معنی ساده چنین عبارتی، این است که دستگاه پول ندارد یا اتصال آن به مرکز قطع شده است. بهدلیل اینکه دستگاههای خودپرداز در بسیاری از شهرهای کشور متناسب با جمعیت نیست، شهروندان معمولا مسیری طولانی را برای رسیدن به این دستگاهها طی میکنند و سرانجام به صف بلندی از مراجعان که جلوی دستگاه خودپرداز ایستادهاند، میپیوندند.
با این حال، هر لحظه احتمال میرود که یکی از جلوی صف فریاد بزند: «خراب است» تا بقیه آهی بکشند و باز منتظر بمانند تا یکی از کارمندان بانک از پشت میز بلند شود و اسکناسها را درون دستگاه بگذارد. کمبود دستگاههای خودپرداز و خدمات ناقص آنها، این روزها به یکی از مشکلات بزرگ مردم شهرهای کوچک و بزرگ کشور تبدیل شده است.
آقای لشگریزاده در شهرستان جاسک واقع در جنوب شرق استان هرمزگان زندگی میکند. به گفته او، از میان معدود شعبههای بانکی که خودپرداز دارد، تنها دستگاههای متعلق به یک بانک به خوبی اداره میشود.
لشگریزاده به «همشهری» میگوید: «وقتی مردم حساب جدیدی باز میکنند، معمولا کارت بانکی هم برای آنان صادر میشود و از سوی دیگر، اکنون حقوق کارمندان و بیشتر کارگران نیز به حساب همین کارتها ریخته میشود؛ بنابراین اکثر مردم با کارتهای بانکی سر و کار دارند و برای برداشت پول به خودپردازها مراجعه میکنند.»
در جاسک بانکهای خصوصی و مؤسسات مالی و اعتباری خودپرداز ندارند و تنها بانکهای دولتی دستگاه خودپرداز نصب کردهاند. لشگریزاده کارمند ساکن جاسک میافزاید: «مردم در این شهر برای اینکه از خودپردازها پول بگیرند، بنا به تجربه، بیشتر به سوی خودپردازهای یکی از بانکها میروند و اصلا به سایر خودپردازها مراجعه نمیکنند؛ برای همین جلوی خودپردازهای این بانک همیشه صف شلوغی تشکیل میشود.»
تعداد خودپردازهای شهرستان جاسک که بالای 80 هزار نفر جمعیت دارد، کافی نیست، اما این کمبود تنها در جاسک دیده نمیشود. حتی در شهرهای اطراف تهران که بهدلیل گستردگی پایتخت تقریبا به این کلانشهر چسبیدهاند نیز کمبود دستگاه خودپرداز دیده میشود. در شهر جدید پردیس که بیش از 100 هزار نفر جمعیت دارد و پرجمعیتترین شهر شمال شرق تهران شناخته میشود، تنها 3 خودپرداز وجود دارد که آنها هم خودپردازهای بانکهای خصوصی است. مسئولان بانکهای دولتی به این بهانه که تاسیس شعبه در پردیس توجیه اقتصادی ندارد، کارمندان خود را به این شهر نمیفرستند.
همچنین بسیاری از نقاط غربی استان تهران نیز با کمبود خودپرداز روبهرو است. بخش آسارای کرج که مبدا جاده چالوس و گذرگاه مسافران شمال کشور محسوب میشود، با بیش از 20 هزار جمعیت پس از سالها انتظار، در اسفند ماه سال گذشته دارای یک دستگاه خودپرداز شده است. در شهرستانهای پاکدشت و شهریار نیز با اینکه تعداد خودپردازهای بانکی بیشتر از سایر نقاط استان است، اما همچنان به گفته فرمانداران این دوشهر کمبود خودپرداز احساس میشود.
مشکلات دیگر
با وجود اینکه کمبود خودپرداز در بسیاری از شهرهای کشور دیده میشود، در چند شهر مثل بیرجند، مرکز استان خراسان جنوبی، خودپرداز به تعداد کافی وجود دارد. سارا یزدی، دانشجوی مشهدی که در بیرجند تحصیل میکند به «همشهری» میگوید: «تعداد خودپردازهای بیرجند به اندازه نیاز مردم شهر است و در بیمارستانها، پایانه مسافربری و دانشگاهها دستگاههای خودپرداز نصب شده است. اما خودپردازهای بیرجند وقتی از کار بیفتند، همه با هم خراب میشوند. مشکل دیگر هم این است که خودپرداز برخی بانکها، کارت برخی بانکهای دیگر را قبول نمیکنند. البته مشکل دیگری نیز وجود دارد؛ اگر کارت متعلق به بانکی غیراز بانک خودپرداز باشد، حداقل پولی که میشود از دستگاه گرفت، زیادتر از حد معمول است.»
مراکز استانها معمولا از نظر تعداد خودپردازها، وضع بهتری از شهرهای دور از مرکز دارند، اما گاهی شهرهای مرکز استان نیز با مشکلاتی روبهرویند.
آقای فتحی شهروند شیرازی، میگوید: «در خیابانهای اصلی شهر که مرکز تجاری شهر هستند، مثل خیابان
قصر دشت، دستگاه خودپرداز زیاد نصب شده است، اما در شمال و شمال غرب شیراز که منطقه مسکونی شهر به شمار میرود، تعداد خودپردازها کم است. مشکل دیگر این است که پول اغلب خودپردازها در ساعتهای ابتدایی شب تمام میشود و اگر کسی بخواهد نیمه شب از خودپرداز پولبردارد، باید به چند جا مراجعه کند تا خودپرداز فعالی را پیدا کند.»
به گفته این شهروند شیرازی، سامانه شتاب در این شهر با مشکل روبهرو است و بدون اغراق در شبانهروز 2 تا 3 ساعت قطع است.
کمبود خودپردازها مشکلی است که معمولا فرمانداریها از طریق مذاکره با بانکها و ترغیب آنها برای تاسیس شعبه و نصب خودپرداز، پیگیری میکنند اما فرمانداران نیز باید مدتها منتظر بمانند تا بانکی یک دستگاه خودپرداز به شهرهای کوچک وارد کند. سید علی باطنی، فرماندار بندر چابهار در جنوب استان سیستان و بلوچستان، به «همشهری» میگوید: «چابهار در سالهای اخیر به بهصورت چشمگیری توسعه پیدا کرده است و به این دلیل، تعداد خودپردازهای شهر دیگر کافی نیست.»
به گفته فرماندار چابهار، شمار کنونی خودپردازها دوسوم تعداد مورد نیاز شهروندان است و به این دلیل هر روز، وقت زیادی از شهروندان در صفهای جلوی دستگاههای خودپرداز تلف میشود. او میگوید: «بانکها باید برای افزایش تعداد خودپردازها بیشتر تلاش کنند؛ بهدلیل اینکه خودپردازها ابزار کار بانک هستند.» کمبود دستگاههای خودپرداز بانکی در حالی در بسیاری از شهرها به چشم میخورد که سامانه بانکی کشور با انتشار انواع پیامهای تبلیغاتی در رسانهها، میکوشد شهروندان را هر چه بیشتر از مراجعه حضوری به شعبهها باز دارد.