اگر درد زایمان را امری طبیعی و فیزیولوژیک و بروز سنگ کلیه و درد دفع آن را کمابیش ناخواسته بدانیم، باید گفت دندان درد تنها دردی است که صرفاً به دلیل بی مبالاتی و سهل‌انگاری خود شخص ایجاد می‌شود و طبعاً تنها شاه درد قابل پیشگیری محسوب می‌شود. (البته اگر مته به خشخاش نگذارید و بحث کنترل جمعیت و بارداری ناخواسته و اینطور چیزها را پیش نکشید!)
***
در واقع پوسیدگی عامل اصلی ایجاد دندان درد است و عوامل دیگر نقش به مراتب کمتری در بروز دندان درد دارند. مضاف بر اینکه دردی که بر اثر عاملی غیر از پوسیدگی ایجاد شود در مقایسه با شاه دردی که ذکرش رفت به مراتب شدت کمتری دارد.
در مراحل اولیه پوسیدگی، یعنی هنگامی‌که پوسیدگی محدود به مینای دندان است، معمولاً علامت درد وجود ندارد و دندان نسبت به محرک‌هایی نظیر سرما،گرما و شیرینی حساس نیست.
اما اغلب به دنبال ورود پوسیدگی به عاج دندان، حساسیت نسبت به محرک‌هایی که ذکرشان رفت آغاز می‌شود و بیمار درجات مختلفی از درد را تجربه می‌کند که به شدت پوسیدگی بستگی دارد.
البته امکان دارد به رغم وجود یک پوسیدگی عمیق دندان هیچگونه علایمی نداشته باشد، اما اگر قرار باشد یک دندان پوسیده دچار درد و حساسیت شود اغلب شدت این علایم با شدت پوسیدگی مرتبط است.
معمولاً دندانی که پوسیدگی عاجی داشته و نسبت به محرک‌ها بخصوص سرما حساس است، در صورت مجاورت با چنین محرکی دچار دردی تیز و شدید می‌شود که با حذف تحریک (مثلاً قورت دادن آب سرد) در مدت زمانی کمتر از 15 ثانیه برطرف می شود و معمولاً می‌توان دندان دردناک را مشخص کرد.
چنین دردهایی هشداری کاملاً جدی هستند و بیمار باید به‌سرعت نسبت به درمان دندان مورد نظر اقدام کند و گرنه به دنبال پیشرفت پوسیدگی پالپ دندان (بافت نرم مرکز دندان که حاوی عروق و اعصاب است)درگیر می‌شود. تا قبل از رسیدن به چنین مرحله‌ای دندان اغلب با درمان‌های ساده دندانپزشکی ترمیمی قابل درمان است.
در بسیاری از موارد، این دردهای لحظه‌ای تیز و شدید حتی بی‌خیال‌ترین افراد را هم به صرافت مراجعه به دندانپزشک و درمان دندان پوسیده می‌اندازد. اما تعداد بسیار زیادی از افراد حتی با این علایم هم متوجه وخامت اوضاع نمی‌شوند و به جای حل مشکل فقط صورت مساله را پاک می‌کنند.
بیمار مسکن می‌خورد، سعی می‌کند با قسمت دیگری از فک غذا را بجود، یا اینکه تا حد امکان سعی می‌کند مثلاً آب سرد و چای گرم نخورد یا اینکه خیلی ساده درد را تحمل می‌کند! یعنی بیمار تا این حد ریاضت می‌کشد و همه این مصایب را به جان می‌خرد اما به دندانپزشک مراجعه نمی‌کند! خودتان پرتقال فروش ماجرا را پیدا کنید!
داستان ادامه دارد
پوسیدگی به عنوان یک بیماری عفونی مزمن موذیانه به پیشرفت خود ادامه می‌دهد و در صورت عدم درمان، پالپ دندان را درگیر می‌کند؛ وضعیتی که عموماً از آن با عنوان عفونت عصب دندان یاد می‌شود.
در چنین حالتی اغلب دو وضعیت پیش می‌آید: یا دندان بدون علامت باقی می‌ماند که بیمار حتی متوجه مشکل خود نمی‌شود یا اینکه به واسطه عفونت پالپ دندان، دردهای بسیار شدیدی آغاز می‌شود که همان شاه درد معروفی است که بسیاری آن‌را تجربه کرده‌اند.
این وضعیت اخیر یکباره آغاز نمی‌شود.
در ابتدا دردهای ناشی از محرک‌هایی مثل سرما طولانی‌تر می‌شوند و بجای 15 ثانیه گاهی تا چند ساعت البته با شدتی کمی بیشتر ادامه می‌یابند. بیمار اغلب نمی‌تواند چیزی بجود یا دندان‌هایش را روی هم بگذارد چون به دنبال آن درد شدیدی در استخوان ایجاد می‌شود.
اما بدترین وضعیت، دردهای خودبه‌خود هستند که بی دلیل آغاز شده و به مدتی طولانی ادامه می‌یابند. این دردها معمولاً شب‌ها به‌سراغ بیمار می‌آیند و بسیار شدید هستند به نحوی که بیمار را از خواب بیدار می‌کنند.
این دردها به حدی شدید هستند که با مصرف معمول مسکن کاهش نمی‌یابند و بعضاً زندگی روزمره بیمار را مختل می‌کنند. در چنین شرایطی دو راه درمانی بیشتر وجود ندارد: دندان یا باید تحت درمان ریشه قرار گیرد یا اینکه کشیده شود.
متاسفانه آمار ثبت نشده اما کاملاً واضحی در سطح کشور نشان می‌دهد که بیماران اغلب دندان دردناک را می‌کشند تا اینکه تمایل به نگهداری دندان و درمان ریشه داشته باشند.
وقتی دردهای شدید، شب، بیمار را از خواب بیدار می‌کند، بیمار برای رهایی از درد به هر روشی متوسل می‌شود و ساده‌ترین و کم‌خرج‌ترین و اغلب پرعارضه‌ترین درمان همان کشیدن دندان است.
البته بسیاری از بیماران در شرایطی به دندانپزشک مراجعه می‌کنند که به دلیل تخریب شدید ساختار دندان چاره‌ای جز کشیدن دندان باقی نمی‌ماند اما در عین حال بسیاری از موارد با یک درمان ریشه معمولی قابل درمان و نگهداری هستند.
درمان‌های خانگی
در عامه مردم روش‌های متعددی برای کاهش درد دندان وجود دارد که تقریباً تمامی آنها نه تنها درد را ساکت نمی‌کند، بلکه چندین و چند عارضه دیگر را هم به مشکل اصلی بیمار اضافه می‌کند.
خیلی از بیماران اسپری های لیدوکائین که بدون نسخه و به‌راحتی از داروخانه‌ها خریداری کرده‌اند را روی دندان دردناک خالی می‌کنند که نه تنها درد را ساکت نمی‌کند، بلکه لثه بخت برگشته اطراف دندان را به‌شدت زخمی می‌کند. برخی دیگر از بیماران انواع و اقسام قرص‌های مسکن را روی دندان می‌گذارند.
این کار هم کوچکترین تأثیری در کاهش درد ندارد و مثل مورد قبلی لثه را مثل اسید می‌سوزاند.کاربرد خمیردندان هم به اندازه موارد قبلی مؤثر است.البته روش‌های وحشتناک‌تری هم وجود دارد. در برخی مناطق کشور سوخته تریاک را روی دندان می‌گذارند.
حتی گاهی دیده می‌شود که بیماران روی دندان خود آب (اسید) باتری می‌ریزند! چندین سال پیش هم خبری در یک روزنامه چاپ شده بود با این مضمون که مردی از شدت دندان درد با تفنگ شکاری به دندانش شلیک کرد و طبعاً جان سپرد!
واقعیت این است که روش مؤثری برای کنترل دندان درد غیر از درمان‌های فوری دندانپزشکی وجود ندارد. یک نسخه مصرف داروهای مسکن معرفی می‌شود که کمابیش مؤثرتر از بقیه است. بیمار ابتدا دو قرص چهارصد میلی گرمی ایبوپروفن را خورده و چهار ساعت بعد دو قرص استامینوفن کدئین می‌خورد.
سپس چهار ساعت بعد یک قرص ایبوپروفن و به‌دنبال آن چهار ساعت بعد دو قرص استامینوفن کدئین مصرف می‌شود. این دارودرمانی می‌تواند تا مراجعه بیمار به دندانپزشک درد را تا حد زیادی کاهش دهد.
یک اشتباه بسیار رایج برای ساکت کردن دندان درد مصرف آنتی بیوتیک بخصوص آموکسی‌سیلین است که کوچکترین تأثیری در کاهش درد ندارد.
نتیجه گیری اخلاقی
جمله کلیشه‌ای پیشگیری بهتر از درمان است از شدت تکرار دیگر تأثیر خود را از دست داده است، اما باور کنید در مورد بیماری‌های دهان و دندان هیچ چیز به اندازه پیشگیری راحت و بی‌دردسر نخواهد بود.