پیشرفت‌های پزشکی و انجام اعمال موفقیت‌آمیز در این زمینه با رشد آمار اعمال جراحی‌های اصلاح بینایی رابطه مستقیم دارد. اما کم نیستند افرادی که با وجود مشکلات بینایی و محدودیت‌های استفاده از عینک، هنوز هم از اعمال جراحی اصلاح بینایی واهمه دارند. این عده بیشترین هراس را از اعمال جراحی ناموفق دارند که ممکن است منجر به از دست دادن بینایی‌شان شود.
این درحالی است که به گفته رئیس مرکز تحقیقات اپتیک و لنز ایران، احتمال نابینایی در اعمال لیزیک، لازک و پی‌آر‌کی، نزدیک به صفر است. نکته دیگری که در ارتباط با این اعمال جراحی وجود دارد، این است که آیا اعمال جراحی اصلاح بینایی، برای همه افرادی که دارای عیوب انکساری چشم هستند، قابل انجام است یا داوطلبان اینگونه اعمال باید از شرایط خاصی برخوردار باشند؟ این پرسش‌ها را با دکتر پرویز زرین‌بخش، رئیس مرکز تحقیقات اپتیک و لنز ایران در میان گذاشته‌ایم.
- برای چه کسانی می‌توان اعمال جراحی عیوب انکساری چشم را انجام داد؟
برای تمام کسانی که به نزدیک‌بینی و دوربینی، آستیگماتیسم و پیر چشمی دچارند و حائز شرایط خاصی هستند، می‌توان این اعمال را انجام داد؛ از جمله افراد بالای 18سال، عده‌ای که حداقل یک سال نمره چشم آنان ثابت مانده باشد و گروهی که ضخامت قرنیه‌شان به پزشک این اجازه را بدهد تا متناسب با میزان مورد نیاز از سطح اپی‌تلیوم آن را بردارد، همچنین افرادی که توپوگرافی و نقشه‌های قرنیه آنان مناسب بوده و قوز قرنیه نداشته باشند. البته باید اذعان کرد مبتلایان به برخی بیماری‌های چشمی از قبیل التهاب و آب مروارید گزینه‌های مناسبی برای اعمال جراحی چشم نیستند.
- اعمال جراحی عیوب انکساری چشم چه عوارضی ممکن است داشته باشد؟
در روش لیزیک ممکن است ضمن عمل یا بعد از عمل مشکلاتی برای فلپ یا ورقه‌ای که از قرنیه برداشته می‌شود، به‌وجود بیاید. شایع‌ترین این عوارض، چین خوردگی است که قابل پیشگیری و اصلاح است. البته با روشی خاص، عوارض لیزیک کمتر است.
- چین خوردگی لایه برداشته شده در لیزیک در چه مواقعی اتفاق می‌افتد؟
به علت نازکی ورقه برداشته شده، خطای دستگاه یا بی‌دقتی پزشک، چین خوردگی لایه برداشته شده در لیزیک می‌تواند رخ بدهد.
- بسیاری از داوطلبان اصلاح عیوب انکساری چشم به دلیل واهمه از عوارض اعمال جراحی چشم به ویژه نابینایی از انجام عمل صرف‌نظر می‌کنند. آیا امکان نابینایی در اعمال جراحی عیوب انکساری چشم وجود دارد؟ در کدامیک از این روش‌ها عوارض کمتر است و چرا؟
درصورت انتخاب صحیح بیمار، عوارض آن بسیار کم خواهد بود. اصولا امکان نابینایی در اینگونه جراحی‌ها وجود ندارد، مگر خطای واضحی حین عمل صورت پذیرد. در روش پی‌آر‌کی و لازک عوارض کمتر است و فقط بیمار باید صبر کافی داشته باشد تا لایه سطحی قرنیه جوش بخورد و دید کامل شود.
- آیا می‌توان چشم افرادی را که دچار پیرچشمی هستند، مورد عمل جراحی لیزیک، لازک یا پی‌آر‌کی قرار داد؟
در افرادی که پیرچشمی دارند، می‌توان از روش خاصی با فمتوسکند لیزر استفاده کرد. در این روش، دید متوسط برای دور و نزدیک ایجاد می‌شود و محدودیت زیادی دارد. این شیوه برای کسانی که دید دقیقی می‌خواهند، مانند افرادی که می‌خواهند بدون عینک مطالعه کنند یا به فعالیت‌هایی مانند جراحی و خلبانی بپردازند، مناسب نیست.
- به گفته برخی چشم‌پزشکان، افرادی که دچار آستیگماتیسم هستند، گزینه‌های مناسبی برای جراحی‌های اصلاح عیوب انکساری چشم به شمار نمی‌روند. آیا این مسئله صحت دارد؟
خیر. افرادی که آستیگماتیسم دارند، می‌توانند مانند بقیه از این اعمال بهره برند، مگر اینکه دارای قوز قرنیه باشند.
- برای افرادی که دارای نمره چشم بالا هستند چه باید کرد؟
در چشم عده‌ای که نمره چشم‌شان نسبت به ضخامت قرنیه زیاد است و گزینه‌های مناسبی برای جراحی‌های لیزیک، لازک و پی‌آر‌کی نیستند، می‌توان لنزهای داخل چشمی مخصوص کار گذاشت. این لنزها به عنبیه وصل می‌شود و عوارض آن از لیزیک و پی‌آر‌کی بیشتر است. این عمل با بیهوشی انجام می‌شود.برای گروهی که آب مروارید و نمره چشم بالا دارند، می‌توان همزمان با عمل آب مروارید و تعویض عدسی داخل چشم، نمره چشم را نیز اصلاح کرد.
- برای اصلاح بینایی افراد کمتر از 18 سال است، چه پیشنهادی دارید؟
برای این افراد، عینک، لنزهای نرم و سخت داخل چشمی و روش ارتوکراتولوژی که به لنزهای شارژی شبانه معروف است، توصیه می‌شود.
- آیا می‌توان جلوی پیشرفت نزدیک بینی را گرفت؟
بهترین روش اثبات شده پیشگیری از پیشرفت نزدیک‌بینی در کودکان و نوجوانان، استفاده از روش ارتوکراتولوژی است. در این روش با قرار دادن لنزهایی با مشخصات ویژه در طول شب، شکل سطح قرنیه تغییر می‌کند و نمره چشم به‌طور موقت برای 24ساعت اصلاح می‌شود. ارتوکراتولوژی طبق آمار‌هایی که در کشور‌های مختلف انجام گرفته 50 تا 70درصد از پیشرفت نزدیک‌بینی جلوگیری می‌کند. این شیوه برای کودکانی که تحرک زیاد دارند و می‌خواهند شنا، اسکی و انواع ورزش را انجام دهند از عینک و لنزهای معمولی مناسب‌تر است.
- آیا اعمال جراحی لیزیک، لازک و پی‌آر‌کی نیازمند بیهوشی است؟
خیر این اعمال بدون بیهوشی و با قطره بی‌حسی و به صورت سرپایی در چند دقیقه انجام می‌شوند و نیاز به بستری شدن هم ندارند.
- چه توصیه‌های پزشکی‌ای برای کسانی که اعمال جراحی عیوب انکساری چشم انجام می‌دهند، دارید؟
قبل از عمل به یک متخصص چشم مراجعه کنند تا توصیه‌ها، مشورت‌ها و آزمایش‌های لازم انجام شود. بعد از عمل از قطره‌های آنتی‌بیوتیک، مسکن و قطره اشک مصنوعی بدون نگهدارنده و عینک آفتابی ضد اشعه UV استفاده کنند. به خانم‌ها توصیه می‌شود، قبل از عمل و تا 2هفته بعد از عمل از آرایش چشم‌ها خودداری کنند. همچنین حداقل تا 3روز چشم‌های خود را نشویند. استخر رفتن تا 2هفته پس از عمل جراحی چشم توصیه نمی‌شود. به افرادی که مورد اعمال جراحی چشم قرار گرفته‌اند، توصیه می‌شود فقط از روز چهارم به بعد تلویزیون نگاه کرده و با کامپیوتر کار کنند. این عده هر زمان که دید کافی برای رانندگی دارند، می‌توانند رانندگی کنند.
- کسانی که در گواهینامه رانندگی آنان، رانندگی با عینک ذکر شده، پس از اعمال جراحی فوق آیا باید اقدام ویژه‌ای انجام دهند؟
افرادی که دارای عیوب انکساری چشم از قبیل دوربینی و آستیگماتیسم هستند، موقع دریافت یا تمدید گواهی مورد سنجش بینایی قرار می‌گیرند و درصورتی که نمره چشم آنان بیش از یک باشد در گواهینامه آنان عبارت رانندگی با عینک قید می‌شود و این عده ملزم هستند، موقع رانندگی، حتما از عینک استفاده کنند. اما پس از اعمال جراحی عیوب انکساری چشم، این عده می‌توانند به پزشک خود مراجعه کرده و گواهی عمل و اصلاح دید بگیرند. سپس مدارک لازم را برای تعویض گواهینامه به پلیس110 بدهند.
- روش حلقه‌های داخل قرنیه، کراس‌لینک و پیوند قرنیه را توضیح دهید. از این روش‌ها برای چه کسانی استفاده می‌شود؟
روش کراس‌لینک در سنین پایین برای افرادی که دچار قوز قرنیه هستند یا قرنیه نازک دارند یا خطر پیشرفت قوز قرنیه در آنان وجود دارد، انجام می‌شود. این شیوه برای محکم نگه داشتن فیبرهای داخل قرنیه به کار می‌رود تا از پیشرفت قوز قرنیه جلوگیری شود. کراس‌لینک قادر به اصلاح قوز قرنیه نیست. اخیرا در مرکز تحقیقات اپتیک و لنز ایران با استفاده از ارتوکی (لنزهای شارژی) و کراس‌لینک به شکل همزمان، برای درمان قوز قرنیه تحقیقات مفیدی در حال انجام است. استفاده از لنزهای سخت که اکسیژن را از خود عبور می‌دهند نیز تا حدی از پیشرفت قوز قرنیه جلوگیری می‌کند. پیوند قرنیه در مراحل نهایی و زمانی که دیگر لنز قابل استفاده نیست، انجام می‌شود.
- چه لنزهایی برای مبتلایان به قوز قرنیه در ایران به ثبت رسیده است؟
لنزهای Dz1، Dz2 و Dz3 برای اصلاح قوز قرنیه از سوی این مرکز تولید شده و به ثبت رسیده است.