برای تعدادی دیگر هم خواب تنها بهانه‌ای برای این است که خستگی روز قبل از تن آنان خارج شود و یک روز جدید را با انرژی بیشتری آغاز کنند. پرخوابی، کم‌خوابی یا خواب متعادل؛ میزان خواب شما در کدام دسته قرار می‌گیرد؟ آیا از آن دسته افرادی هستید که رختخواب برای آنان بستری برای غلتیدن شب تا صبح است یا وقتی از خواب بیدار می‌شوید موقع صرف ناهار فرا رسیده است؟ تا به حال درباره بی‌خوابی، مشکلات ناشی از آن و چگونگی غلبه بر آن زیاد نوشته‌ایم. بدون اغراق، خواب برای احیای ذهن و جسم لازم است اما زیاد خوابیدن هم هنر نیست! همان‌طور که کم‌خوابی می‌تواند خطرآفرین باشد، خواب زیادی هم خطرات خاص خودش را دارد.
چقدر بخوابیم، زیاد است؟
میزان خواب مورد نیاز هر کسی به طور چشمگیری در طول عمرش فرق می‌کند و به ویژگی‌هایی مثل سن، میزان فعالیت، سلامت عمومی و عادت‌های زندگی او بستگی دارد. برای مثال افراد در دوران افسردگی، بیماری یا مصرف داروهای خاص نیاز بیشتری به خواب احساس می‌کنند. متخصصان توصیه می‌کنند که یک فرد بزرگسال عادی و سالم بهتر است خواب شبانه‌ای حدود هفت تا نه ساعت داشته باشد.
چرا برخی زیاد می‌خوابند؟
پرخوابی می‌تواند دلایل مختلف جسمی و روحی داشته باشد. به برخی از این دلایل در زیر اشاره می‌کنیم:
- مشکلات پزشکی مرتبط با پرخوابی
برخی دلایل پزشکی می‌توانند باعث پرخوابی شوند. از جمله بیماری‌هایی که ارتباط مستقیمی با پرخوابی دارند می‌توان این بیماری‌ها را نام برد: دیابت، چاقی، سردرد، کمردرد، افسردگی، بیماری‌های قلبی و کم‌کاری تیروئید. علاوه بر این موارد، ایست تنفسی در خواب نیز نوعی ناهنجاری است که موجب می‌شود نفس افراد در مدت خواب به طور لحظه‌ای متوقف شود و در پی آن فرد نیاز بیشتری به خواب احساس می‌کند چرا که چرخه معمولی خواب دچار اختلال می‌شود. البته نباید تصور کرد هر کسی که زیاد می‌خوابد دچار ناهنجاری و بیماری است.
- رکود اجتماعی - اقتصادی
تحقیقات نشان داده‌اند که عامل دیگری به نام رکود وضعیت اجتماعی - اقتصادی نیز با خواب زیاد ارتباط دارد.
- کمبود خواب شبانه
برای کسانی که از بی‌خوابی مفرط شب رنج می‌برند، پرخوابی روز یک ناهنجاری پزشکی به حساب می‌آید. درواقع اگر در طول شب، خوب نخوابیده باشید برایتان سخت و چه بسا غیرممکن است که صبح از خواب برخیزید. کمبود خواب تنها به معنای اینکه مدت زمان کوتاهی خوابیده باشید، نیست بلکه عمیق نبودن خواب شبانه شما هم بیدار شدن‌تان را سخت می‌کند و شما صبح تا دیر وقت در رختخواب می‌مانید. البته اگر یک شب را به صورت استثنایی نخوابیده باشید و صبح نتوانید از خواب بیدار شوید، این نوع پرخوابی ناهنجاری به حساب نمی‌آید.
- پرخوابی بر اثر سن
سن افراد هم بر میزان خواب تاثیر می‌گذارد. برای مثال نوجوانان وقتی به سن بلوغ می‌رسند به خواب بیشتری نیاز دارند. اما اگر شما سن بلوغ را پشت سر گذاشته‌اید ولی هشت ساعت خواب برایتان کافی نیست می‌توان گفت شما پرخواب هستید. در کهنسالی نیز برخی دچار پرخوابی می‌شوند.
- ساختار فکر و احساسات
شرایط فکری و احساسی شما نیز در پرخوابی تاثیر دارد. البته این علت، خود معلول عوامل دیگری است نظیر افسردگی، نداشتن انگیزه، ترس، اضطراب و خستگی. این عوامل در زمستان معمولا بیشتر خود را نشان می‌دهند و تاثیرگذارتر هستند.
- عوارض پرخوابی
پرخوابی به طور شگفت‌انگیزی عوارض منفی جسمی و روحی زیادی را در پی دارد. عوارض جسمی آن مانند انرژی کم، اختلالات حافظه و از این قبیل مشکلات هستند. در ادامه عوارض روحی آن را نیز به طور خلاصه شرح می‌دهیم.
- عوارض روحی و روانی
نمی‌توان به راحتی از کنار عوارض روحی پرخوابی گذشت. وقتی شما زیاد می‌خوابید بدون شک وقتی را که می‌توانستید به کار خلاقانه و مفیدی اختصاص دهید، از دست داده‌اید. بنابراین زمانی که برمی‌خیزید و می‌بینید وقت خود را بیهوده در خواب گذرانده‌اید، احساس ناخوشایندی خواهید داشت.
برای مثال از دست دادن قرار ملاقاتی که مدت‌ها انتظارش را می‌کشیدید به دلیل خواب زیاد، از جمله مشکلات اجتماعی است که اصلا نمی‌توان آنها را نادیده گرفت. علاوه بر این احساس ناخوشایند، احساساتی چون اضطراب، گیجی و سردرگمی هم دست از سر شما برنمی‌دارند و حتی می‌توانند تمام روزتان را خراب کند.
چگونه از شر پرخوابی رها شویم؟
معمولا درمان پرخوابی ساده است فقط لازم است کمی اراده داشته باشید و به موارد زیر هم عمل کنید:
احساس خود را نسبت به خواب تغییر دهید؛ نه عاشق خوابیدن باشید و نه از آن بیزار. به خواب در حد تعادل علاقه داشته باشید. بدون شک خوابیدن برای بدن مفید است ولی کمتر یا بیشتر از حد خوابیدن به شرایط جسمی و روحی شما ضرر می‌زند.
برای هر روز خود، برنامه‌ریزی کنید تا انگیزه‌های مناسبی برای بیداری داشته باشید.
برای خود زمان خواب و بیدار شدن منظمی تنظیم کنید. منظم بودن ساعت خواب و بیداری، ساعت بیولوژیک بدن شما را نیز تنظیم می‌کند و شما براساس عادت در ساعت مشخصی از خواب برمی‌خیزید. فقط فکرش را بکنید که اگر هر روز فقط نیم ساعت بیشتر از آنچه تعیین کرده‌اید، بخوابید یعنی هر سال 180 ساعت بیشتر خوابیده‌اید. به نظر وقت زیادی است؛ این‌طور فکر نمی‌کنید؟