نظم طبیعت، نبض زندگی

به این گوناگونی جانداران و به عبارت دیگر گوناگونی حیات روی کره زمین، «تنوع‏زیستی» گفته می‏شود. اما اهمیت این گونه‏های مختلف چیست و واقعاً چه تأثیری بر زندگی ما دارند؟ اصلاً چرا باید یک روز در سال، روز تنوع زیستی نام‌گذاری شود تا یادمان بیاید که ما در کره‏ای زندگی می‏کنیم که انواع و اقسام جانداران روی آن یافت می‏شوند؟

زمین در دوران حیات خود که بیش از چهار میلیارد سال از آن می‏گذرد، میزبان گونه‏های متفاوتی از جانداران بوده است. در این مدت بسیاری از آنها از بین رفته‏اند و جای خود را به گونه‏های جدیدی داده‏اند، اما حیات همچنان ادامه داشته است. دانشمندان تخمین می‏زنند که در این مدت 500 میلیون جاندار روی کره زمین زندگی می‏کرده‏اند که تعداد قابل توجهی از آنها هم‌اکنون از بین رفته‏اند. دانشمندان تا به حال نتوانسته‏اند آمار دقیقی درباره تعداد آنها ارائه کنند،اما همین قدر بدانید که گفته می‏شود آنچه ما در دنیای امروز جانداران می‏بینیم، فقط یک درصد از چیزی است که تا به حال روی زمین وجود داشته است. باورکردنی نیست، نه؟!

این اتفاق یعنی از بین رفتن حیوانات و گیاهان و به طور کلی جانداران، یک واقعیت انکارناپذیر حیات است، چرا که زندگی آنها به هم وابسته است و از بین رفتن یکی از آنها به هر دلیل، منجر به تغییر زیادی در زندگی سایر جانداران خواهد شد؛ مثلاً حیواناتی را در نظر بگیرید که برای بقای خود از حیوان دیگری تغذیه می‏کنند و یا گیاهانی که برای تکثیر خود به وجود جانوران نیاز دارند. حالا اگر یکی از اینها از بین بروند، چرخه بزرگی در زیستگاه منطقه تحت تأثیر قرار خواهد گرفت؛ اما این تغییرات فقط به واسطه شرایط آب‌وهوایی و تغییرات طبیعی رخ نمی‏دهد. ما آدم‏ها تغییراتی در طبیعت به وجود آورده‏ایم که باعث شده نظم زندگی جانداران از بین برود. به عبارت دیگر، تغییراتی را بر آنها تحمیل کرده‏ایم که باعث بالا رفتن آمار انقراض گونه‏های حیوانی و گیاهی شده‏ است. همین موضوع باعث شد تا تعدادی از کارشناسان محیط زیست هشدار دهند و توجه مردم جهان را به‏این موضوع جلب کنند.

به طور کلی تنوع زیستی در سه دسته بررسی می‏شود: تنوع ژن‏ها، تنوع گونه‌ها و تنوع زیست‌بو‌م‌ها.

تنوع ژن‏ها به این معناست که ژن‏های مختلفی که در تمامی موجودات وجود دارد، بررسی و طبقه‏بندی می‏شود. در همین راستا در بسیاری از کشورها بانک جمع‌آوری ژن‏ها به وجود آمده است تا به این ترتیب بتوان از نابودی بسیاری از گونه‏های موجود جلوگیری یا از اطلاعات مربوط به آنها در آینده استفاده کرد. تنوع گونه‏ها به معنی بررسی گونه‏های مختلف و طبقه‏بندی آنهاست. تنوع زیست‌بوم‌ها هم به معنی شناخت زیستگاه‏های مختلف و شرایط حاکم بر جوامع زیستی است که بر زندگی جانوران تأثیر مستقیم دارد.