همشهری آنلاین: شماره 50 فصلنامه ماهور که یک ماهی دیرتر از موعدهمیشگی منتشر شده است، حاوىِ ترجمه‏هایى است که برخى از آنها از اهمیت ویژه‏اى برخوردارند.

شاید از همه‏ى ترجمه‏ها مهم‏تر رساله‏ى وضوح الارقام از میرمحسن نواب باشد که بارها و بارها تا به حال وصف آن را شنیده بودیم و کسى براى ترجمه‏ى آن از ترکىِ آذربایجانى به فارسى تلاش نکرده بود. سرانجام، به‏همتِ، بابک خضرائى، و با ترجمه‏ى نفیسِ آقاى على کاتبى این امر میسر شد و اکنون این رساله‏ى مهم که در فضاى سراسر موسیقایىِ شوشاى قرن نوزدهم و در سال‏هاى شکل‏گیرى و پایه‏ریزىِ سنتِ موقامِ آذربایجانى به رشته‏ى تحریر در آمده است در دسترس علاقمندان و پژوهشگرانِ فارسى‏زبان قرار مى‏گیرد. اهمیت این رساله نه لزوماً در میزانِ دانشورانه‏بودنِ مطالبِ آن، بلکه بیشتر از نظر اطلاعاتى است که نشانگرِ شیوه و مرحله‏اى از تدوینِ اصولِ آن شاخه از میراث موسیقایىِ ایرانى است که در آذربایجانِ شمالى شکل گرفته است. ترجمه‏ى این رساله با مقدمه‏اى از بابک خضرائى آغاز مى‏شود.

مقاله‏ى مهم دیگر مطلبِ مفصلِ هنرى جرج فارمر، از پیشگامانِ مطالعه درباره‏ى موسیقىِ حوزه‏ى ایرانى عربى ترکى، به‏ویژه عربى، است که چشم‏اندازى وسیع از تاریخچه و مبانى موسیقى ایران ارائه مى‏دهد. اهمیت این اثر، به‏ویژه، از آن روى است که فارمر عمدتاً به تحقیق درباره‏ى موسیقى عربى پرداخته و مقاله‏ى حاضر تنها اثر از مجموعه آثار وى است که به‏طور مستقل بر تاریخ موسیقى ایرانى متمرکز است و اطلاعات ارزشمندى در این باره ارائه مى‏کند.

نخستین مقاله‏ى ترجمه در این شماره، از هَرُلد پاوِرز، بحث جالبى است درباره‏ى مفهومِ موسیقى کلاسیک و ویژگى‏هایى که این نوع موسیقى مى‏تواند داشته باشد در ارتباط با فرهنگ‏هاى موسیقایىِ هندوستان و جاوه؛ البته با نیم‏نگاهى به وضعیت این نوع موسیقى در حوزه‏ى ایرانى عربى ترکى، که مؤلف آن را قلب جهان اسلام مى‏نامد. پاورز در این مقاله وجود متخصصانى با مهارت بالا و آموزش‏دیده از پیش‏کسوتانِ فن، وجود یک هنجارِ تئوریک، ریشه‏داربودن از نظر فرهنگى و وجود حامیانِ کارشناس را شرایط اصلى براى اینکه موسیقى‏اى کلاسیک محسوب شود مى‏داند و سپس موسیقى‏هاى هندوستانى و جاوه‏اى را با این شرایط مى‏سنجد.

در بخشِ «مفاهیم بنیادین»، به‏دنبال بحثى که در شماره‏ى پیش درباره‏ى موسیقى‏شناسىِ تکاملى و زیست‏موسیقى‏شناسى ارائه شد، مقاله‏اى جامع در معرفىِ جانورموسیقى‏شناسى از یکى از پیشگامانِ این رشته، داریو مارتینلى، آورده‏شده است. بدیهى است که، اگر به مبانىِ زیست‏شناختىِ موسیقى اعتقاد داشته باشیم، رشته‏اى که این مقاله به معرفىِ آن مى‏پردازد - رشته‏اى هنوز نوپا که البته رفته‏رفته جاى خود را در میان رشته‏هاى دیگر باز مى‏کند - خود مى‏تواند پایه و مبناى زیست‏موسیقى‏شناسى محسوب شود.

ترجمه ها سرانجام،در بخش نقد، با ترجمه‏ى نقدِ هرلد پاورز بر کتاب ارزشمند آؤن رایت با عنوان نظام مُدال موسیقى ایرانى و عربى از 1250 تا 1300 میلادى به‏پایان مى‏رسد. نقد مذکور خود به‏اندازه‏ى یک مقاله حاوى اطلاعات ارزشمند درباره‏ى تحقیقات نظرى تاریخى و پیوند آن با موسیقى معاصر است.

مطالب تألیفىِ این شماره شامل مقاله‏اى جالب از دکتر ساسان سپنتاست که برخى ناگفته‏ها را درباره‏ى کلنلِ موسیقىِ ایران، استاد فقید، علینقى وزیرى، آشکار مى‏کند. در این مقاله مطالب تازه و جالبى درباره‏ى بازدیدِ رابیندرانات تاگور از مدرسه‏ى موسیقىِ وزیرى، استفاده از موسیقىِ وزیرى در فیلم لیلى و مجنونِ عبدالحسین سپنتا، ابتکاراتِ وزیرى در عروضِ شعرِ فارسى، وزیرى و طبیعت، وزیرى و موسیقى براى کودکان، تأکیدِ وزیرى بر وضوحِ تلفظِ واج‏هاى شعر و غیره مى‏خوانیم.

در بخش نقد نیز آروین صداقت‏کیش به مسئله‏ى هویت موسیقایى در آثار دو آهنگساز ایرانى، علیرضا فرهنگ و امیر صادقى‏کنجانى مى‏پردازد. در این مقاله، مؤلف، با تمایزگذاشتن میانِ هویتِ موسیقایى و هویت در ساختار موسیقى، اساساً به دومى، یعنى مسئله‏ى بسیار پراهمیتِ هویت و ساختار موسیقى، و اینکه آهنگسازان چگونه و با چه روش‏هایى موسیقىِ خود را "هویت‏نما" مى‏کنند پرداخته است.

گزارش مختصر و مفیدى از جشنواره‏ى موقام امسال در باکو، نوشته‏ى آرش محافظ، نیز در بخش گزارش آمده که حاوى مطالب جالبى است.

این شماره ماهور با نوشته تا فصلی دیگر محمد موسوی، مدیر موسسه فرهنگی هنری ماهور و مدیر مسئول این نشریه به پایان می رسد.

منبع: همشهری آنلاین

برچسب‌ها