محمدجواد شوشتری در یک بعدازظهر نیمه ابری و بارانی میزبان ما می‌شود تا برایمان از برنامه‌های سازمان زیباسازی بگوید. ایده‌های بسیاری که او در سر دارد، شاید همان سخنانی باشد که بسیاری از شهروندان در نقد سیمای شهر به زبان می‌آورند. انگار او توانسته حرف‌هایی که سال‌هاست مردم درباره تهران زمزمه می‌کنند را یکباره به‌صورت قانونی درآورد و براساس آن سازمان متبوعش را هدایت کند. از نظر او تهران به لحاظ اقلیمی، شهری زیباست که تاکنون نتوانسته به زیبایی طبیعی خود نزدیک شود. متن گفت‌وگوی ما با مدیرعامل سازمان زیباسازی شهر تهران در پی می‌آید.
- 9 ماه از فعالیت‌تان در سازمان زیباسازی می‌گذرد. تاکنون چه اقدامی انجام داده‌اید؟
سازمان زیباسازی در طول سال‌های گذشته فعالیت‌های خوبی را انجام داده بود. زمانی که من سازمان زیباسازی را تحویل گرفتم، تصمیم بر تغییر در رویکردها بود؛ البته با توجه به‌نظر هیأت مدیره و شهردار محترم، تصمیم بر این شد که سازمان زیباسازی کمتر وارد فعالیت‌های اجرایی شود و بیشتر به مباحث سیاستگذاری روی بیاورد. بنابراین تلاش بر این شد که استانداردها را در قالب‌های اولیه گسترش دهیم و ارتباط با دانشگاه‌ها و نهادهای علمی را افزایش دهیم. در واقع این روندی نبود که قبلا در سازمان وجود داشته باشد. ما سعی کردیم شرکت‌هایی که با سازمان به‌صورت پیمانکاری فعالیت می‌کنند را رتبه‌بندی کنیم؛ از طرفی طرح جامع سازمان زیباسازی را نیز با مشارکت نهادهای علمی تدوین کردیم. در واقع این طرح تمامی اتفاقاتی که در عرصه زیباسازی شهر شکل می‌گیرد را براساس یک نظام مشخص برنامه‌ریزی کرده است؛ از جمله، طرح نور، رنگ، مبلمان شهری و بسیاری از فعالیت‌های سازمان را در قالب یک برنامه نظامند پیش‌بینی کرده است.
موضوع بعدی فعالیت، اصلاح ساختار داخل سازمان و نیز ادارات مناطق بود. ما دفاتر سازمان در شهرداری‌های مناطق را به اداره ارتقا داده و نیروی انسانی یک نفر را به 7نفر افزایش دادیم که هر کدام تخصص‌های مرتبط در حوزه‌های فعالیت گوناگون را دارند؛ این اقدام تا پایان سال به نتیجه می‌رسد.
از طرفی در اقدامی دیگر تصمیم گرفتیم تا اسکنی از شهر تهران را به دست آوریم؛ اسکنی از تمام مبلمان شهری، نحوه استفاده از رنگ‌ها به تفکیک مناطق و خیابان‌ها و نحوه استفاده از عناصر مبلمان شهری در مناطق مختلف. در واقع مجموعه‌ای عظیم که تمام اطلاعات لازم درباره تمامی فعالیت‌های سازمان تا به امروز را در اختیار ما قرار داده است.
- این اقدامات می‌تواند بیانگر فعالیت جدید سازمان باشد، اما رویکرد اصلی سازمان را در چه می‌بینید؟
در واقع رویکرد اصلی سازمان ، ارتقای نگاه مدیران از رویکردی کمی به رویکردی کیفی است. در واقع نگاهمان به شهر تهران نگاهی است که در آن شهروندان محور اصلی شهر را تشکیل می‌دهند. تهران به لحاظ اقلیم، شهری جذاب است اما متأسفانه در طول سال‌ها هیچ‌گاه اقلیم و طبیعت این شهر دیده نشده و مشکلات بسیاری برای زیبایی طبیعی تهران به‌وجود آمده است. به‌عنوان مثال عدم‌توازن خط آسمان در تهران یکی از مشکلات اصلی این شهر است. از سویی وجود بیش از 740 پل عابر پیاده در سطح شهر تهران، آسمانی فولادی برای شهر تهران به‌وجود آورده است؛ در هیچ شهر جهان نمی‌توانید این اندازه پل عابر پیاده ببینید؛ پل‌هایی که بدون برنامه‌ریزی و نیازسنجی در جای‌جای شهر احداث شده‌اند.
ما برای ساماندهی این وضعیت مطالعات بسیاری انجام داده‌ایم تا بتوانیم از تعداد آنها کم کنیم. ضمن اینکه نگاهمان به تهران، به‌عنوان یک شهر، پیاده است نه سواره، بر همین اساس ساماندهی میدان آزادی برای تبدیل به یک پیاده‌راه را نیز در دستور کار قرار دادیم.
- تصور بر این است که تابلوهای تبلیغاتی چهره شهر را زشت کرده‌اند و تاکنون هم ساماندهی آنها انگار به سرانجامی نرسیده. برای این موضوع هم برنامه‌ای دارید؟
سازمان زیباسازی از معدود سازمان‌هایی است که عمده بودجه‌‌اش را خودش تأمین کرده و کمتر از شهرداری اعتبار دریافت می‌کند، بنابراین در کنار فعالیت برای ساماندهی فضاهای تبلیغاتی باید به فکر کاهش اعتبارها و درآمدزایی باشیم. ما سعی کردیم علاوه بر ساماندهی فضاهای تبلیغاتی و کم‌کردن حجم آنها تا جایی که به تعهدات سازمان ضربه نزند، حجم تبلیغات فرهنگی را در سطح شهر گسترش دهیم؛ البته این تغییر رویکرد آن‌قدر محسوس بود که بسیاری از مردم نیز با پیام‌های مختلف از این رویه استقبال کردند و خواستار گسترش آنها شدند.
- به‌رغم فعالیت سازمان زیباسازی هنوز مشخصه‌ای در تهران شکل نگرفته است که با آن بتوانیم تهران را میان سایر شهرهای جهان منحصر به فرد قلمداد کنیم.
نه اینگونه نیست. تهران می‌تواند یک شهر منحصر به فرد باشد. تهران در زمینه نقاشی دیواری یک شهر منحصر به فرد است. تصور نمی‌کنم هیچ‌یک از پایتخت‌های جهان این اندازه نقاشی دیواری داشته باشند. این تنها یکی از مشخصه‌های تهران است. از نظر من در روز، رنگ در شهر می‌تواند تأثیر‌گذار باشد و در شب نور، بنابراین حضور این همه نقاشی خیابانی می‌تواند تأثیر‌گذار باشد؛ هرچند که معتقدم که برای رسیدن به شهری مناسب و زیست‌پذیر و زیبا، تنها شهرداری نباید فعالیت کند، بلکه شهروندان نیز باید تلاش کنند و همگام با شهرداری برای داشتن شهری زیباتر تلاش بیشتری کنند. این واقعیت وجود دارد که هنوز استفاده از نور کافی و رنگ زیبا دغدغه مردم نیست. هنوز بسیاری از شهروندان فضاهای بیرون منازلشان را که کاملا شخصی است ساماندهی نکرده‌اند. این فرهنگ در شهر وجود ندارد که از نور کافی در شب برای منازلشان استفاده کنند. در واقع هنوز شهروندان به اهمیت فضای بیرونی منازلشان در زیباتر کردن شهر پی نبرده‌اند و اقدامی برای آن انجام نداده‌اند. درست است که بخش مهمی از زیباسازی شهر وظیفه ماست اما شهروندان نیز باید برای ساماندهی دیواره‌های منازلشان نیز تلاش کنند.
- بله، درست است. اما اساسا شهرهای بزرگ جهان خودشان بهره‌هایی از زیبایی را دارند و شهروندان نیز تشویق به زیباتر کردن شهر می‌شوند. به‌نظر می‌رسد که هنوز تهران تا رسیدن به پیش‌نیازها فاصله دارد.
وظیفه سازمان زیباسازی در کنار فعالیت‌های مرسوم، آموزش شهروندی نیز هست. قبول دارم که ما باید مردم را تشویق کنیم. ما وظیفه داریم علاوه بر آموزش شهروندان، سازمان‌های مردم نهاد را نیز شناسایی و فعال کنیم. در حال حاضر در تهران 98 شرکت نورپردازی وجود دارد. از این شرکت‌ها تعداد کمی هستند که توانایی اجرای کار با استاندارد متناسب را دارند؛ هرچند نباید فراموش کرد که شهرهایی مانند شانگهای که ظاهرا شهرهایی زیبا هستند، در ظاهر اینگونه‌اند. آن بخش‌هایی از شهرهای جهان زیبا هستند که دیده می‌شوند. شاید شما هم اگر به‌عنوان جهانگرد به تهران بیایید تهران را زیبا ببینید؛ همانطور که بسیاری از گردشگران از تهران به‌عنوان شهری زیبا نام برده‌اند. مسلما یک بخش از زیباسازی شهرهای آسیایی و در حال توسعه، برای زیباکردن شهرها، اقداماتی توریستی بوده و زیر ساختی نبوده است.
ما همزمان با فعالیت‌های رایج زیباسازی، به زیرساخت‌ها نیز توجه کرده‌ایم؛ هر چند معتقدم که بخش عمده‌ای از زیبا شدن شهرها به مردمشان نیز بستگی دارد. به‌عنوان مثال، هر بار بارندگی می‌شود، ما شاهد آبگرفتگی در سطح معابر می‌شویم، دلیل این آبگرفتگی‌ها چیست؟ غیر از آن است که مردم در نهر‌ها و کنار خیابان‌ها زباله می‌ریزند؟ آیا به‌نظر شما این بی‌توجهی به قوانین تقصیر شهرداری است؟ مثال دیگر، کثیف بودن ماشین‌های شهروندان است. آیا مردم نمی‌توانند با خودروهای تمیز در شهر تردد کنند؟ این جزئیاتی است که باعث زیباتر شدن شهر می‌شود، اما مردم کمتر به آنها توجه می‌کنند. من فکر می‌کنم که ما باید بیش از هر چیز این اولویت‌ها را به مردم یادآوری کنیم. ما معتقدیم که مردم با شهرداری به خوبی همکاری می‌کنند و همانطور که تا به امروز در امور شهری مشارکت داشته‌اند، برای زیباتر شدن شهر نیز مشارکت خواهند داشت، چرا که تهران زیبا، زیبنده مردم پایتخت است. تصور بر این است که شهروندان تهرانی باید در شهری زیبا زندگی کنند و همه تلاش سازمان زیباسازی و شهرداری تهران بر این مهم قرار گرفته است.