شهره مهرنامی: مهم‌ترین دلیل آلودگی زمین، رها‌سازی‌ پسماندها توسط انسان است؛ از فاضلاب کارخانه‌ها گرفته تا زباله‌های شهری، از رها کردن زباله‌های صنعتی در دریاها گرفته تا دفن غیراصولی پسماندهای خانگی در طبیعت، همگی قرن‌هاست که زمین را با پاکی طبیعی خود غریبه کرده‌اند.


آنچه در سرتاسر جهان بر سر زمین می‌آید، در ایران نیز رخ می‌دهد. حقیقت این است که به‌جز آلودگی‌های صنعتی، فرایند دفن پسماندهای شهری و خانگی در بسیاری از شهرهای کشور به‌صورت غیربهداشتی و غیرعلمی دنبال شده است و شیوه رایج آن، رهاسازی و دفن در زمین یا تخلیه در رودخانه‌ها، دریا و پستی و بلندی‌های طبیعت است. کافی است سری به وب‌سایت‌های مختلف زیست‌محیطی و خبری بزنیم تا با انبوهی از تصاویر رهاسازی فله‌ای زباله‌های شهری در جنگل، کنار ساحل خزر یا حاشیه تالاب‌ها و رودخانه‌ها مواجه شویم؛ زباله‌هایی که زیباترین و جذاب‌ترین مناطق طبیعی کشور را به‌خود آلوده می‌کند. نتیجه این امر نیز بروز مشکلاتی چون آتش سوزی، آلوده‌سازی‌ خاک، آزادسازی گاز متان و دی‌اکسید کربن در هوا و تولید شیرابه و نفوذ آن
به درون منابع آب زیرزمینی است.

سید محمد فیاض، مدیرعامل سازمان مدیریت و پسماند شهر تهران نیز درباره آخرین وضعیت زباله‌های بیمارستانی می‌گوید: هر چند که براساس ماده 7 قانون مدیریت پسماند وظیفه مدیریت پسماندهای ویژه از جمله پسماندهای مراکز بهداشتی و درمانی به‌عهده تولید‌کننده آن است اما با وجود این، سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران به‌منظور تلاش در جهت جلوگیری از آلودگی معابر و فضاهای عمومی شهر تهران به مواد عفونی و غیربهداشتی مرتبط با پسماندهای یاد شده نسبت به جمع‌آوری و دفع پسماندهای بهداشتی و درمانی براساس روش پذیرفته شده از سوی کارشناسان بین‌المللی اقدام کرده است. از سوی دیگر این سازمان با همکاری و هماهنگی با سازمان محیط‌زیست و وزارت بهداشت و... در پی بهبود فرایند مدیریت این نوع پسماندها در شهر تهران است که منجر به استقرار دستگاه‌های بی‌خطرسازی پسماندهای عفونی بیمارستان‌ها شده است. البته شایان ذکر است که سازمان مدیریت پسماند با همکاری کمیته پسماند استان تهران در پی واگذاری موضوع جمع‌آوری حمل و دفع این پسماندها به بخش خصوصی و ساخت یک مرکز زباله‌سوز مرکزی بیمارستانی در اطراف شهر تهران است که در این صورت وضعیت زباله‌های بیمارستانی به شرایط ایده‌آل خواهد رسید.

اما چه اقداماتی باعث می‌شود تا دفع زباله‌ها و پسماندها تهدیدی برای زمین نباشد؟ فیاض معتقد است که تجربیات به دست آمده در طول سال‌های اخیر در ایران و بسیاری از کشورهای جهان حاکی از این واقعیت است که دستیابی به شرایطی که طی آن دفع پسماند با آخرین اصول زیست‌محیطی همراه باشد به حصول شرایطی بستگی دارد که از مهم‌ترین آنها می‌توان به اختصاص بودجه مناسب، تدوین و تصویب قوانین کارآمد، ایجاد بسترهای آموزشی اثربخش، پرورش و به‌کارگیری نیروی انسانی متخصص و مدیریت بهینه میان‌بخشی میان نهادها و بخش‌های مختلف دولتی و خصوصی اشاره کرد.

البته طی سال‌های اخیر اقدامات مختلفی در زمینه دفع بهداشتی و بهینه پسماندهای جامد شهری در سازمان مدیریت پسماند صورت گرفته است که از مهم‌ترین این موارد می‌توان به تفکیک پسماندهای خشک در مبدا از طریق نصب مخازن آبی رنگ1100 لیتری و نصب غرفه‌های بازیافت، جمع‌آوری مکانیزه پسماندها از سطح شهر، پردازش پسماندها در ایستگاه‌های انتقال پسماند، سرپوشیده‌کردن تریلرها برای جلوگیری از انتشار آلودگی در سطح شهر، به صفر رسانی دفن مستقیم پسماندها در مجتمع پردازش و دفع آرادکوه از طریق افزایش ظرفیت خطوط پردازش تا میزان 7800 تن در روز، ساخت و راه‌اندازی 2 سایت هوادهی کمپوست با مساحت تقریبی 40هکتار، افزایش ظرفیت پالایش کمپوست تا میزان 1026 تن در روز، ساخت و راه‌اندازی نخستین سلول دفن بهداشتی کشور با ظرفیت 600 هزار تن و حجم 350 هزار متر مکعب، در حال احداث بودن واحد تصفیه شیرابه مجتمع آراد کوه با ظرفیت 1400 متر مربع در روز، در حال احداث بودن نخستین سیستم هاضم (دایجستر) پسماند شهر تهران با ظرفیت 300 تن پسماند در روز و قابلیت تولید 2 مگاوات ساعت الکتریسیته، در حال ساخت بودن نخستین سیستم ریجکت سوز شهر تهران با ظرفیت 200 تن در روز و قابلیت تولید 3 مگاوات ساعت الکتریسیته، بهره‌گیری از تکنولوژی‌های جدیدی چون دستگاه‌های هوادهی top turn و کامپکتورهای مکانیکی سلول دفن بهداشتی و برنامه‌ریزی جهت استحصال بیوگاز و تولید الکتریسیته از دفع‌گاه‌های قدیمی (لندفیل) پسماند در مجتمع آرادکوه اشاره کرد.

علاوه بر موارد فوق توسعه و بهسازی فضای سبز مجتمع آراد کوه، راه‌اندازی واحد HSE (بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست) و احداث جاده‌های دسترسی مختلف نیز از دیگر اقدامات سازمان در راستای مدیریت بهینه دفع پسماندها در مجتمع آراد کوه بوده است. مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهر تهران آموزش و فرهنگسازی را بهترین راه برای داشتن محیط‌زیستی سالم و زمینی پاک می‌داند و می‌گوید: بررسی‌ها و مطالعات صورت گرفته درخصوص وضعیت زیست‌محیطی و مدیریت پسماند شهرها و کشورهای مختلف جهان نشان داده است، بستر‌سازی‌ مناسب و ایجاد زیرساخت‌های اجرایی کارآمد را می‌توان به‌عنوان عامل موفقیت در عرصه مدیریت پسماندهای جامد شهری برشمرد. در این میان نیز توجه به مسئله آموزش و فرهنگسازی، توجه به توان بخش خصوصی، حمایت از نهادهای غیردولتی، حمایت‌های مالی از صنایع و شرکت‌های فعال در حوزه مدیریت پسماند و تدوین و تصویب قوانین اثر بخش را می‌توان به‌عنوان عناصر ضروری در دستیابی به شرایط ایده آل مورد نظر قرار داد.