چون بافت عمومی جامعه و ارزش‌ها و هنجارهای حاکم بر آن، بر اساس سابقه مذهبی شکل گرفته است و هرگونه تحلیل رفتاری بدون توجه به این نکته مهم ما را به ناکجاآباد می‌برد.اعمال و رفتار انسان معمولا دو محرک و انگیزاننده اصلی دارند: 1- آرزوها 2- نیازها.در یک جغرافیا و سرزمین، مبنای شکل‌گیری جامعه‌ای با هویت مشخص (مثلا ایرانی) را همین اعمال و بازتاب آنها معرفی می‌کند. پس جامعه مطلوب و ایده‌آل از دیدگاه یک نفر مسلمان باید دارای چه ویژگی‌هایی باشد تا در آن کمتر شاهد جرم، خشونت و زشتی باشیم؟شیخ حر عاملی (رحمه الله علیه) در وسائل‌الشیعه جلد 11 صفحه 396 در نقل روایتی از حضرت امام صادق (علیه‌السلام) آورده است که شخصی از قبیله خثعم خدمت پیامبر خدا (ص) رسید و درخواست کرد تا حضرت او را از بافضیلت‌ترین و بدترین اعمال در اسلام آگاه کند.پیامبر خدا بهترین و بدترین اعمال در جامعه اسلامی را به سه دسته تقسیم کردند:
اول: «بهترین عمل ایمان به خدا و بدترین آنها شرک به اوست.» پرواضح است که اگر جامعه‌ای و افراد آن، خداوند را حاضر و ناظر بر کردار خود بدانند و در مصائب و پیشامدها از او استعانت بجویند، اساس امور، درست بنیان گذاشته خواهد شد و برخلاف آن شرک به خدا ست، زیرا جامعه مشرک در اعماق قلب خود خداوند را مصدر امور نمی‌داند و در برابر قدرت مطلق الهی، خداوندان دیگری می‌آفریند تا امیال و آرزوهای غیر حق خود را از طریق آنان مستجاب کند و این شروع انحراف و مجوز تجاوز به حقوق دیگران است.دوم : « صله‌رحم یکی دیگر از بهترین اعمال و قطع رحم از بدترین اعمال یک مسلمان در جامعه دینی است.» امروز می‌دانیم خانواده اصلی‌ترین سلول شبکه اجتماعی است و اگر سلول اجتماعی تکثیر نشود یا کارآیی خود را از دست دهد، اساس دیگر امور هم نقش بر آب است. امروز حتی سیاستگذاران غربی هم به این نتیجه رسیده‌اند که پس از ده‌ها سال کوبیدن بر طبل سنت‌شکنی، مجددا باید خانواده را زنده و پویا کنند تا بتوانند بر بحران بی‌مسئولیتی و خودخواهی و افسردگی و استرس که در حال بلعیدن انسانیت و عاطفه در جوامع هستند، غلبه کنند.
سوم: «امر به معروف و نهی از منکر». خداوند هم در قرآن‌کریم سوره مائده آیه 2 می‌فرمایند: «وهمواره در راه نیکی و پرهیزگاری با هم تعاون کنید و هرگز در راه گناه و تعدی همکاری نکنید و از مخالفت فرمان خداوند بپرهیزید که مجازات خدا شدید است.» با عنایت به سه شاخص اعلامی پیامبر از جامعه ایمانی به شرح فوق، ما می‌توانیم با سنجش میزان رواج و ارزشمندی این دستورالعمل‌ها بفهمیم در چه فاصله‌ای از جامعه رحمانی هستیم و همچنین باید در سیاستگذاری‌های خود به چه نکاتی توجه کنیم.
* رئیس مرکز اطلاع‌رسانی و ارتباطات ناجا