حذف وعده غذایی سحر و دریافت مواد غذایی چرب و پرکالری در وعده افطار، فراموش کردن مصرف سبزیجات برگ‌تیره و میوه، مواد غذایی پروتئینی و حاوی کربوهیدرات به‌ویژه در نوجوانان و سالمندان روزه‌دار منجر به افزایش احتمال ابتلا به اختلالاتی مانند اضافه‌وزن، فقر ویتامین‌ها شده و عوارضی نظیر اختلال رشد در نوجوانان، ضعف شدید جسمانی در سالمندان و پوکی استخوان و درد شدید مفاصل در پایان یک ماه روزه‌داری خواهد شد.
روزه‌داران دیابتی و بیماران مبتلا به اختلالات قلبی عروقی و مشکلات سیستم ایمنی، زنان باردار و شیرده در کنار گروه کودک و نوجوان بیش از سایر افراد باید از برنامه‌های غذایی سالم استفاده کرده و صحیح‌ترین سبک زندگی را برگزینند.
دکتر سیدبهمن قادریان، فوق‌تخصص غدد درون‌ریز و متابولیسم و عضو هیأت علمی دانشگاه جندی‌شاپور در خصوص باید و نباید‌های یک ماه روزه‌داری در بیماران دیابتی و افراد مبتلا به اختلال عملکرد غدد درون‌ریز می‌گوید: به افراد مبتلا به دیابت نوع اول که در طول ساعت‌های روزه‌داری انسولین دریافت می‌کنند، توصیه نمی‌شود که روزه بگیرند اما در گروه دیگری از بیماران با رعایت اصول تغذیه‌ای مناسب و برخی نکات سلامتی، روزه گرفتن بلامانع است.
این متخصص اضافه می‌کند: روزه‌داران مبتلا به دیابت باید در مصرف شیرینی‌جات دقت کنند چرا که مصرف کنترل نشده مواد قندی و شیرینی‌جات در وعده سحر و افطار باعث نوسانات شدید قندخون در بدن شده و عوارض این بیماری را که شامل اختلالات چشمی و مشکلات کلیوی است را شامل می‌شود. از طرف دیگر تأکید می‌شود این گروه از روزه‌داران حتما سحری را فراموش نکرده و با تقسیم کردن وعده‌های غذایی به 5وعده از افطار تا سحر مصرف مواد غذایی را تنها در هنگام افطار و سحر محدود نکرده و از نوسانات قند خون جلوگیری کنند.
دکتر قادریان توصیه می‌کند از آنجایی‌که انجام تمرینات ورزشی به‌ویژه پیاده‌روی تنظیم انسولین خون را بهبود می‌بخشد بهتر است روزه‌داران پس از افطار به مدت 2ساعت به پیاده‌روی بپردازند. باید توجه داشت در فاصله سحر تا افطار از آنجایی که قند خون افت پیدا می‌کند باید این گروه از بیماران از انجام تمرینات ورزشی اجتناب کنند.به عقیده این متخصص غدد بهتر است افرادی که میزان قند خون آنها کمتر از 90 یا بیشتر از 120واحد است تحت نظر پزشک روزه بگیرند.
از میهمانی الهی تا شادی‌های معنوی
تحقیقات متعددی نشان می‌دهد یک ماه امساک از خوردن و آشامیدن و گام برداشتن در مسیر تحقق اهداف الهی، آرامش روان و شادی‌های پایا و ماندگار را به‌دنبال داشته و بر عملکرد سیستم ایمنی تأثیرگذار است.
دکتر محمد وجگانی، ایمونولوژیست در این رابطه می‌گوید: پژوهش‌ها بیانگر این موضوع هستند که تجربه گرسنگی کشیدن‌های خفیف منجر به تغییرات مثبتی در عملکرد سیستم ایمنی خواهد شد. به‌طوری‌که روزه‌داری باعث کاهش تولید متابولیسم سمی در سلول‌ها شده و هرچه تولید مواد سمی در بدن کاهش پیدا کند عملکرد سیستم ایمنی ارتقا پیدا می‌کند.رئیس انجمن ایمونولوژی و آلرژی اضافه می‌کند احساس شادی و آرامش که روزه‌داران آن را در ماه ضیافت الهی تجربه می‌کنند یکی از دستاوردهای عملکرد مثبت سیستم ایمنی است.
میهمانان کوچک سفره الهی
دکتر مسعود کیمیاگر، متخصص تغذیه، توجه به گروه سنی کودک و نوجوان به‌ویژه افرادی‌که نخستین سال روزه‌داری را تجربه می‌کنند را مهم دانسته و معتقد است دخترانی که به تازگی روزه‌داری بر آنها واجب شده است بیش از سایرین در معرض فقر مواد غذایی و افت قند خون قرار داشته و توان بدنی آنها در برابر روزه‌داری بستگی به فاکتورهایی مانند وراثت، منطقه جغرافیایی محل زندگی و برنامه غذایی آنها دارد.
این متخصص تغذیه اضافه می‌کند: توجه به برنامه غذایی نوجوانان ضرورت داشته و گنجاندن گروه‌های غذایی مختلف اعم از لبنیات، غلات کامل، میوه و سبزیجات و مواد پروتئنی توصیه می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: به‌طور کلی به تمام روزه‌داران به‌ویژه گروه سنی نوجوانان توصیه می‌شود، در وعده سحر به میزان کافی سالاد، میوه و سبزیجات مصرف کنند. مصرف هندوانه و نان‌های سبوس‌دار سبب می‌شود تا آب بدن کمتر از دست رفته و روزه‌داران دچار کم‌آبی نشوند مصرف سبزی خوردن به علت وجود پیازچه و تربچه تشنگی‌آور است اما هویج و جوانه‌ها به رفع تشنگی کمک می‌کند.
دکتر کیمیاگر معتقد است: نوشیدن چای در مقادیر زیاد و پررنگ توصیه نمی‌شود اما مصرف آن در حد متعادل ضرری ندارد. علاوه بر این بهتر است مواد غذایی پروتئین‌دار جایگزین مواد قندی و شیرینی‌جات شود چرا که شیرینی‌جات سطح انسولین خون را در طول روز افزایش می‌دهد.
توصیه‌های مهم
دریافت کالری به مقدار کافی، جایگزین کردن آب یخ، نوشابه‌های گازدار و آب‌میوه‌های صنعتی با نوشیدنی‌های ولرم مانند شیر و آب‌میوه‌های طبیعی به منظور عملکرد بهتر دستگاه گوارش از توصیه متخصصان است.
دکتر مسعود کیمیاگر، متخصص تغذیه با تأکید بر اهمیت کنترل کالری‌های دریافتی در وعده‌های افطار و سحر می‌گوید: به‌طور معمول پس از صرف افطاری‌های مفصل که در آن انواع مواد غذایی از جمله حلیم، آش، زولبیا و بامیه گنجانده می‌شود بدن 700 تا 800کالری دریافت می‌کند که میزان قابل توجهی است. از این‌رو توصیه می‌شود در مصرف وعده شام و افطار توجه به دریافت کالری‌های مازاد مورد توجه قرار گرفته و میزان کالری دریافتی در این وعده‌های غذایی تقسیم شوند.این متخصص تغذیه به زنان باردار نیز توصیه می‌کند در 3ماهه نخست و آخر بارداری روزه‌داری توصیه نمی‌شود و در 3ماهه دوم نیز بارداری باید با در نظر گرفتن شرایط جسمانی و مصرف مقادیر کافی میوه و سبزیجات و حداقل نوشیدن 10لیوان آب در فاصله افطار تا سحر اقدام به روزه‌داری کنند.
توصیه دکتر کیمیاگر به سالمندانی که قصد روزه‌داری دارند توجه به شرایط جسمانی، در نظر گرفتن بیماری‌های زمینه‌ای، پیروی از الگوهای تغذیه‌ای مناسب به منظور پیشگیری از کم‌آبی و مشورت با پزشک است. علاوه براین بیماران مبتلا به اختلالات قلبی‌عروقی نیز باید قبل از روزه‌داری با متخصص قلب و عروق مشورت کرده تا صحت سلامت آنها تایید شود.
نباید فراموش کنیم که هدف از شرکت در این ضیافت الهی تهذیب نفس و نزدیک شدن به آرمان‌های الهی است که این امر در کنار توجه به سلامت جسم و روان محقق شده و رضایت پروردگار را سبب می‌شود.