برخلاف گذشته که این بیماری را مختص افراد پیر می‌دانستند، امروزه 15درصد مبتلایان به این بیماری، کمتر از 50 سال دارند. شیوع سکته مغزی بسته به جنس، نژاد، سن و رفتارهای اجتماعی هر جامعه فرق دارد. سازمان جهانی بهداشت، این بیماری را به 3منطقه تقسیم کرده است: مناطق با ریسک و با شیوع بالا، با شیوع متوسط و با شیوع کم. منطقه خاورمیانه در زمره مناطقی است که شیوع متوسط سکته مغزی را داراست. دکتر فرامرز امیری، متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب در این گفت‌وگو در مورد این بیماری و نحوه برخورد با بیمار مبتلا به آن بیشتر توضیح می‌دهد. به عقیده وی بررسی اولیه از نظر سکته مغزی در تهران انجام نشده ولی بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد که بروز این بیماری در تهران باید در روز بین 150 تا 200 مورد باشد که متأسفانه براساس آمارهای مراکز درمانی کمتر از 15 تا 20درصد بیماران به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند و حجم عظیمی از آنان به هیچ مرکزی مراجعه نمی‌کنند.
- آقای دکتر چرا اکثر افراد مبتلا به سکته مغزی به مراکز درمانی مراجعه نمی‌کنند؟
به دو علت؛ یکی اینکه علائم سکته مغزی گذراست یعنی فرد دچار ضعف گذرای دست، افت بینایی چشم و خواب‌رفتگی در نیمه بدن می‌شود یا کلامش را موقتا از دست می‌دهد و این گذرا بودن علائم یا خوش‌خیم تصور می‌شود و یا به بیماری‌هایی غیر از سکته مغزی انتساب داده می‌شود مثل استرس عصبی یا بالا رفتن و پایین رفتن فشار خون. درصورتی که اینها می‌توانند علائم یک سکته مغزی مرگبار باشند.
- و علت دوم؟
مسئله دیگر این است که از قدیم با بیمار سکته مغزی با بی‌توجهی برخورد می‌کردند. در حالی که همه می‌دانند که مثلا بیمار قلبی باید در بستری شود و در غیراین صورت بیمار از پزشک حتی شکایت می‌کند در حالی که در سکته مغزی بیمار تقاضایی از پزشک ندارد و فکر می‌کند مغز دچار آسیب جدی غیرقابل برگشت شده درصورتی که با رسیدگی بموقع درصد قابل توجهی از این علائم را می‌توان بهبود بخشید.
- تست ساده‌ای برای تشخیص این بیماری توسط مردم و کارکنان اورژانس وجود دارد؟
بله اما قبل از توضیح آن باید بگویم شایع‌ترین علامت سکته مغزی ضعف اندام و نیمه بدن است مثل دست یا پا. بدن حالت نیمه فلج پیدا می‌کند و کارهای روزمره به‌درستی انجام نمی‌شود ضمن اینکه فرد قادر به راه رفتن نیست. دومین علامت، علائم حسی است یعنی فرد محرک‌های حسی دردناک و غیردردناک و حس لامسه را از دست می‌دهد. اختلال دید هم سومین علامت است که یا در یک چشم و یا در دو چشم ایجاد می‌شود. علامت شایع دیگر اختلال تعادل و سرگیجه است.
اما این نکته بسیار مهم است که خیلی از مواقع به‌علت ترسی که مردم از سکته قلبی دارند و عدم‌آگاهی‌شان از سکته مغزی تمام علائم ناگهانی این بیماری را به سکته قلبی ربط می‌دهند.
- شاید این به خاطر اهمیت بیش از حدی است که رسانه‌ها به سکته قلبی دادند و از سکته مغزی غافل شدند.
دقیقا، متأسفانه افتراقی هم بین علائم این دو بیماری در مراکز درمانی وجود ندارد. در حالی که شایع‌ترین علامت سکته قلبی درد قفسه سینه است همراه با درد در دست چپ و گردن و حالت استفراغ. در حالی که در سکته مغزی اختلال در کارکرد و تعادل به‌وجود می‌آید. درمان‌های این دو بیماری هم کاملا متفاوت است. در رسیدگی به بیماران سکته مغزی گاها متأسفانه کارهایی انجام می‌شود که بیمار را دچار مشکلات زیادی می‌کند مثل گذاشتن قرص زیرزبانی که افت فشار خون را به همراه دارند. این کار شدت اختلال را افزایش می‌دهد چون مغز این بیمار نیاز به خون‌رسانی دارد و این عمل خون‌رسانی را کاملا مختل می‌کند.
با این حال یک تست ساده برای تشخیص سکته مغزی وجود دارد که در همه دنیا با دقت 95درصد کاربرد دارد. این تست شامل 3مرحله است: نخستین مرحله توجه به نیمه راست و چپ صورت است که قرینه هستند یا نه؟ دومین مرحله تست تکلم است همه ما با یک تن مشخص صحبت می‌کنیم که تغییر در آن می‌تواند علامت سکته مغزی باشد. سومین تست دست است که فرد باید دست خود را به حالت دعا کردن بالا ببرد که اگر بعد از 30 ثانیه ضعفی در نیمه اندام وجود داشته باشد علامت سکته مغزی است.
- خب درصورت مثبت بودن این تست وظیفه اطرافیان بیمار چیست؟
قدم اول در این مرحله حفظ آرامش است و خلوت کردن اطراف بیمار. درصورت هشیار بودن، در بهترین وضعیتی که فرد راحت است، باید بنشیند. ولی اگر هشیار نیست باید به پهلو خوابانده شود. فشار بیمار و نبضش هم باید گرفته شود. اگر فرد داروی خاصی مصرف می‌کرده تا زمان رسیدن اورژانس دارویش را قطع نکنیم. بعد از اینکه فرد تعادلش را به دست آورد، به نخستین مرکز درمانی در 48ساعت اول مراجعه کند. چون باید طی این ساعات برای گرفتن عکس از مغز و گرفتن آزمایش خون حتما بستری شود.
- سکته مغزی متأسفانه در مردان خیلی بیشتر است و هرچه سن بالاتر می‌رود شیوع آن بیشتر می‌شود اما یک‌سری از عوامل این بیماری هم قابل تعدیل است مثل عدم‌فعالیت، زندگی شهری، مصرف الکل، مصرف سیگار، رژیم نامناسب و حتی مواد‌مخدر، فشار خون و قند. اینطور نیست؟
بله، اصلاح این عوامل مربوط می‌شوند به پیشگیری از این بیماری یعنی اینکه چه بکنیم که سکته مغزی نکنیم؟ با توجه به علل این بیماری بهترین راه برای جلوگیری از آن انجام فعالیت روزانه 30تا 45 دقیقه است. یعنی حداقل 5 روز در هفته پیاده‌روی سریع برای نیم ساعته باید انجام شود. رعایت رژیم سالم با پرهیز از نمک، چربی و قند فراوان و تکیه بر فرآورده‌های لبنی و فرآورده‌های گوشتی سفید. عدم‌مصرف سیگار و الکل هم در جلوگیری از این بیماری بسیار مؤثر است.