گزارش همشهری‌آنلاین از نشست تخصصی جامعه اطلاعاتی

سخنران این نشست که هشتم خرداد از سوی موسسه مطالعات آمریکای شمالی و اروپا دانشگاه تهران در دانشکده مطالعات جهان برگزارشد دکتر یونس شکرخواه رئیس این موسسه بود که در عین حال عضو هیات رییسه انجمن ایرانی مطالعات جامعه اطلاعاتی نیز هست. او سخنان خود را با تعریف‌های رایج درباره جامعه اطلاعاتی آغاز کرد.

وی در این نشست که با حضور جمعی از علاقمندان و کارشناسان مباحث جامعه اطلاعاتی برگزار شد به ریشه عبارت‌ جامعه ‌اطلاعاتی؛ به خوش‌بینی‌ها و بدبینی‌ها در مورد جامعه ‌اطلاعاتی؛ مراحل تکوین این جامعه و طبقه‌بندی‌های مرتبط با آن و به دیدگاه‌های جهانی در این زمینه پرداخت و سپس وارد موضوعات اجلاس‌های سران‌ جهان در ژنو ۲۰۰۳ و تونس ۲۰۰۵ شد و با اشاره به تعریف جامعه‌ اطلاعاتی در سند تعهد تونس؛ یازده خط‌ عمل‌ مصوبه این اجلاس‌ها را تشریح کرد.

او همچنین به تحولات پس از تونس از جمله تشکیل گروه سازمان ملل درباره جامعه اطلاعاتی؛ اقدامات یونسکو؛ نقش کمیسیون علم و فناوری برای توسعه سازمان ملل و نهادهایی چون WGIG و ICANN و IGF؛ نشست‌های مرتبط با حاکمیت اینترنت و مهم‌ترین چالش‌های بحث حاکمیت اینترنت و تشکیل فروم‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۱ اشاره کرد.

او مسائل کلیدی موجود را نیز در این زمینه‌ها برشمرد: زبان و محتوای بومی، مقوله نرم‌ افزارها، حقوق ارتباطی، نگاه‌های کارشناسان، فرهنگ به مثابه اطلاعات، شباهت تاریخی ارزیابی‌های سران جهان با گزارش حلقه گمشده (The Missing Link) سر دونالد میتلند (Sir Donald Maitland).

شکرخواه در این نشست در اشاره به ریشه تعریف جامعه اطلاعاتی گفت از نگاه آمریکایی‌ها این عبارت با کتاب تولید و اشاعه دانش - اثر فریتز مک لوپ - وارد ادبیات ارتباطات شده و این در حالی است که ژاپنی‌ها معتقدند تادئو اومه‌ سائو (Tadeo Umesao) استاد دانشگاه کیوتو در ۱۹۶۳ ‌ و یونه‌جی‌ ماسودا (Yoneji Masuda) درسال ۱۹۶۸ این‌ واژه‌ را به‌ کار برده‌اند که در زبان ژاپنی یوهوکا شاکائی نامیده می‌شود

رئیس موسسه مطالعات آمریکای شمالی و اروپای دانشگاه تهران همچنین در ادامه به تعریف ماسودا از اطلاعات اشاره کرد و گفت از دیدگاه ماسودا تولید اطلاعات‌ با ارزش‌ در جامعه‌ اطلاعاتی‌ قدرت محسوب‌ می‌شود، نه‌ مواد با ارزش.

دکتر شکرخواه همچنین به چند دیدگاه دیگر هم در این باره اشاره کرد و گفت دانیل بل (Daniel Bell) جوامع‌ اطلاعاتی‌ را جوامعی‌ می‌داند که‌ در آن فعالیت‌های‌ پردازش‌ اطلاعات، بیشتر از تولیدات‌ صنعتی‌ و کشاورزی‌ است و در بین چهره‌های معاصر بیل گیتس (Bill Gates) هم قصد مایکروسافت را کمک به سران دولت‌ها برای مقتدر ماندن در جامعه اطلاعاتی اعلام کرده است

شکرخواه در ادامه به خوش‌بینی‌ها و بدبینی‌ها درباره این حوزه پرداخت و از میان دیدگاه‌های موافق جامعه اطلاعاتی - که به نوعی به تاثیرات و به جبر تکنولوژی معقتدند - و دیدگاه‌های مخالفان جامعه اطلاعاتی به آرای این افراد اشاره کرد:

جان نیسبیت معتقد است فردای جامعه اطلاعاتی در خدمت نفوذهای فردی، حرفه‌ای و نهادی است. آلوین و هایدی تافلر معتقدند جامعه اطلاعاتی یک موج سوم است که فراتر از تکنولوژی و اقتصاد است و ژان‌ پی‌یر دوپویی می‌گوید جامعه اطلاعاتی بی‌اندازه هماهنگ‌ خواهد بود، دهکده‌ای‌ سیاره‌ای و آرمانی خواهد بود

وی ادامه داد: این در حالی است که مخالفان جامعه اطلاعاتی آرای دیگری دارند.

هربرت شیلر می‌گوید پشت این بزرگراه‌های الکترونیک؛ منافع شرکت‌ها پنهان است و پسر او ‌دن شیلر جامعه اطلاعاتی را پان کاپیتالیسم دیجیتال می‌خواند و داگلاس کلنر جهانی ‌سازی را ریشه تحولات مرتبط با جامعه اطلاعاتی می‌داند و مانوئل‌ کاستلز هم به صراحت اعلام می‌کند نعمت‌هایی را که‌ شگفت‌انگیزترین انقلاب‌ تکنولوژیک تاریخ‌ به‌ مردم‌ نوید داده، ‌به‌ آنان‌ ارزانی‌ نخواهد داشت.

عضو هیات رییسه انجمن ایرانی مطالعات جامعه اطلاعاتی، سپس مراحل تکوین جامعه اطلاعاتی از دیدگاه جیمز بنیگر (J.R. Beniger) را تشریح کرد و گفت: ‌

از دیدگاه بنیگر؛ جوامع در سال‌های ۱۹۶۰ تا ۱۹۷۰ از نظر اطلاعات غنی شده‌اند، جوامع جهان در مرحله دوم در سال‌های ۱۹۸۰ تا ۱۹۹۰ به جوامع  اطلاعات پایه تبدیل شده‌اند و مرحله سوم که حکم سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۰ را دارد مرحله‌ای است که جوامع تحت سلطه اطلاعات قرار گرفته‌اند و از دیدگاه جیمز بنیگر این مرحله هنوز ادامه دارد.

دکتر شکرخواه در ادامه به طبقه‌ بندی لازلو و کاروالیکس (László Z. Karvalics) درباره جامعه اطلاعاتی اشاره کرد و گفت بر مبنای این دیدگاه به جامعه اطلاعاتی به‌ عنوان یک موضع مسلط صنعتی جدید (طبقه‌بندی توصیفی اقتصادی) به‌ عنوان یک ماده فراصنعتی (نگاه به اقتصاد و جامعه از زاویه تغییر جامع پارادایم سیاسی هنجاری) به عنوان ایده‌ال اجتماعی در خدمت برنامه‌ریزی استراتژیک (طبقه‌بندی آینده گرایانه انسانی) به مثابه درک جهان و آینده نزدیک (تحلیل تغییر سیستم‌های فرعی اجتماعی) به مثابه سیاست (قدرت برنامه‌ریزی اجتماعی) و به مثابه کانون تمرکز سنتز اجتماعی (تحلیل عمیق واقعیت‌های تغییر یابنده) نگریسته می‌شود.

وی همچنین در بخش دیگری از سخنان خود به مقایسه دیدگاه‌های آمریکا؛ اروپا و ژاپن در این عرصه پرداخت و سپس در اهمیت مساله جامعه اطلاعاتی برای سران کشورها افزود: در حالیکه سران جهان تنها در سال‌های ۱۹۹۲ در ریودوژانیو درباره زمین (محیط زیست) و سپس در سال ۱۹۹۳ در وین درباره حقوق بشر و در سال ۱۹۹۵ در پکن درباره زنان و خانواده و در سال ۲۰۰۰ در ژوهانسبورگ درباره توسعه پایدار گرد هم آمدند اما برای جامعه اطلاعاتی و در واقع برای یک موضوع که جامعه اطلاعاتی باشد دوبار گرد هم آمده‌اند: در سال ۲۰۰۳ در ژنو (wsis-۱) و در سال ۲۰۰۵ در تونس (wsis-۲).

رئیس موسسه مطالعات آمریکای شمالی و اروپا در بخش دیگری از سخنانش به تاریخ رسمی ورود عبارت جامعه اطلاعاتی به اسناد بین‌المللی اشاره کرد و گفت ‌سال تولد رسمی عبارت جامعه اطلاعاتی سال ۱۹۹۸ است و در قطعنامه اجلاس ITU در میناپولیس بوده است.

شکرخواه که شخصا در هر دو اجلاس جهانی سران در ژنو تونس شرکت داشته است؛ گفت هر دو اجلاس سران جهان در ژنو و تونس با صدور دو سند و در مجموع با صدور چهار سند همراه بوده است؛ اجلاس اول از ۱۰ تا ۱۲ دسامبر ۲۰۰۳ در ژنو برگزار شد و به صدور اعلامیه اصول، ایجاد و ساخت جامعه‌ اطلاعاتی: چالش ‌جهانی هزاره جدید با ۶۷ ماده منجر شد و سند دوم سند موسوم به طرح اقدام بود که ۲۹ ماده و یازده خط عمل (action lines) هم داشت.

او در اشاره به اجلاس دوم سران جهان هم گفت اجلاس دوم از ۱۶ تا ۱۸ نوامبر ۲۰۰۵ در تونس برگزار شد و در پایان دو سند تعهد تونس با ۴۰ ماده و سند دستور جلسه تونس برای جامعه اطلاعاتی با ۱۲۲ ماده را تصویب کرد

وی متذکر شد که دستور جلسه تونس برای جامعه اطلاعاتی یک مقدمه و سه بخش دارد:

بخش اول به مکانیزم‌های مالی برای مواجهه با چالش‌های ICT در توسعه (بندهای تا ۲۸) پرداخته و بخش بعدی مربوط به حاکمیت اینترنت است(بندهای ۲۹ تا ۸۲) و تعداد بندهای این بخش به خوبی بیانگر اهمیت موضوع حاکمیت اینترنت برای جهان است و بالاخره بخش سوم که به اجرا و تعقیب اختصاص دارد بندهای ۸۳ تا ۱۲۲ را در بر می‌گیرد.

او ادامه داد: تعریف نهایی جامعه اطلاعاتی در سند تونس به شرح زیر است:

"ما بار دیگر علاقه و تعهد خود را در مورد ایجاد جامعه اطلاعاتی مردم‌محور، همه شمول و توسعه مدار براساس اصول و اهداف منشور سازمان ملل، حقوق بین‌الملل و چند جانبه‌گرایی، با احترام و حمایت از اعلامیه حقوق بشر، بطوریکه مردم در سراسر دنیا قادر به ایجاد، دسترسی، استفاده و به اشتراک گذاری اطلاعات و دانش برای دستیابی به استعدادهای‌شان با هدف ارتقاء توسعه پایدار، بهبود کیفیت زندگی، از بین بردن فقر و دستیابی به اهداف پذیرفته شده بین‌المللی توسعه در اعلامیه هزاره باشند، اعلام می‌کنیم. "

که همانطور که ملاحظه می‌کنید بر سه موضوع مردم محور، همه شمول و توسعه‌مدار بودن جامعه اطلاعاتی تاکید می‌ورزد.

وی در ادامه؛ یازده خط عمل جامعه اطلاعاتی و هماهنگ کنندگان و تسهیل کنندگان آنرا نیز معرفی کرد که مشتمل بر نقش مقام‌های راهبردی و تمام دست‌اندرکاران؛ زیرساخت اطلاعات و ارتباطات؛ دسترسی به اطلاعات و معرفت‌ها؛ توانمندسازی، ایجاد اطمینان و امنیت در کاربرد تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات، آماده‌سازی محیط، کاربردهای تکنولوژی و اخلاقی ارتباط مشتمل بر: تجارت، یادگیری، بهداشت، اشتغال، کشاورزی و علم الکترونیک)، تنوع فرهنگی و هویت، تنوع زبانی و محتوای محلی، رسانه‌ها، ابعاد اخلاقی جامعه اطلاعاتی و همکاری منطقه‌ای و بین‌المللی بود.

وی در ادامه با یادآوری نقش مهم تیم ایران در این اجلاس‌ها بر نقش مهم محسن اسپری، پیمان سعادت و مهندس جهانگرد و دکتر کاظم معتمدنژاد تاکید کرد و در ادامه گفت مهم‌ترین اقدام پس از اجلاس‌های سران در ژنو و تونس، پیگیری اجرای این اسناد است و سازمان ملل به خاطرحساسیت این موضوع، مسئولیـت پیگیری یازده خط عمل را بر عهده سازمان‌های بین‌المللی نهاده است.

دکتر شکرخواه آن ‌گاه به گروه سازمان ‌ملل درباره جامعه ‌اطلاعاتی (UNGIS) اشاره کرد و گفت این گروه در آوریل ۲۰۰۶ توسط هیات اجرائی کل سازمان ملل (CEB)‌ مورد تصویب قرار گرفت و به این دلیل شکل گرفت تا همه مسائل مرتبط با تعقیب اهداف WSIS را دنبال کند و این گروه اکنون راهبر سازمان ملل در زمینه موضوع جامعه اطلاعاتی است.

یونسکو و جامعه اطلاعاتی محور بعدی سخنان عضو هیات رییسه انجمن ایرانی مطالعات جامعه اطلاعاتی بود. وی گفت یونسکو تحقق خطوط عمل ۳، دسترسی به اطلاعات و دانش، خط عمل ۷ در خصوص موضوع آموزش الکترونیک، خط عمل ۸ مشتمل بر تنوع فرهنگی و هویت، تنوع زبانی و محتوای محلی؛ خط عمل ۹ رسانه‌ها و خط عمل ۱۰ ابعاد اخلاقی جامعه اطلاعاتی را پیگیری می‌کند و به جای مفهوم جامعه اطلاعاتی، مفهوم جوامع معرفتی (Knowledge Societies) را دنبال می‌کرد. اما یونسکو با انتشار یک کتاب که با مقدمه مدیر کل آن خانم ایرینا بوکوا (Irina Bokova) همراه است عبارت جوامع معرفتی را به جوامع فراگیر معرفتی (Inclusive Knowledge Societies) تغییر داد.

وی همچنین به تحول مهم دیگری که پس از اجلاس تونس به وقوع پیوسته؛ یعنی به تغییر نقش کمیسیون علم و فناوری برای توسعه (که یک آژانس وابسته به سازمان ملل است) هم اشاره کرد و گفت کمیسیون علم و فناوری برای توسعه (CSTD) که یک نهاد وابسته به اکوسوک (ECOSOC) یا همان شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل است و هدف آن رسیدگی به مسائل مربوط به علم و فناوری و کاربردهای آن در توسعه، بهبود درک سیاست‌های مربوط به علم و فناوری به خصوص در رابطه با کشورهای در حال توسعه و فرموله کردن توصیه‌های مربوط به موضوعات علم و فناوری در سازمان ملل است از سوی اکوسوک مامور شد تا مصوبات اجلاس‌های سران جهان درباره جامعه اطلاعاتی را پیگیری کند و در این رابطه کمیسیون باید:

پیشرفت خطوط عمل و تعهدات WSIS در سطوح منطقه‌ای و بین‌المللی را ارزیابی و مرور کند. موانع و اقدامات لازم برای غلبه بر موانع و اجرای بهتر نتایج WSIS را مشخص کند و با دیالوگ و همکاری با سایر نهادهای سازمان ملل، برای نیل به اهداف WSIS اقدام کند. از کمیسیون علم و فناوری برای توسعه همچنین خواسته شده تا با دولت‌ها، بخش خصوصی، جامعه مدنی، سازمان ملل و سایر سازمان های بین المللی طبق مسئولیت‌ها و نقش‌های مختلف همکاری کند.

فلسفه شکل گیری و عملکرد نهادهای WGIG و ICANN و IGF نیز بخش دیگری از سخنان دکتر شکرخواه بود.

او درباره WGIG که مخفف عبارت The Working Group on Internet Governance است گفت یک گروه کاری به نام WGIG بر اساس مصوبات ژنو (۲۰۰۳) مامور شد تا در یک فرایند باز و فراگیر، مکانیزم مشارکت فعال و همه‌جانبه دولت‌ها، بخش خصوصی و جامعه مدنی را از سوی کشورهای توسعه یافته و رو به توسعه به پیشنهاد اعلامیه اجلاس زیر نظر دکتر کوفی عنان دبیر کل وقت سازمان ملل تشکیل دهد و برای سال ۲۰۰۵ (اجلاس تونس) یک تعریف کاری از حاکمیت اینترنت ارائه کند.

او درباره ICANN هم که مخفف عبارت The Internet Corporation for Assigned Names and Numbers است گفت: آیکان یک سازمان بین‌المللی غیرانتفاعی است و مسئول پروتکل‌های اینترنتی، تخصیص آدرس، تعیین پروتکل، مدیریت سیستم دامنه‌های کشوری و عمومی و مدیریت سیستم سرورهای ریشه است و حاکمیت اینترنت هم یک مقوله مرتبط با آیکان است که WGIG پس از بررسی‌های خود خواستار اداره دموکراتیک‌تر اینترنت شد و بد نیست بدانید که در بند ۳۲ دستور جلسه تونس برای جامعه اطلاعاتی از WGIG به خاطر ارائه گزارشش تقدیر شده است.

شکرخواه همچنین در زمینه نشست‌های مرتبط با حاکمیت اینترنت گفت مجمع حاکمیت اینترنت یا همان IGF که مخفف عبارت Internet Governance Forum است یکی از مهم‌ترین نتایج اجلاس جهانی سران درباره جامعه‌اطلاعاتی در تونس بود. نقش مجمع حاکمیت اینترنت در پاراگراف‌های ۷۲ تا ۷۹ از دستور جلسه تونس برای جامعه اطلاعاتی آمده است و هدف اصلی مجمع حاکمیت اینترنت بحث بر سر مسائل مرتبط با حاکمیت اینترنت و ارائه توصیه‌ برای جامعه جهانی در این زمینه است.

او سابقه و آینده نشست‌های حاکمیت اینترنت را به شرح زیر اعلام کرد:

نخستین نشست مجمع راهبری اینترنت در آتن یونان (۳۰ October - ۲ November) برگزار شد؛
دومین نشست مجمع راهبری اینترنت در ریودوژانیروی برزیل (۱۲-۱۵ November ۲۰۰۷) برگزار شد
سومین اجلاس مجمع در دهلی هند (۸-۱۱December ۲۰۰۸) برگزار شد
چهارمین اجلاس در شرم‌الشیخ مصر (۱۵-۱۸ November ۲۰۰۹) برگزار شد
پنجمین اجلاس مجمع در ویلینیوس لیتوانی (۲۲-۲۳ November ۲۰۱۰) برگزار شد
ششمین اجلاس مجمع در نایروبی کنیا (۲۷-۳۰ September ۲۰۱۱) برگزار خواهد شد.

او در ادامه به مهم‌ترین چالش‌های بحث حاکمیت اینترنت اشاره کرد و گفت: آیکان در آمریکا قرار دارد و از قوانین آمریکا تبعیت می‌کند و لذا عده‌ای ضرورت تغییرحوزه حقوقی آیکان را مطرح می‌کنند تا دعاوی بین‌المللی در عرصه مبتنی بر نظام حقوق بین‌الملل طرح شود. از دیگرسو بحث new TLD و امکان فروش لیسانس TLD های جدید هم از طریق مزایده در بازار بین‌الملل مطرح است و این در حالی است که آیکان اداره TLD ها را به شرکت‌های آمریکایی واگذار می‌کند و آن‌ها از محل فروش Domain name ها سود سرشاری بدست می‌آورند. همچنین تلاش برای تغییر مدیریت حقوقی آیکان و اداره TLD های جدید بسیار حائز اهمیت است.

فروم‌های مهم هم از دیگر بخش‌هایی بود که شکرخواه به عنوان تحولات مهم پس از دو اجلاس جهانی سران به آنها اشاره کرد.

وی گفت پس از دو اجلاس سران جهان؛ فروم‌های مهمی هم در سال‌های ۲۰۰۶ به بعد برگزار شد که بر اساس سنت نشست‌های سالیانه WSIS در ماه مه هر سال برگزار می‌شود و حالا به فرمت جدیدی تحت عنوان فروم رسیده است.

نخستین نشست در این عرصه در سال ۲۰۰۶ از نهم تا نوزدهم ماه مه سال ۲۰۰۶ در ژنو برگزار شد. نشست بعدی از چهاردهم تا بیست و پنجم ماه مه سال ۲۰۰۷ در ژنو برگزار شد. نشست بعدی هم از سیزدهم تا بیست و سوم ماه مه سال ۲۰۰۸ در ژنو برگزار شد. فروم ۲۰۱۰ (WSIS Forum ۲۰۱۰) از دهم تا چهاردهم ماه مه سال ۲۰۱۰ در مقر اتحادیه بین‌المللی ارتباطات دوربرد در ژنو و فروم ۲۰۱۱ (WSIS Forum ۲۰۱۱) هم از شانزدهم تا بیستم ماه مه سال ۲۰۱۱ در همین مقر در ژنو برگزار شد.

زبان و محتوای بومی بخش دیگر این سخنان بود.

دکتر شکرخواه در این زمینه گفت: همه جهان در بزرگراه اطلاعاتی همسایه دیوار به دیوار شده‌اند، اما آیا میزان برداشت آن‌ها هم از این بزرگراه یکسان است؟ ۷۰ درصد محتوای بزرگراه اطلاعاتی به زبان انگلیسی است و تنها ۴۴ درصد کاربران انگلیسی زبان هستند، پرسش این است که میزان تولید کاربران در این بزرگراه از چه قرار است؟ برنامه کارشناسان کشورهای پر جمعیت چون چین، هند، ایران و ... در این باره چیست؟

وی در ادامه بر مقوله نرم‌ افزارها تاکید کرد: دفاع از توسعه نرم افزاری به جای توسعه سخت‌افزاری یکی از مسائل مورد اختلاف کشورهای توسعه‌یافته و رو به‌توسعه در بحث‌ جامعه‌اطلاعاتی است به گونه‌ای کشورهای رو به‌توسعه و جامعه‌مدنی طرفدار برنامه‌های open source هستند (برخلاف بخش خصوصی که از این اتفاق ضرر می‌بیند) و کشورهای توسعه یافته طرفدار نرم‌افزارهای وابسته به مالک (proprietary) هستند. موضع آمریکا در بحث‌های مرتبط با نرم‌افزار، طرفداری از نرم‌افزارهای وابسته به مالک است.

شکرخواه گفت این بحث همانگونه که در تونس ادامه یافت؛ در آینده نیز ادامه خواهد یافت و باید به آن توجه کرد.

او در ادامه بر بحث مهم حقوق ارتباطی تکیه کرد و افزود: حقوق ارتباطی جزو حقوق بنیادین انسان‌ها و آزادی بیان جزو اصلی‌ترین مولفه‌های آن است، اما اسناد تونس با اینکه به موارد مهمی اشاره دارد فاقد این ترم خاص است.

شکرخواه خاطرنشان ساخت که یوشیو اتسومی دبیر کل اتحادیه بین‌المللی ارتباطات دوربرد در سخنرانی‌اش در اجلاس سران جهان درباره جامعه اطلاعاتی در تونس به دفاع از مفهوم حق ارتباط (right to communicate) در برابر حق حکومت کردن (right to govern) پرداخت؛ اما در ارائه راه حل برای دفاع از حق ارتباط؛ بر ضرورت حل مسائل اتصال (connectivity) تاکید کرد؛ حال آنکه در بحث‌های مربوط به حقوق ارتباطی؛ مسائل دیگری مثل آزادی؛ تنوع؛ مشارکت و فراگیری مطرح است و اتصال تنها یک مقدمه و یک ابزار است.

شکرخواه همچنین به یک جدال کارشناسانه هم اشاره کرد و گفت: رشته ارتباطات در قفسه ادبیات و در جمع کارشناسان خود؛ دو جریان دارد: جریان انتقادگرا (Critical) که طرفدار ارتباطات توسعه است و جریان حاکم (mainstream) که طرفدار توسعه ارتباطات است و یک نگاه سریع به عرصه بحث‌های جامعه‌اطلاعاتی نشان می‌دهد که صدای کارشناسی جریان حاکم واقعا غالب است. شکرخواه گفت این جدال عمدتا در بحث‌های مربوط به wording قطعنامه‌ها خودش را نشان می‌دهد.

رئیس موسسه مطالعات آمریکای شمالی و اروپا به یک گزارش هم تحت عنوان حلقه گمشده (The Missing Link) اثر سر دونالد میتلند (Sir Donald Maitland) که در دسامبر سال ۱۹۸۴ منتشر شده اشاره کرد و گفت بین این گزارش و رفتارها و یافته‌های wsis شباهت وجود دارد.

شکرخواه گفت محور این گزارش نقش تکنولوژی در توسعه بوده و بر نقش تلفن (تلفن ثابت) برای توسعه تاکید کرده است.

از دیدگاه دکتر شکرخواه شباهت‌های فراوانی بین تاکیدهای اسناد اجلاس‌های سران جهان درباره جامعه اطلاعاتی و تاکیدهای گزارش حلقه گمشده وجود دارد: تاکید برتوسعه ارتباطات و نه ارتباطات توسعه.

گزارش حلقه گمشده بر نقش حیاتی ابزارهای دوربرد ارتباطی در توسعه اقتصادی تاکید ورزید: مردم به "اطلاعات" و "ارتباطات موثر" نیاز دارند تا مجبور به سفر نشوند و بابت نداشتن اطلاعات به موقع دچار ضرر نشوند (جامعه اطلاعاتی).

در این گزارش از واژه gap به جای واژه امروزی divide استفاده شده بود و خواستار تصمیم گیری در بالاترین سطوح سیاسی برای حل معضل شکاف اطلاعاتی شده بود (مثل راه حل‌یابی در سطح سران جهان) حالا پرسش کلیدی این است که آیا تنها راه توسعه در عرصه جامعه‌ اطلاعاتی؛ لیبرالیزه کردن محیط‌های قانونگذاری به نفع سرمایه‌داری و بخش خصوصی و گرفتن وام است؟ چرا همه بحث‌ها بر ابزارها متکی است و نه بر محتوا؟ آیا ابزارها حکم لوله کشی برای آب را ندارند؟ اگر چنین است منبع آب کجاست و به چه قیمتی در این لوله‌ها جاری خواهد شد؟

تاکید دیگر سخنران بر بحث فرهنگ به مثابه اطلاعات بود به طوری که گفت: سخت‌افزارها هم قابلیت تولید و هم قابلیت مصرف دارند. قابلیت مصرف زمانی بالاتر می‌رود که بینش در عرصه نباشد. مأموریت زدگی (MISSION) و نشاندن مأموریت به جای بینش (VISION) بسیار دردسرساز است و این مهم است که فرهنگ را اطلاعات بدانیم. قدر ارزش فرهنگی اطلاعات را بدانیم و این مهم‌ترین رویکرد در هر نقطه اتصال عرصه‌ملی به جامعه اطلاعاتی جهانی است. اگر برخورد با اطلاعات به عنوان محور اصلی جامعه اطلاعاتی از زاویه ارزش فرهنگی صورت گیرد، نفع ملی و مصالح ملی برای هر ملتی بیمه خواهد شد و شاید این عبارات مانوئل کسلز گویاترین صورت این موضوع باشد که نبردهای فرهنگی، جنگ‌های قدرت در عصر اطلاعات هستند... فرهنگ به عنوان منبع قدرت و قدرت به مثابه منبع سرمایه، سلسله مراتب اجتماعی نوین عصر اطلاعات را می‌سازند.

عضو هیات رئیسه انجمن ایرانی مطالعات جامعه اطلاعاتی در پایان به ترسیم چشم انداز ۴ ساله باقیمانده از روند جامعه اطلاعاتی در کادر wsis پرداخت و گفت:

سال ۲۰۱۵ در واقع ایستگاه پایانی WSIS است. مجمع عمومی سازمان ملل متحد در این سال دستاوردهای WSIS را بازبینی خواهد کرد و این سال را نقطه تبدیل شدن اهداف به کنش‌ها اعلام کرده‌اند و همانگونه که گفته شد دو بخش خصوصی و مدنی ظاهرا در کنار دولت‌ها قرار گرفته و به stakeholder تبدیل شده‌اند؛ اما آیا اساسا می‌توان در این سال‌های پیش رو تا ۲۰۱۵ بین آنها همگرائی دید؟ اگر پاسخ مثبت است؛ مضمون این همگرائی چه خواهد بود؟ این یک پرسش بزرگ است که در برابر نهادهای آموزشی، رسانه‌ای و مدنی باقی مانده و در انتظار پاسخ خواهد ماند. بخش دولتی اقتدار می‌خواهد، بخش خصوصی سود می‌خواهد و بخش مدنی استقلال.

دکتر شکرخواه سخنان خود را با این جمله به پایان برد: تعقیب هوشمندانه و دقیق منافع این سه جریان در جامعه اطلاعاتی تا سال ۲۰۱۵ یکی از دشوارترین وظایف کارشناسان این عرصه است.

در ادامه دکتر کاظم معتمدنژاد پدر علم ارتباطات ایران که در این نشست حضور داشت با قدردانی از دکتر شکرخواه به دلیل اهمیت موضوع و برپایی این نوع نشست‌های علمی در دانشکده مطالعات جهان گفت: ما هم‌چنان در این باره نگرانیم که چرا در ایران به جامعه اطلاعاتی و چالش‌های آن آنچنان که باید پرداخته نمی‌شود. ما نباید شیفته تکنولوژی باشیم و باید آن را وسیله بدانیم و در کنار پژوهش و سیاست‌پردازی‌ها، قانونگذاری‌ها را نیز دنبال کنیم.

علاو براین، در ادامه نشست مهندس نصرالله جهانگرد هم که از متخصصان برجسته عرصه جامعه اطلاعاتی است با اشاره به جامعه اطلاعاتی و نقش آن گفت: هنوز عده‌ای متوجه این امر نیستند که سرعت اطلاعات همانند برق پرقدرت برای صنعت ضروری است. ما باید با عرضه داشته‌ها و دانش خود در محیط دیجیتال و با تولید دانش و فرهنگ، توانمندی‌های خود را در این محیط ارائه کرده و تغییراتی را در آن ایجاد کنیم.

در پایان نیز دکتر سعیدرضا عاملی معاون برنامه‌ریزی دانشگاه تهران و رئیس دانشکده مطالعات جهان هم به مخاطرات و فرصت‌های دوجهانی شدن اشاره کرد و گفت باید با لحاظ هر دو فضا به اقدام در این عرصه پرداخت.

این نشست دو ساعته با پرسش و پاسخ به پایان رسید.