هدفمند کردن یارانه‌ها که آرزوی همه کسانی است که به سلامت و رفاه جامعه و خصوصا اقشار آسیب‌پذیر اهمیت می‌دهند این روزها به‌طور جدی جای خود را به پرداخت نقدی داده است اما تجربه حتی در کشورهای دیگر نشان می‌دهد دادن پول نقد هرگز از طرف خانواده‌های محروم برای بهداشت و درمان و خرید غذای مناسب هزینه نخواهد شد و اجرای طرح هدفمند کردن یارانه‌ها مانند طرح‌های بیشمار دیگر که بدون فرهنگ‌سازی تصویب و اجرا می‌شوند فقط پیامد‌های نامطلوبی را به‌دنبال خواهند داشت چراکه در اقشاری که النگوی دست خود را اولویت نخست و درست کردن دندان‌های خراب خود را اولویت آخر می‌داند نمی‌توان توقع داشت که یارانه‌های دریافتی را درجای مناسب خود هزینه کنند.
بررسی مصرف دو دهه اخیر در کشور نشان داده است که درصد خانوارهایی که انرژی کافی برای یک زندگی فعال دریافت نمی‌کنند از 20درصد به 23درصد رسیده است یا به زبانی دیگر فقر گسترده‌تر شده است. کودکان به‌عنوان قشر آسیب‌پذیر بیشتر درمعرض خطر ناامنی هستند و در حال حاضر 22 درصد کودکان زیر 5سال مناطق روستایی کشور مبتلا به انواع سوءتغذیه هستند. سوءتغذیه خصوصا در مناطق روستایی کشور بسیار شدید‌تر است.
دکتر شهاب الدین صدر، نایب رئیس مجلس شورای اسلامی و رئیس سازمان نظام پزشکی گفت:با تحقق 10درصد سهم سلامت از هدفمندی یارانه‌ها چیزی در حدود 6 هزار و 300میلیارد تومان از محل هدفمندی یارانه‌ها بایدبه حوزه سلامت اختصاص می‌یابد که درصورت تحقق این امر، تحول عظیمی در بخش بهداشت و درمان کشور رخ می‌دهد و بسیاری از مصوبات و خواسته‌های مجلس برای برنامه پنجم توسعه در بخش سلامت اجرا می‌شود.
وی افزود: نخستین ضرر عدم‌اختصاص این بودجه این است که زیربندهایی که برای این 10درصد در نظر گرفته شده است مثل کمک به بیماران بی‌بضاعت و شاغل شدن پزشکان در یکی از بخش‌های خصوصی یا دولتی، انجام نخواهد شد. با این وجود پرداخت از جیب مردم که قرار است به زیر 30درصد برسد نیز اجرایی نمی‌شود.
علیرضا مرندی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی نیز در این خصوص به همشهری گفت: اگر دولت نخواهد مصوبه قانونی کمیسیون مبنی بر اختصاص 10درصد از یارانه‌ها به نظام سلامت کشور را اجرایی کند باید بداند بسیاری از برنامه‌های نظام سلامت کشور در آینده برای اجرا با مخاطره مواجه می‌شود.
وی افزود: عدم‌اختصاص این مبلغ به نظام سلامت قطعا به من و امثال من که پزشک هستیم یا به اقشار پردرآمد خسارت نخواهد زد، بلکه سلامت اقشار ضعیف و کم‌درآمد صدمه جدی می‌بینند و این با شعارهای دولت که توجه به اقشار آسیب پذیر را در همه زمینه‌ها وجهه همت خود قرار داده است، سازگار نیست.
برخی کارشناسان می‌گویند پس از هدفمندی یارانه‌ها، آنهایی که توان مراجعه به پزشکان و مراکز درمانی گرانقیمت را ندارند، فقط برای موارد اورژانسی خود هزینه می‌کنند و احتمال دارد با هر عمل جراحی، به زیر خط فقر سقوط کنند.با این حال ناگفته پیداست تأثیر افزایش قیمت‌ها بر نظام سلامت، تنها محدود به افزایش هزینه درمان نخواهد شد. چون به تعبیر علیرضا مرندی، مردم توان خرید مواد غذایی مورد نیازشان را به اندازه کافی از دست خواهند داد و در نتیجه، باید انتظار داشت تأثیر هدفمند‌سازی یارانه‌ها بر نظام سلامت، بیش از چیزی باشد که ابتدای امر به‌نظر می‌رسد.
به اعتقاد کارشناسان، می‌توان انتظار داشت هزینه‌های نظام سلامت، بسیار بالاتر از حد موجود رفته و به بیان دیگر، ناگهان انفجار هزینه‌ها باعث ورشکستگی نهادهای تولید‌کننده خدمت سلامت شود. آنها می‌گویند این وضعیت منجر به فقیرتر شدن فقرا خواهد شد. زیرا مردمی که در تأمین نیازهای اولیه سلامت خود درمی‌مانند درصورتی که احتیاج به عمل جراحی پیدا کنند، مجبورند زندگیشان را برای سلامت بدهند و در نتیجه به زیر خط فقر سقوط می‌کنند.
دکتر مرندی می‌گوید: زمانی که ما به مردم یارانه نقدی پرداخت می‌کنیم، خانواده‌ای که سال‌هاست با مشکلات مادی دست و پنجه نرم می‌کند و تنگناهای بسیاری در زندگی خود داشته و دارد، امکان دارد دوراندیشی کافی نسبت به آینده سلامت خود و خانواده‌اش نداشته باشد و در نتیجه پولی را که می‌گیرد، صرف هزینه‌هایی کند که قبلا از عهده آنها برنمی‌آمده است لذا باید تمهیداتی اندیشیده شود که به نفع مردم باشد و یک نوع کنترل بر هزینه کردن این یارانه‌ها همواره وجود داشته باشد.
درصورتی که هدفمند کردن یارانه‌ها تورم به همراه داشته باشد به‌طوری که این تورم جبران نشود، این امر به‌صورت مستقیم در سلامت مردم اثر می‌گذارد و بالطبع نظام سلامت هم از آن تأثیر می‌پذیرد. در مورد هزینه‌های غیرمستقیم هم باید در نظر گرفت که سلامت مردم تا چه میزان تحت‌تأثیر هدفمند کردن یارانه‌ها قرار می‌گیرد.
کارشناسان معتقدند که در تمامی کشورها وقتی یارانه‌ها را حذف می‌کنند، ذخایر ناشی از منابع آن صرف رفاه اجتماعی و سلامت مردم می‌شود. با توجه به اهداف هدفمند کردن یارانه‌ها مصرف به حداقل خواهد رسید، قیمت‌ها به حالت واقعی نزدیک می‌شود و درآمد حاصله نیز بین دهک‌های پایین جامعه توزیع خواهد شد تا شکاف طبقاتی کم شود. متأسفانه در لایحه هدفمند کردن یارانه‌ها مکانیسم مشخصی برای اینکه ذخایر به‌سمت نظام سلامت برود، وجود ندارد.