به این گوناگونی جانداران و به عبارت دیگر گوناگونی حیات روی کره زمین، «تنوعزیستی» گفته میشود. اما اهمیت این گونههای مختلف چیست و واقعاً چه تأثیری بر زندگی ما دارند؟ اصلاً چرا باید یک روز در سال، روز تنوع زیستی نامگذاری شود تا یادمان بیاید که ما در کرهای زندگی میکنیم که انواع و اقسام جانداران روی آن یافت میشوند؟
زمین در دوران حیات خود که بیش از چهار میلیارد سال از آن میگذرد، میزبان گونههای متفاوتی از جانداران بوده است. در این مدت بسیاری از آنها از بین رفتهاند و جای خود را به گونههای جدیدی دادهاند، اما حیات همچنان ادامه داشته است. دانشمندان تخمین میزنند که در این مدت 500 میلیون جاندار روی کره زمین زندگی میکردهاند که تعداد قابل توجهی از آنها هماکنون از بین رفتهاند. دانشمندان تا به حال نتوانستهاند آمار دقیقی درباره تعداد آنها ارائه کنند،اما همین قدر بدانید که گفته میشود آنچه ما در دنیای امروز جانداران میبینیم، فقط یک درصد از چیزی است که تا به حال روی زمین وجود داشته است. باورکردنی نیست، نه؟!
این اتفاق یعنی از بین رفتن حیوانات و گیاهان و به طور کلی جانداران، یک واقعیت انکارناپذیر حیات است، چرا که زندگی آنها به هم وابسته است و از بین رفتن یکی از آنها به هر دلیل، منجر به تغییر زیادی در زندگی سایر جانداران خواهد شد؛ مثلاً حیواناتی را در نظر بگیرید که برای بقای خود از حیوان دیگری تغذیه میکنند و یا گیاهانی که برای تکثیر خود به وجود جانوران نیاز دارند. حالا اگر یکی از اینها از بین بروند، چرخه بزرگی در زیستگاه منطقه تحت تأثیر قرار خواهد گرفت؛ اما این تغییرات فقط به واسطه شرایط آبوهوایی و تغییرات طبیعی رخ نمیدهد. ما آدمها تغییراتی در طبیعت به وجود آوردهایم که باعث شده نظم زندگی جانداران از بین برود. به عبارت دیگر، تغییراتی را بر آنها تحمیل کردهایم که باعث بالا رفتن آمار انقراض گونههای حیوانی و گیاهی شده است. همین موضوع باعث شد تا تعدادی از کارشناسان محیط زیست هشدار دهند و توجه مردم جهان را بهاین موضوع جلب کنند.
به طور کلی تنوع زیستی در سه دسته بررسی میشود: تنوع ژنها، تنوع گونهها و تنوع زیستبومها.
تنوع ژنها به این معناست که ژنهای مختلفی که در تمامی موجودات وجود دارد، بررسی و طبقهبندی میشود. در همین راستا در بسیاری از کشورها بانک جمعآوری ژنها به وجود آمده است تا به این ترتیب بتوان از نابودی بسیاری از گونههای موجود جلوگیری یا از اطلاعات مربوط به آنها در آینده استفاده کرد. تنوع گونهها به معنی بررسی گونههای مختلف و طبقهبندی آنهاست. تنوع زیستبومها هم به معنی شناخت زیستگاههای مختلف و شرایط حاکم بر جوامع زیستی است که بر زندگی جانوران تأثیر مستقیم دارد.