گرچه عراقی‌ها آخرین مهلت برای آمریکایی‌ها را 31 دسامبر آینده تعیین کرده بودند ولی به‌نظر می‌رسد مقامات نظامی ایالات متحده قصد ندارند به وعده خود وفا کنند. پس از شکل‌گیری قیام‌های مردمی در خاورمیانه و تحولاتی که با نام بهار عربی شناخته می‌شود، آمریکایی‌ها بحران و ناامنی در منطقه را بهانه کرده‌اند و با اشاره به احتمال بی‌ثباتی و تهدیدهای امنیتی در عراق، آشکارا از ادامه حضور نظامی‌شان در خاک این کشور سخن گفته‌اند.
مقامات آمریکایی در روزهای اخیر سخنانی گفته‌اند که نشان می‌دهد آنها قصد خلف وعده دارند و نمی‌خواهند به این راحتی به حضور نظامی‌شان در خاک عراق پایان دهند. این را باراک اوباما، رئیس‌جمهور آمریکا در سخنرانی اخیرش در وزارت خارجه آمریکا هم گفت. او گفت: شروع جنگ عراق از ابتدا اشتباه بود اما اکنون خروج کامل از این کشور هم اشتباه است. به‌نظر می‌رسد آمریکا با توجه به تحولات اخیر در منطقه و احساس خطری که از ناحیه منافعش در منطقه می‌کند، قصد دارد فعلا در عراق بماند.
هرچند تعداد سربازان آمریکایی حاضر در عراق روبه کاهش است اما هنوز هم صدای گام‌های آنها در تالارهای مرمرین کاخ الفاو که در حاشیه بغداد قرار دارد، طنین انداز است. ژنرال‌های 4 ستاره یکی پس از دیگری جنگ را از همین مکان فرماندهی کرده‌اند اما با گذشت 8 سال و کشته شدن 4400 نفر و صرف میلیاردها دلار، هنوز هم آمریکایی‌ها نبردی را که علیه صدام حسین شروع کرده بودند، تمام نکرده‌اند؛ صدام حسینی که سال‌ها پیش توسط نظامیان خارجی سرنگون شد.
با اینکه آخرین مهلت تعیین شده برای خروج نظامیان آمریکایی روزبه روز نزدیک‌تر می‌شود، آمادگی عراقی‌ها برای تأمین امنیت، ثبات و آزادی‌های دمکراتیک در هاله‌ای از ابهام است. باوجود چنین تردیدهایی، برخی از چهره‌های جامعه عراق مخالف حضور آمریکایی‌ها در کشورشان هستند. نه تنها حضور نظامی بلکه دخالت‌های سیاسی دولت آمریکا نیز مورد نارضایتی این دسته قرار گرفته است. روشن است که سران ایالات متحده با این رویکرد موافق نیستند و خواهان افزایش حضور همه‌جانبه خویش هستند. یکی از مقامات ارشد سفارت آمریکا در عراق ضمن تأکید بر این موضوع می‌گوید: در سطح بین‌الملل تبادلات بسیاری وجود دارد که باید به آنها پیشنهاد کنیم. گمان می‌کنم نخست‌وزیر و بسیاری از رهبران سیاسی این موضوع را درک می‌کنند اما در مورد عموم مردم عراق مطمئن نیستم.
آینده حضور نظامی آمریکا در عراق روی کاغذ مشخص است. مقامات می‌گویند هیچ برنامه‌ای برای ادامه حضور آمریکایی‌ها ندارند و مذاکره‌ای نیز انجام نشده است. به این معنی که دو طرف قصد دارند طبق توافق مورد رضایت واشنگتن و بغداد، 31 دسامبر (10 دی‌ماه) را تاریخ عقب‌نشینی سربازان آمریکایی بدانند اما با توجه به تغییراتی که این روزها شرایط حاکم بر خاورمیانه را عوض کرده به‌نظر می‌رسد دولت آمریکا افکار تازه‌ای درسر داشته باشد. ابهام در زمان عقب‌نشینی تاحدی است که وقتی مارتین دمپسی یکی از ژنرال‌های ارشد ارتش آمریکا هنگام بازدید از عراق از سربازان کشورش پرسید: چند نفر از شما می‌دانید قرار است کی به خانه‌هایتان برگردید ؟ تنها چند نفر دستشان را بالا بردند.
سال 2003 دمپسی به‌عنوان فرمانده نخستین لشکر زرهی آمریکا وارد بغداد شد. به او گفته بودند تنها 6 ماه در عراق می‌مانند. او که به خوبی با تردیدها و عدم‌قطعیت در زمان پایان جنگ آشناست خطاب به سربازانی که به تازگی به دیدارشان رفته بود گفت: زمانی که ما اعزام شدیم اطمینان نداشتیم که چقدر اینجا می‌مانیم و به هیچ وجه یقین نداشتیم که از ما چه می‌خواهند. به‌نظرم شما هم‌اکنون در همان شرایط قرار دارید.
فارغ از همه این تردیدها، دریادار مایک مولن، رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا آشکارا اعلام کرده قصد دارد ارتش را پس از دسامبر نیز در عراق نگه‌دارد. او در یک کنفرانس خبری که ماه آوریل در بغداد برگزار شد گفت: مطمئن هستم اگر دولت عراق مایل باشد درباره امکان ادامه حضور نظامیان آمریکایی مذاکره کند، دولت من از چنین گفت‌وگویی استقبال خواهد کرد. او به دولت عراق تذکر داد طی چند هفته درخواست خود را مطرح کند.
نوری المالکی، نخست‌وزیر عراق نیز در واکنش به این صحبت‌های ژنرال آمریکایی برای تمدید حضور نظامی آمریکا در خاک کشورش اعلام آمادگی کرد اما شرط لازم برای تحقق آن را جلب رضایت و حمایت عراقی‌ها دانست. او ضمن اشاره به مبهم بودن میزان حمایت هموطنانش از این درخواست دولت آمریکا گفت: آژانس‌ها و نیروهای نظامی ما شایستگی و قابلیت آن را پیدا کرده‌اند که امنیت را تأمین کنند اما برای رویارویی با تهدیدهای خارجی به کمک نیاز داریم.
ژنرال لیوید اوستین، فرمانده نیروهای مشترک آمریکایی - عراقی نیز به تازگی از کم‌تجربگی عراقی‌ها در دفاع از مرزهای هوایی و نیازشان به افزایش قابلیت‌های اطلاعاتی و لجستیکی خبر داده است.
مشکل دیگر آشنانبودن عراقی‌ها با تجهیزات نظامی نظیر تانک‌ها و توپخانه‌هایی است که از آمریکا خریده‌اند. ژنرال جفری بوچانان، سخنگوی نیروهای مشترک عراق و آمریکا نیز معتقد است آمریکایی‌ها باید روش استفاده از این تجهیزات را به عراقی‌ها آموزش دهند و آن را یکی از دلایل ادامه حضورشان در عراق می‌داند. او برقراری امنیت در مرزهای ناآرام این کشور را نیز از وظایف ارتش آمریکا می‌داند.
موضوعی که بیش از همه موجب نگرانی آنها شده، برقراری صلح میان کردهای شمال و دولت مرکزی است. آمریکایی‌ها ادعا می‌کنند در این نقاط پرتنش نقش سپرنگهبان را ایفا می‌کنند. تاجایی که پیتر منصور، افسراجرایی سابق ژنرال پترائوس و استاد تاریخ ارتش در دانشگاه اوهایو می‌گوید: دلیل اینکه ما باید اینجا بمانیم جلوگیری از جنگیدن عراقی‌ها به‌خصوص کردها و عرب‌ها با یکدیگر است. عراقی‌ها به ما نیاز دارند تا در مقابل خودشان از آنها دفاع کنیم! درصورتی که تاپایان امسال دولت‌های دو کشور به توافق نرسند تعداد نظامیانی که اجازه خواهند داشت در خاک عراق بمانند بسیار کم می‌شود؛ حدود 150 تفنگدار نیروی دریایی برای حفاظت از سفارت و 115 وابسته نظامی برای حفاظت از هیأت‌های دیپلماتیک.
البته ارتش آمریکا می‌تواند برای تمرینات آموزشی مشترک و آموزش افسران عراقی در آمریکا با دولت این کشور قرارداد دوجانبه امضا کند اما نیروهای نظامی‌‌اش دیگر نمی‌توانند در خاک عراق مستقر باشند.
به هر حال نتیجه مذاکرات دوکشور هرچه باشد، تعداد نظامیانی که باقی می‌مانند از 47 هزار نفری که اکنون در خاک عراق هستند، بسیار کمتر خواهد بود. اما به عقیده برخی عراقی‌ها این تعداد هراندازه کاهش یابد، باز هم زیاد است. یکی از مخالفان اصلی آمریکایی‌ها، مقتدی صدر و جیش المهدی هستند که اعلام کرده‌اند حتی درصورت خروج بیگانگان خود را برای هرگونه مقابله با نظامیان خارجی آماده نگه خواهند داشت.
حضور مقتدی صدر در دولت ائتلافی عراق اهمیت فراوانی دارد و درصورتی که صدری‌ها کناره‌گیری کنند امکان دارد دولت سقوط کند. این در حالی است که در زمان نخست‌وزیر سابق یعنی ایاد علاوی عده بسیاری از اعضای دولت با حضور آمریکایی‌ها مشکلی نداشتند. در نقطه مقابل شیعیانی نظیر مقتدی صدر، کردهای عراق هستند که پیش از این نیز از حمایت آمریکا برخوردار بوده‌اند و در شرایط کنونی نیز بزرگ‌ترین حامی آنها به‌حساب می‌آیند. به‌نظر می‌رسد یکی از موافقان اصلی ادامه حضور آمریکایی‌ها، مسعودبارزانی، رئیس‌جمهور کردستان عراق باشد که در گذشته نیز بسیار تلاش کرد برای تشکیل دولت ائتلافی میان علاوی و مالکی میانجیگری کند.
مالکی هنوز مسئله توافق جدید با آمریکا را با کابینه‌‌اش مطرح نکرده است. او حتی وزیر دفاع هم ندارد که قابلیت‌های دفاعی عراق را توضیح دهد. با اینکه بیش از یک سال از انتخابات عراق گذشته، وزارت‌های کشور و دفاع همچنان بدون وزیر هستند. به هر حال آمریکایی‌ها بدون درنظر گرفتن نحوه ادامه حضور نظامی‌شان در خاک عراق، برنامه‌های گسترده‌ای برای حضور غیرنظامی خود در این کشور تدارک دیده‌اند. به گفته جیم جفری، سفیر آمریکا در عراق، این سفارت که بزرگ‌ترین در جهان است، سال آینده دوبرابر خواهد شد و تعداد کارکنانش به 16هزار نفر خواهد رسید!هیأت‌های دیپلماتیک آمریکا خارج از بغداد و پیمانکاران حمایتی ستادی و امنیتی نیز در این 16 هزار نفر جای می‌گیرند. البته مقامات آمریکایی به‌طور رسمی این تعداد را تأیید نکرده‌اند اما از ارائه آمار جدید نیز سرباز می‌زنند.
کریستین ساینس مانیتور
ترجمه: راحله فاضلی