در عرصه امنیتی هم انفجارهای زنجیره‌ای در شهرهای مختلف و به‌ویژه بغداد ده‌ها کشته به‌جا گذاشت. این انفجارها همه را نگران بازگشت روزهای خونین و ناآرام سال‌های گذشته عراق کرده‌است. درباره تحولات سیاسی و امنیتی عراق با امیر موسوی کارشناس مسائل خاورمیانه گفت‌وگو کرده‌ایم.
- آیا فهرست العراقیه به رهبری ایاد علاوی درصورت ادامه بحران در عراق قادر به تشکیل دولت خواهد بود؟
خیر. اما اگر اتحاد کردستان با مالکی مشکل پیدا کند این امر ممکن است. اما این امر را بعید می‌دانم چون بسیاری از اعضای العراقیه به پارلمان بازگشته‌اند و گروه‌های مختلفی که با مالکی قبلا ائتلاف کرده بودند، همچنان بر سر ائتلاف خود هستند. این در حالی است که در طرف مقابل، فهرست العراقیه دچار ریزش شده و شماری از اعضای آن به پارلمان بازگشته‌اند و از چارچوب تحریم‌های العراقیه خارج شده‌اند.
- نقش کردها در این میان چیست، خاصه اینکه طالبانی پس از عزیمت طارق الهاشمی به کردستان، بیانیه‌ای منتشر کرد و در آن ضمن تاکید بر اینکه الهاشمی مهمانش است، درباره اعمال فشار برای حل این بحران هشدار داد. آیا این به معنای هشدار به مالکی و فاصله گرفتن از وی است؟
من فکر می‌کنم کردها و مشخصا بارزانی و طالبانی در این ماجرا نقش خوبی ایفا نکردند، اینکه قوه قضاییه یک کشور حکمی صادر کند و آنها در مقابل، به فرد متهم پناه دهند، اقدام چندان پسندیده‌ای نبود. هاشمی اگر نسبت به بی‌گناه بودن خود اطمینان داشت، می‌توانست دست‌کم وکیل خود را راهی دادگاه کند ولی اینکه به منطقه کردستان پناه ببرد و انگار آن منطقه جدا از عراق است، این اقدام درستی نبود و اگر کردها به این رویه ادامه دهند، سابقه خوبی برای کردها نخواهد بود، خاصه اینکه النجیفی و مالکی درباره حل آرام و قضایی موضوع هاشمی به توافق رسیده‌اند. لذا فکر می‌کنم این نقطه سیاهی خواهد بود بین مرکز و منطقه کردستان. اما درباره بیانیه، بعید می‌دانم که طالبانی قادر به انجام این کار باشد چون کردها جایگاهی در العراقیه ندارند. العراقیه بیشترشان بعثی هستند و با کردها مشکل جدی دارند. جایگاه طبیعی کردها با حاکمیت قانون و مجلس اعلا و دیگر گروه‌های ائتلاف‌کننده با مالکی است. اما این بازی عجیبی است که کردها آغاز کرده‌اند. اینها سعی می‌کنند هیچ گروهی را از دست ندهند که این هم امکان‌پذیر نیست و یک روزی مجبور به انتخاب خواهند شد. اما هدف آنها از این بازی این بود تا از طریق پشتیبانی از الهاشمی راهی برای کشورهای حوزه خلیج‌فارس باز کنند چون جایگاه خوبی در آنجا ندارند و نیز می‌کوشند بعضی طرف‌ها را در عراق جذب کنند. که برای آمریکا این یک نوع خوش‌خدمتی خواهد بود. اما فکر می‌کنم اینها رابطه را با دولت مالکی ادامه خواهند داد.
- آیا میان تحولات سیاسی عراق و تحولات میدانی و انفجارهای اخیر رابطه‌ای می‌بینید؟
مشکل جدی‌ای که در تاریخ این تحولات وجود دارد، این است که متأسفانه برخی از گروه‌ها هر وقت مشکل پیدا کنند، به چنین حرکاتی برای ایجاد ناامنی روی می‌آورند؛ ما امیدواریم علمای اهل سنت با این پدیده شوم و نادرست برخورد کنند و واقعا معنی ندارد که فردی مشکلی سیاسی پیدا کند، و برای گریز و برون‌رفت از آن، برخورد امنیتی کند. این اقدام، غیرمنطقی و غیرعقلانی است و جزو میراث گذشته حزب بعث است. این مشکل باید از طریق یک کنفرانس ملی و آشتی ملی حل شود و همه گروه‌ها باید منشوری اخلاقی امضا کنند تا دست به چنین کاری نزنند. بحث کاملا قضایی است و برخورد امنیتی و خونریزی با چنین مسائلی غیراخلاقی و جنایتکارانه است.
- طی روزهای گذشته کنفرانس ملی گروه‌های عراق برگزار شد. آینده این کنفرانس را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
هر گفت‌وگویی در عراق می‌تواند مفید باشد، خاصه اینکه بیشتر رهبران گروه‌های عراقی مایل به این گفت‌وگو هستند به جز گروه‌های اندکی که اینها دنبال آشوب و هیاهو و غوغاسالاری هستند اما بیشتر رهبران سیاسی می‌دانند به محض اینکه مشکلی امنیتی درعراق پیش بیاید، همه گروه‌ها و مذاهب متضرر می‌شوند. همه تلاش می‌کنند نوعی وفاق ملی ایجاد کنند لذا فکر می‌کنم با توجه به اینکه النجیفی به‌عنوان عضوی در العراقیه خواهان حل این قضیه است و آقای مالکی و مقتدا صدر و بارزانی و طالبانی به‌عنوان ارکان سیاسی عراق خواهان این تفاهم هستند، به‌نظر من این کنفرانس به نتیجه خوبی خواهد رسید.
- روزنامه الوطن کویت اخباری منتشر کرد مبنی بر اینکه آمریکا در حال رایزنی با جعفری برای تشکیل دولت و کنار گذاشتن مالکی است. این اخبار تا چه اندازه‌ای صحت دارد و درصورت صحت، آیا این اقدام نوعی تلاش آمریکایی‌ها برای دور زدن مالکی است؟
بعید می‌دانم جعفری این را بپذیرد، حتی اگر چنین چیزی وجود داشته باشد، حتما با مالکی در میان خواهد گذاشت هرچند که با وی اختلاف نظر دارد اما بعید می‌دانم که ایشان به قیمت کنار گذاشتن مالکی، ترجیح دهد که هم‌پیمان دیگران و به‌خصوص بیگانگان شود. اگر هم مسئله‌ای هست فکر می‌کنم جعفری این قدرت را دارد که موضوع را با مالکی در میان بگذارد و اگر هم تحولی در بحث نخست‌وزیری باشد ایشان هم‌پیمان قوی دارد از طریق پارلمان و احزاب همگرا می‌تواند کار را پیش ببرد و مشکلی نخواهد داشت. اما من فکر می‌کنم او اکنون نقش میانجیگری ملی را ایفا و کار بسیار بزرگی می‌کند و از طرف العراقیه، مالکی، صدر و مرجعیت نجف هم مورد حمایت است.
- عـده‌ای می‌گـوینـد اختلافات داخلی عراق ساخته دست برخی کشورهای عربی است تا مالکی مجبور به خروج از میانجیگری سوریه شود و در واقع بحث سوریه از دست عربستان و قطر، به بغداد منتقل نشود، تحلیل شما چیست؟
این می‌تواند یکی از علت‌ها باشد. ولی فکر می‌کنم عربستان و کویت و امارات از اول با مالکی مشکل داشتند و تلاش کردند علاوی برسر قدرت بیاید و صدها میلیون دلار در این میان هزینه کردند اما بی‌نتیجه بود زیرا ترکیب داخلی عراق این تحول را نپذیرفت و نقش مؤثر جمهوری‌اسلامی در پشتیبانی از وضعیت سیاسی عراق و حمایت مرجعیت نجف مانع از این تلاش‌ها شد. از این رو، به این راحتی امکان حذف مالکی وجود ندارد. اینها به خاطر شجاع بودن مالکی و بحث اعدام صدام که برای خیلی‌ها در منطقه دردناک بود، از وی کینه دارند. اینها دنبال آن هستند تا وی را سرنگون کنند و این انفجارهای اخیر 100درصد در این جهت است و برخی گروه‌های عراقی هم دست دارند اما هدایت این اقدامات به دست برخی کشورهای حوزه خلیج‌فارس، ترکیه، اردن و شمار معدودی از کشورهای غربی است.
- در این بین، ترکیه چه نقشی می‌تواند داشته باشد و اساسا آنکارا در این بحران به‌دنبال چیست؟
ترکیه تنها نیست. این کشور هم از برخی کشورهای حوزه خلیج‌فارس به‌ویژه عربستان، قطر، امارات و هم از سوی برخی کشورهای غربی تشویق شده تا در عراق به ایفای نقش بپردازد. اما فکر می‌کنم جایگاهی ندارد چون هم با کردها مشکل جدی دارد و هم با دولت مالکی. لذا اینها سعی کردند از طریق نفوذ در العراقیه جای پایی پیدا کنند که موفق نبودند و تقریبا دوگانگی مواضع آنان درقبال الهاشمی پیدا بود چون می‌دانستند که جایگاهی ندارند.
- آیا میانجیگری عراق در سوریه به معنای به دست گرفتن نقش ترکیه در منطقه است؟
اساسا عراق خود چندان تمایلی به این امر نداشت. اما رهبران اتحادیه عرب زمانی که دیدند نقش‌شان بی‌رنگ و بی‌اثر شده و سوریه بسیار مقاومت می‌کند، از عراق خواستند تا به نمایندگی از این نهاد منطقه‌ای با سوریه به گفت‌وگو بنشیند. لذا خود العربی متوسل به مالکی شد تا به نمایندگی از اتحادیه عرب وارد میدان شود و اتحادیه عرب را نجات دهد؛ من فکر می‌کنم ورود مالکی در قضیه سوریه، نجات آبروی اتحادیه عرب بود وگرنه مسائل در حال نزدیک شدن به مرز شکست کامل بود. اما این میانجیگری باعث شد تا نوعی راه‌حل ایجاد شود و سوریه پروتکل را امضا کند.
- آیا در بحران عراق، حزب منحله بعث هم نقش دارد؟
100درصد. اساسا حزب بعث اصلی حضور بسیار قوی در العراقیه دارد بعثی‌ها چهره‌های مختلفی دارند. اینها هیچ ابایی از کشتار عمومی ندارند و برای این دست به جنایت می‌زنند چون چیزی برای از دست دادن ندارند. لذا تلاش می‌کنند از طریق چهره‌های سیاسی نفوذ کرده در ساختار سیاسی عراق، اقدام به آشوب امنیتی و مذهبی و اقدامات تروریستی و ایجاد فتنه مذهبی کنند.
- کدام احزاب و گروه‌های سیاسی خواستار فدراتیو کردن عراق هستند و با چه اهدافی؟
به‌صورت کلی، آمریکا در عراق شکست خورد و عربستان سعودی و کشورهای حوزه خلیج‌فارس هم در عراق جایگاه و منافع خود را از دست دادند. با توجه به اینکه اینها به‌دنبال سرنگون کردن نظام حاکم در سوریه هستند از الان برای دو مسئله در حال برنامه‌ریزی هستند، یکی ایجاد آشوب درعراق پس از خروج نیروهای آمریکایی، دوم اینکه اینها امیدوارند پس از سرنگونی بشار اسد، از نگاه خودشان، منطقه‌ای سنی‌نشین در مقابل ایران و جنوب شیعی عراق ایجاد کنند و این منطقه از شمال و غرب بغداد شروع می‌شود و پس از صلاح الدین و دیالی و الانبار ادامه می‌یابد تا وارد سوریه شود و اینها در مقابل گروه‌های دیگر که در مرکز و جنوب عراق هستند، متحد شوند. اما این ایده خوب پیش نخواهد رفت زیرا اینها فاقد توان برای تحقق چنین تئوری و ایده‌ای هستند چون مناطق نفت‌خیز و حاصلخیز در مرکز و جنوب عراق است. در شمال هم کردها این اجازه را نخواهند داد. لذا فکر می‌کنم این ایده عقیم باشد و به خاطر تزریق پول از کشورهای حوزه خلیج‌فارس این تحرکات تقویت می‌شود.
البته صداهایی در جنوب و مرکز عراق خواستار این امر هستند اما فعلا مالکی اجازه مطرح کردن چنین بحثی را نمی‌دهد. لذا فکر می‌کنم اینها جرقه‌ای زده‌اند تا آشوبی ایجاد کنند و مالکی را مشغول مسائل حاشیه‌ای کنند و او را به‌گونه‌ای جلوه دهند که فردی ناتوان و ضعیف به‌نظر برسد و با وجود وی، کشور به سوی تقسیم شدن و جنگ داخلی و جنگ مذهبی حرکت می‌کند و این تلاش برای بدنام کردن وی و هم‌پیمانانش است.
- با توجه به خروج نیروهای آمریکایی از عراق، نوع رابطه آمریکا و عراق را در سال جدید میلادی چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟
آمریکا عملا منافع مطلوب خود را نتوانست در عراق به دست آورد. اما برای حفظ آبروی خود می‌کوشد تا رابطه همگون و منافع مشترک خود را در این سطح با عراق ادامه دهد. رابطه‌اش با عراق هم، نوعی دلگرمی برای هوادارانش در داخل عراق و منطقه است.