنلاین خانگی در انگلستان به‌وسیله شرکت ساخت و ساز ناتینگهام در سال1983 پایه‌ریزی شد.
سیستمی که استفاده می‌شد بر پایه سیستم پرستل انگلیس بود و از یک رایانه یا صفحه کلید متصل به سیستم تلفن و دستگاه تلویزیون استفاده می‌کرد. این سیستم که ارتباط خانگی (homelink) نامیده می‌شد، مشاهده آنلاین صورتحساب‌ها، انتقالات بانکی و پرداخت قبوض را امکان پذیر می‌ساخت.
انواع خدمات
بانکداری الکترونیک شامل سیستم‌هایی است که مشتریان مؤسسات مالی را قادر می سازد در سه سطح اطلاع‌رسانی، ارتباط و تراکنش از خدمات و سرویس‌های بانکی استفاده کنند.
1- اطلاع‌رسانی: این سطح ابتدایی‌ترین سطح بانکداری اینترنتی است. بانک اطلاعات مربوط به خدمات و عملیات بانکی خود را از طریق شبکه‌های عمومی یا خصوصی معرفی می‌کند.
2- ارتباطات: این سطح از بانکداری اینترنتی امکان انجام مبادلات بین سیستم بانکی و مشتری را فراهم می‌آورد. ریسک این سطح در بانکداری الکترونیک بیشتر از شیوه سنتی است.
3- تراکنش : این سیستم متناسب با نوع اطلاعات و ارتباطات خود از بالاترین سطح ریسک برخوردار است و با یک سیستم امنیتی کنترل شده قادر است، صدور چک، انتقال وجه و افتتاح حساب را انجام دهد.
شیوه‌های بانکداری آنلاین ویژگی‌ها و قابلیت‌های مشترک بسیاری دارند ولی اغلب دارای ویژگی‌هایی با کارکرد خاص نیز هستند. ویژگی‌های مشترک به چند دسته تقسیم می‌شوند:
1- تراکنشی: به طور مثال انجام یک تراکنش مالی مثل انتقال حساب به حساب، پرداخت قبض، درخواست وام یا یک حساب جدید.
2- غیرتراکنشی: مثل صورتحساب آنلاین، ارتباطات توسط چک.
3- مدیریت مؤسسات مالی: ویژگی‌هایی که به مؤسسات مالی اجازه می‌دهد که عملیات آنلاین کاربران نهایی خود را مدیریت کنند.
4- مدیریت ASP/Hosting: ویژگی‌هایی که به شرکت‌های ارائه‌دهنده فضای وب اجازه می‌دهد تا روش‌های ارتباط با مؤسسات مالی را مدیریت کنند؛ ویژگی‌هایی که به طور عادی منحصر به بانکداری تجاری هستند شامل پشتیبانی از چندین کاربر با سطوح مجوز متفاوت، فرایند موافقت تراکنش و انتقال سیمی.
ویژگی‌هایی که به طور عادی منحصر به بانکداری اینترنتی هستند، شامل پشتیبانی از مدیریت مالی شخصی مثل واردکردن داده در نرم‌افزار حسابداری شخصی می‌باشد. برخی از پلت‌فرم‌های بانکداری آنلاین از حساب تجمعی هم پشتیبانی می‌کنند که به مشتریان اجازه می‌دهد همه حساب‌هایشان را چه آنها که در بانک اصلی است و چه آنها که در مؤسسات دیگر است در یک جا مورد بررسی و تحت نظارت قرار دهند.