با توجه به اینکه بخش عمده‌ای از کتاب‌های نفیس در حوزه عکاسی و ایرانشناسی هستند و کتاب‌های متعددی نیز در این حوزه منتشر شده است، با تعدادی از عکاسان فعال در این عرصه، مسائل و مشکلات مرتبط با نشر این گونه کتاب‌ها را درمیان گذاشتیم که دی پی می‌آید:
به گزارش همشهری آنلاین به نقل از ستاد خبری نخستین جشنواره کتاب نفیس و نسخ خطی، سعید محمودی ازناوه، ضمن اشاره به وجود مشکلات متعدد در عرصه چاپ کتاب‌های عکس، گفت: معمولا در چاپ کتاب‌های عکس، ناشران بیشترین سود را میبرند و دلایلشان هم منطقی است. سرمایه متعلق به آن‌هاست و این سرمایه تا مدتی که کتاب به فروش برسد، راکد می‌ماند.
رئیس انجمن عکاسان میراث فرهنگی معتقد است عکاسان می‌بایست در قالب تعاونی‌های هنرمندی در کنار یکدیگر قرار بگیرند، سرمایه‌های اندک خود را روی هم بگذارند و از این طریق به انتشار کتاب بپردازند تا ریسک چاپ کتاب عکس هم کاهش یابد.
ازناوه با اشاره به محدود بودن مخاطبان کتاب‌های عکس و نفیس، چاپ کتاب‌های عکس در ایران و خارج از کشور را با هم مقایسه می کند و میگوید: در کشورهای اروپایی، این کتاب‌ها بعضا در شمارگان 20 تا 30 هزار نسخه چاپ می‌شود اما در ایران، بالاترین شمارگان 3 هزار نسخه است.
از طرف دیگر تنوع چاپ کتاب در خارج از کشور بسیاربالاست. مثلا کتاب‌های عکسی که با موضوع تهران منتشر شده، شاید به تعداد انگشت‌های دست هم نرسد، اما از شهر پاریس، حداقل 20 عنوان کتاب عکس منتشر شده است.
وی درباره تاثیر برگزاری نخستین جشنواره کتاب‌های نفیس در روند چاپ کتاب‌های عکس، ابراز می‌کند: اگر بخش پدیدآورندگان تصویری آثار نیز به این جشنواره افزوده شود، می تواند رقابتی بین عکاس‌ها به وجود بیاورد و به طور مستقیم مشکلات چاپ عکس برای این گروه نیز کاهش می یابد. این اتفاق، خود به خود برای عکاس¬ها یک تشویق محسوب می شود و فکر می‌کنم به مرور یک حرکت نوین در این زمینه صورت بگیرد.
نمایشگاه‌ها در جذب مخاطب، تاثیرگذار هستند
افشین بختیار، در آستانه 60 سالگی خود، به انتشار شصتمین کتاب خود اقدام کرده است. او که در زمینه چاپ کتاب‌های عکس، پرکارترین عکاس به شمار می‌آید، درباره مشکلاتی که به عنوان مولف با آن‌ها درگیر است، میگوید: کتاب‌هایم را ناشر چاپ می‌کند، اما هیچ زمان راضی نبوده‌ام که کتابم را ناشر چاپ کند، چرا که منافع چاپ کتاب به او می‌رسد.
بختیار، تاکید می‌کند که این فقط یکی از مشکلات چاپ کتاب عکس است. مشکل دیگر، نداشتن سرمایه لازم برای چاپ کتاب توسط عکاسان است.
وی میگوید: یک کتاب عکس خوب برای انتشار، به حداقل 60-70 میلیون تومان هزینه نیاز دارد و این مبلغ به 100 تا 120 میلیون نیز می‌رسد که هزینه اش از عهده من به عنوان یک عکاس، خارج است.
بختیار عنوان می‌کند که حتی اگر در بهترین شرایط، یک عکاس، سرمایه لازم برای انتشار کتاب عکس را هم داشته باشد، باز در مرحله پخش کتاب با مشکل مواجه می‌شود.
یکی دیگر از مشکلاتی که وی از آن نام می‌برد، تجدید چاپ کتاب است. وی می افزاید:عکاس‌ها در تجدید چاپ کتاب، حق کپی رایت دریافت نمی‌کنند. سهم آن‌ها از چاپ مجدد کتاب، مبلغی ناچیز، یا چند جلد از کتاب است.
این عکاس درباره راهکارهای موجود در این زمینه میگوید: بانک‌ها، یا نهادهایی مانند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌توانند با ارائه وام، حامی عکاسان باشند، ولی این اتفاق تا به حال رخ نداده است، یا اگر وامی تعلق گرفته، بهره اش آنقدر بالاست که اصلا به نفع عکاس نیست.
وی در مقایسه وضعیت چاپ کتاب عکس در ایران و خارج از کشور نیز ابراز می‌کند: قطعا در خارج از کشور، وضعیت چاپ کتاب عکس بهتر از اینجاست.
در نمایشگاهی خارج از کشور حضور داشتم و یکی از کتاب‌هایم که به چاپ هفتم رسیده بود، در شمارگان 5 هزار نسخه چاپ شد. وقتی این مساله را با یک مولف خارجی مطرح کردم، خندید. در خارج از کشور، شمارگان کتاب گاهی بالای هزار است و بعضی کتاب‌ها حتی در شمارگان میلیونی هم منتشر می شوند.
بختیار، درباره تاثیر برگزاری نخستین جشنواره کتاب‌های نفیس معتقد است که این جشنواره می‌تواند در دیده شدن کتاب‌ها و در نهایت خرید آن‌ها تاثیرگذار باشد و نمایشگاه‌ها در جذب مخاطب، تاثیرگذار هستند.
وی می گوید: کتاب هایی که به این نمایشگاه راه می یابند، توسط مخاطب دیده می شوند و این مساله می تواند به این نکته که کتاب‌های عکس شناخته شوند، کمک کند.
جشنواره، اطلاعات مردم را درباره کتاب‌های نفیس افزایش می‌دهد
در همه دنیا چنین است که وقتی ناشر، کتابی را به چاپ مجدد می رساند، به مولف، حق تالیف مجدد می پردازد، اما در ایران و به ویژه در زمینه چاپ کتاب‌های عکس چنین چیزی، معمول نیست و ناشران، زیر بار پرداخت حق تالیف مجدد نمی‌روند.
این نخستین مشکلی است که در زمینه چاپ کتاب‌های عکس توسط همایون امیری یگانه مطرح می‌شود. البته تاکید می‌کند که ناشران کتاب‌های خودش، این نکته را رعایت می‌کنند.
امیری یگانه، از مشکل دیگری نیز نام می‌برد. وی می گوید: یکی دیگر از مشکلاتی که مولفان کتاب‌های عکس با آن مواجه هستند، پایین بودن سواد بصری ناشران است. به همین علت، عکاس‌ها در انتخاب عکس‌های خود و ارائه به ناشر با مشکل مواجه می‌شوند.
امیری یگانه که به تازگی کتابی را با عنوان خوشا شیراز در قطع خشتی به انتشار رسانده است میگوید: کتابی مشابه در همین اندازه و با عکس‌هایی با کیفیت متوسط توسط یک عکاس دیگر و با قیمت پایین تر، منتشر شده و از طرف مخاطبان به خاطر همین قیمت پایین تر، با استقبال بیشتری روبرو شده است.
وی در این رابطه میگوید: این اتفاق به دلیل ناآگاهی مردم صورت می گیرد، آن ها به ارزش کارهای هنری واقف نیستند و فقط به قیمت ارزان تر آثار توجه می‌کنند.
امیری یگانه، معتقد است برپایی جشنواره هایی مانند جشنواره کتاب‌های نفیس می‌تواند اطلاعات مخاطبان را درباره کتاب‌های نفیس و به ویژه شناساندن کتاب‌های با کیفیت و عکس‌های زیبا افزایش دهد.
جشنواره، در کشف مشکلات نقش مهمی ایفا می‌کند
داوود وکیل زاده، یکی دیگر از عکاسان طبیعت و معماری ایران، نخستین مشکلی که به آن اشاره می کند، نبود قانون کپی رایت است. او میگوید: متاسفانه در این باره از هنرمند حمایت نمی شود. هنرمندان انتظار دارند از سوی مراکز مسئول مورد حمایت قرار گیرند، اما انگار رها شده‌اند.
دومین مشکلی که وکیل زاده، نام می‌برد، قراردادهای یک طرفه‌ای است که اغلب ناشران با عکاسان منعقد می‌کنند.
وی معتقد است که اگر نهادهایی مانند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان میراث فرهنگی از عکاسان حمایت کنند و این نهادها بر قراردادها نظارت داشته باشند، عکاسان از حمایت معنوی برخوردار خواهند بود و کمتر در این حوزه متضرر می شوند. البته این عکاس، تاکید دارد که مشکلات ناشران را نیز نباید نادیده گرفت.
نبودن کاغذ باکیفیت عالی یا هزینه بر بودن دستگاه‌های چاپ و صحافی، از دیگر مشکلاتی است که وکیل زاده به آن ها به عنوان مشکلاتی که در نهایت منجر به چاپ کتاب های عکس با کیفیت پایین می شود، یاد می‌کند.
وکیل زاده که معتقد است برگزاری نمایشگاه ها، یا فروشگاه‌های دائمی می تواند در این نکته که هنرمندان به صورت ناشر- مولف کار کنند، تاثیر داشته باشد،می‌افزاید: ارائه کتاب‌های عکس در کشورهای مختلف می تواند به مولفان این حوزه کمک کند.
همچنین شرکت در نمایشگاه های متعدد کتاب که به صورت بین‌المللی برگزار می‌شود، می¬تواند در معرفی کتاب‌های نفیس نقش داشته باشد، اما در این زمینه اطلاع رسانی انجام نمی‌شود.
وکیل زاده، همچنین از حضور در نمایشگاه ها به عنوان یک مشوق برای مولفان کتاب‌های عکس، نام می برد و درباره تاثیر برگزاری نخستین نمایشگاه کتاب‌های نفیس در رفع مشکلات این حوزه می گوید: چنین جشنواره‌هایی از دو جنبه به نشر کتاب‌های نفیس کمک می کند. نخست این که در تشویق ناشران و مولفان تاثیرگذار است و دیگر این که در کشف و بررسی مشکلات و نارسایی‌های این عرصه نقش مهمی ایفا می کند.
او نخستین جشنواره کتاب‌های نفیس را یک میدان برای رقابت ناشران می داند که در نهایت می تواند در ارتقاء کیفیت کتاب‌های نفیس موثر باشد. وکیل زاده می گوید: نواقص برگزاری این جشنواره‌ها به مرور برطرف خواهد شد، اما حتی اگر این جشنواره، نواقصی داشته باشد، باز هم در رفع مشکلات کتاب های نفیس، تاثیرگذار است.