چراکه آزاد‌سازی و افزایش قیمت حامل‌های انرژی منجر به افزایش هزینه تمام‌شده تولید بسیاری از کالاهای صنعتی شد. دست‌اندرکاران تنظیم بازار بر افزایش بهره‌وری به‌عنوان راهکار اصلی کاهش هزینه تمام شده تولید تأکید داشتند. از سوی دیگر، تأکید بر تثبیت قیمت‌ها موجب شد تا به‌دلیل رشد حداقل 30درصدی هزینه تولید و فراهم نبودن بسترهای افزایش بهره‌وری در بنگاه‌های صنعتی، استفاده از بسته حمایتی بخش صنعت و معدن به‌عنوان سیاست جبرانی برای کاهش هزینه تمام‌شده تولید مد نظر سیاستگذاران این بخش قرار گیرد؛ بسته حمایتی‌ای که در 3محور تسهیلات بازسازی و تکمیل فرایند تولید، گسترش مولد‌های برق مقیاس کوچک و حمایت از محصولات بهینه پر‌بازده ارائه شده بود.
اکنون اغلب بنگاه‌های صنعتی از کم و کیف ارائه این بسته گلایه داشته و معتقدند که به جز پرداخت تسهیلات تأمین هزینه انرژی با بهره 4درصدی به برخی بنگاه‌های صنعتی، این بسته کمک شایانی به بخش صنعت و معدن نکرده است. بر این اساس بود که چندی پیش جمعی از کارخانه‌داران با ارسال نامه‌ای به رئیس‌جمهور به انتقاد از بلا‌تکلیفی پرداخت یارانه تولید به واحدهای صنعتی پرداختند و اعلام کردند که از ابتدای امسال تاکنون چندین میلیارد تومان هزینه برق و گاز داده‌اند، اما هیچ‌گونه یارانه‌ای بابت آن دریافت نکرده‌اند؛ روندی که تعطیلی کارخانه‌ها را به‌دنبال خواهد داشت. از سوی دیگر در یکی از نشست‌های اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران نیز جمعی از فعالان اقتصادی و صنعتی اعلام کردند که بعد از اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها هیچ حمایتی از آنان نشده است.
به‌رغم این شرایط، مسئولان نیز دیدگاه‌های متناقضی از میزان تسهیلات پرداختی به بخش صنعت و معدن مطرح می‌کردند. شرایط سخت بنگاه‌های صنعتی و محقق نشدن وعده‌های مطرح شده در بسته حمایتی بخش صنعت و معدن موجب شد تا این موضوعات را با رئیس ستاد تحول صنایع و معادن مطرح کنیم، سیدرضا فاطمی روند پرداخت این تسهیلات را مطلوب قلمداد کرده و موضوعات مطرح شده در روز صنعت‌و‌معدن امسال برای حمایت از بخش صنعت و معدن را محور سوم اجرای بسته حمایتی این بخش قلمداد می‌کند. دیدگاه‌های معاون برنامه‌ریزی و توسعه فناوری وزارت صنایعومعادن در گفت‌وگو با همشهری بخوانید.
- با توجه به دیدگاه‌های اخیر مطرح شده توسط سرپرست وزارت صنایع و معادن در زمینه پرداخت تسهیلات تأمین سرمایه و کمک بلاعوض به برخی بنگاه‌های صنعتی، طی چند هفته اخیر چه تغییر و تحول خاصی در روند اجرای بسته حمایتی بخش صنعت و معدن صورت گرفته است؟
تحولات اخیر در بسته حمایتی صنعت و معدن به معنای تغییر نیست، چرا که این بسته در 3محور قیمت‌گذاری، سیاست‌های جبرانی و بهره‌وری تدوین شده و در واقع اکنون محور سوم این طرح فعال شده است. در این محور برای بازسازی و تکمیل خط تولید واحدها و اصلاح سیستم‌های مدیریتی این واحدها تسهیلاتی پرداخت می‌شود. در ارائه بسته حمایتی بنگاه‌های صنعتی، پروژه‌ها به 2دسته کوچک و بزرگ تقسیم‌بندی شده است. بر این اساس پروژه‌هایی که کمتر از 150میلیون تومان باشند کوچک و طرح‌هایی که بیش از این میزان باشند، بزرگ محسوب می‌شوند. ثبت‌نام این واحدها از قبل انجام شده و اکنون در مرحله معرفی به بانک و اعطای تسهیلات ظرف یکی دو هفته آینده هستیم. آنچه اخیرا توسط سرپرست وزارت صنایعومعادن مطرح شد، آن بود که مرحله سوم یعنی اعطای تسهیلات برای انجام پروژه‌های بازسازی و تکمیل فرایند تولید اکنون آغاز می‌شود نه اینکه موضوع جدیدی در بسته حمایتی بخش صنعت و معدن اتفاق افتاده باشد.
- یعنی پرداخت کمک‌های بلاعوض به واحدهای صنعتی تولید آجر و سیمان در مرحله سوم اجرای بسته حمایتی پیش‌بینی شده بود؟
نه، این تسهیلات از جمله موارد پیش‌بینی شده در محور دوم بسته حمایتی است. قبلا برای تمام صنایع به ازای هر لیتر نفت کوره 50تومان کمک بلاعوض به جز سیمان و آجر پرداخت می‌کردیم که مقرر شده از ابتدای مرداد ماه به این دو بخش نیز این تسهیلات پرداخت شود. از قبل نیز برای تمام صنایع به ازای هر کیلوگرم گاز مایع 300تومان کمک بلاعوض داده می‌شد که در این زمینه قیدی به جز آجر و سیمان وجود نداشت؛ به عبارت دیگر برای آجر و سیمان که تا پیش از ابتدای مرداد ماه کمک بلاعوض نفت کوره وجود نداشت، از این زمان پرداخت خواهد شد.
- به‌رغم این دیدگاه با گذشت 6ماه از آغاز اجرای قانون هدفمندکردن یارانه‌ها هنوز هم بسیاری از بنگاه‌ها تنها از دریافت تسهیلات پرداخت هزینه سوخت با بهره 4درصدی خبر می‌دهند، به‌نظر شما این قانون تا چه حد اجرایی شده است؟
بهره تسهیلات بانکی 3درصد و نه 4درصد بوده است. محور نخست بحث قیمت‌گذاری بوده و در این محور تسهیلاتی پرداخت نشده بلکه تلاش کرده‌ایم تا قیمت‌های انرژی که برای بخش صنعت و معدن تعیین می‌شود، معقول و مناسب باشد. قبلا نرخ برق خانگی 12یا 13تومان و برق صنعتی 20تومان بود اما با اجرای قانون هدفمندکردن یارانه‌ها و افزایش قیمت حامل‌های انرژی اکنون نرخ برق صنعتی کمتر از برق خانگی تعیین شده است؛ به‌نحوی که اکنون متوسط قیمت برق خانگی 45تومان و برق صنعتی 40تومان تعیین شده است. در زمینه گاز نیز قبلا نرخ گاز خانگی 13تومان و گاز صنعتی 19تومان بود که اکنون نرخ گاز هر دو بخش 70تومان تعیین شده است. اقدام دیگری در زمینه ساختار قیمت‌گذاری برق انجام دادیم که به نوعی گزینه سومی برای بنگاه‌ها فراهم شد تا واحدهایی که خواستار پرداخت هزینه دیمان نیستند، این امر کاهش زیادی را در هزینه برق این بنگاه‌ها به همراه داشته باشد. با این مباحث در مرحله نخست هزینه حامل‌های انرژی در بخش صنعت و معدن به نحو معقولی متعادل شد.
این کار به خوبی صورت گرفت و انتظارات ما را برآورده کرد. محور دوم بسته حمایتی 2موضوع پرداخت کمک بلاعوض به صنایع برای نفت کوره و گاز مایع را شامل می‌شد. در این محور برای همه بنگاه‌های صنعتی تا زمان اتصال به شبکه گاز به ازای هر کیلوگرم گاز مایع 300تومان کمک بلاعوض پرداخت کرده‌ایم و این امر ادامه خواهد داشت. برای نفت کوره نیز تاکنون به بخش‌های سیمان و آجر پرداخت نمی‌شد که برای این بخش‌ها نیز از ابتدای مرداد ماه پرداخت خواهد شد.موضوع دیگر در سیاست‌های حمایتی، پرداخت وام با بهره 3درصد به همه بنگاه‌ها برای تأمین سرمایه در گردش و خرید انرژی با شرایطی آسان و بدون در نظر گرفتن حتی معوقه‌های بانکی بود و آنچه اکنون سرپرست وزارت صنایعومعادن اعلام کرده‌اند، محور سوم برنامه‌هاست که در 2بخش سخت‌افزاری و نرم‌افزاری اجرایی خواهد شد. در بخش سخت‌افزاری پرداخت وام‌ها تا 3هفته آینده است تا سیستم‌ها اصلاح و ماشین‌آلات تولید تعویض شود و در بخش نرم‌افزاری نیز در قالب سامانه ارتقای محیط بنگاه (سام) بنگاه‌هایی که متقاضی این طرح باشند، می‌توانند از مشاورین مورد تأیید وزارت صنایع استفاده کرده و 50درصد هزینه مشاور در همه زمینه‌ها مانند بازاریابی، انرژی، مدیریت و... را وزارت صنایعومعادن به‌عنوان کمک بلاعوض پرداخت خواهد کرد.
- براساس قانون هدفمندکردن یارانه‌ها مقرر شده بود تا در سال اول اجرا 4هزار و 500میلیارد تومان برای افزایش بهره‌وری از محل منابع ماده8 این قانون به بخش صنعت و معدن پرداخت شود، آیا برآوردی از میزان تسهیلات پرداختی به بخش صنعت و معدن در سال گذشته دارید؟
مهم آن است که در مجموع به بنگاه‌ها تا چه حد منابع تخصیص داده‌ایم. از 6ماه پیش تاکنون به‌طور مستقیم به واحدهای صنعتی هزار و 120میلیارد تومان وام یا کمک بلاعوض پرداخت کرده‌ایم. همچنین روزانه 5میلیون لیتر نفت گاز سهمیه‌ای با نرخ 150تومانی به بنگاه‌ها پرداخت می‌کنیم که مابه‌التفاوت این نرخ نفت گاز با نرخ 350تومانی رقمی حدود 300میلیارد تومان می‌شود.
- اما براساس قانون، میزان تسهیلات پرداختی در سال نخست اجرای طرح (سال گذشته) باید 4هزار و 500میلیارد تومان باشد؟
نه، سهم بخش صنعت و معدن در طول یک سال 4هزار و 500میلیارد تومان بوده است اکنون با گذشت 6ماه هزار و 120میلیارد تومان مستقیم و 300میلیارد تومان غیرمستقیم پرداخت کرده‌ایم و در حال تجهیز منابع جدید هستیم. تاکنون هزار و 420میلیارد تومان به‌طور مستقیم و غیرمستقیم پرداخت شده است.
- به‌رغم این دیدگاه شما، طی چند ماه گذشته ارقام متفاوتی از پرداخت تسهیلات در چارچوب بسته حمایتی بخش صنعت و معدن ارائه شده به‌نحوی که سیدحسین هاشمی، رئیس کمیسیون صنایع و معادن مجلس اعلام کرده است که در سال گذشته تنها 17درصد سهم صنایع از درآمد هدفمندی یارانه‌ها پرداخت شده و در حالی که مقرر بوده 2هزار و 950میلیارد تومان تسهیلات پرداخت شود، تنها 500میلیارد تومان پرداخت شده، علت این اختلاف دیدگاه‌ها چیست؟
آمارهای ارائه شده در تاریخ‌های متفاوت اعلام شده و ارقام اعلام شده توسط رئیس کمیسیون صنایع در اسفند ماه سال گذشته بوده است.
- اما این اظهار نظر در تاریخ 10تیر ماه امسال و همزمان با مراسم روز ملی صنعت و معدن اعلام شده است؟
وقتی ارقام پرداختی ما بالاتر از ارقام ارائه شده است، جای شکی باقی نمی‌ماند؛ چرا که در این صورت بنگاه‌های صنعتی مدعی خواهند شد که ارقام اعلام شده در زمینه پرداخت تسهیلات در کجا هزینه شده است.
- پیش از این نیز برخی بنگاه‌های صنعتی طی نامه‌ای به رئیس‌جمهور از عدم‌پرداخت تسهیلات بسته حمایتی به بخش صنعت و معدن گلایه کرده‌بودند، این دیدگاه‌ها را تا چه حد می‌پذیرید؟
هرکسی می‌تواند در این زمینه مصاحبه کند. به‌عنوان رئیس ستاد تحول صنایع، مرجع رسمی اعلام آمار در این زمینه بوده و اعلام می‌کنم که این میزان تسهیلات پرداخت شده است. با این وجود، ممکن است برخی بنگاه‌های صنعتی اعلام کنند که این تسهیلات را دریافت نکرده‌اند که درست هم می‌گویند؛ چرا که از 140رشته صنعتی فقط 25رشته تأثیر‌پذیر شناخته شده و مقرر شده تا تسهیلات مذکور را دریافت کنند.
- آیا تسهیلات مذکور به 25رشته صنعتی واجد شرایط پرداخت شده است؟
بله، بیشتر این صنایع تسهیلات مذکور را دریافت کرده‌اند و فهرست و میزان تسهیلات صنعتی به تفکیک صنایع و میزان منابع مشخص است.
- اما این تسهیلات تنها در زمینه خط اعتباری انرژی بوده و با میزان تسهیلات تکلیفی پرداختی فاصله بسیار دارد؟
بله، این تسهیلات برای خط اعتباری انرژی بوده و پرداخت تسهیلات نوسازی و بازسازی از ابتدای مرداد ماه امسال آغاز خواهد شد.
- اما واحدهای تولیدی روند تخصیص منابع را مطلوب ندانسته و معتقدند که هیچ تسهیلاتی در زمینه بازسازی و نوسازی خطوط تولید پرداخت نشده، این دیدگاه را تا چه حد می‌پذیرید؟
اصل تسهیلات بخش صنعت و معدن که منابع زیادی را مصرف می‌کند، در زمینه بازسازی بنگاه‌ها پرداخت خواهد شد؛ تسهیلاتی که فرایند معرفی به بانک آن از چند هفته پیش آغاز شده و پیش‌بینی می‌کنیم که از ابتدای مرداد ماه پرداخت این تسهیلات آغاز خواهد شد.
- در چارچوب نوسازی و بازسازی صنایع چه میزان تسهیلات پرداخت خواهد شد؟
برآورد ما حاکی از آن است که تا پایان اجرای این بخش از طرح 3هزار میلیارد تومان تسهیلات به بنگاه‌های صنعتی پرداخت خواهد شد.
- آیا پرداخت این میزان تسهیلات با توجه به کاهش سهم بخش تولید از 30 به 20درصد محقق خواهد شد؟
امکان تحقق وجود دارد. اکنون بسیاری از واحدهای صنعتی برای خرید ماشین‌آلات از خارج از کشور نیازمند ارز هستند که برای این کار قادر به استفاده از منابع صندوق توسعه ملی هستیم. در واقع، بازسازی بنگاه‌های صنعتی الزاما در چارچوب قانون هدفمندکردن یارانه‌ها مطرح نبوده و این موضوع فرایندی است که از قبل هم وجود داشته و از حساب ذخیره ارزی استفاده می‌شده است. از سوی دیگر برای بازسازی و نوسازی صنایع جایی که نیازمند تسهیلات ارزی هستیم، از محل منابع اجرای قانون هدفمندکردن یارانه‌ها مقدور نیست. بنابراین فکر نمی‌کنم این کاهش 10درصدی مشکل چندانی برای تخصیص تسهیلات به بخش صنعت و معدن ایجاد کند.
- برخی تولید‌کنندگان با اشاره به ممنوعیت صادرات ماشین‌آلات دست دوم معتقدند که با این روند، بازسازی و نوسازی خطوط تولید با استفاده از تسهیلات پرداختی دولت، هزینه تولید بنگاه‌های صنعتی را افزایش خواهد داد، ارزیابی شما چیست؟
فکر نمی‌کنم در این زمینه مشکلی وجود داشته باشد، اطلاعی از این موضوع ندارم و باید پیگیری کنم که موضوع چیست.
- با این وجود، هنوز هم بسیاری از بنگاه‌ها ناراضی‌اند، علت چیست؟
علت آن است که کسانی که رضایت داشته کمتر اظهار نظر کرده و بنگاه‌های ناراضی دیدگاه‌های خود را مطرح کرده‌اند. باید براساس آمارها صحبت کرد. در 15سفر اول نزدیک به 65 تا 70درصد مشکلات نظام بانکی را به‌عنوان چالش اصلی مطرح و 7 تا 8درصد نیز به مشکلات گمرکی اشاره کرده‌اند. مشکل عمده صنایع بحث تأمین مالی بنگاه‌ها‌ست که در این زمینه وزارت صنایع و معادن طرح‌هایی را برای تأمین سرمایه در گردش بنگاه‌های صنعتی در دست اجرا دارد که اخیرا سرپرست این وزارتخانه به بخش‌هایی از آن اشاره کرده است.