خدمت به مردم مخصوصا اقشار آسیب‌پذیر که بیشترین حجم استفاده از سیستم حمل‌ونقل سریع، ارزان و ایمن را دارند، جزو مطالبات مکرر رهبر معظم انقلاب اسلامی و دغدغه همیشگی آن بزرگوار بوده است و ما در متروی تهران مصمم هستیم به بهترین نحو ممکن، این تدابیر را به منصه ظهور برسانیم.
اینک بالاترین حجم عملیات عمرانی در گستره وسیع تهران بزرگ در حال انجام است؛ به‌نحوی که در بیش از 200جبهه کاری، در بهترین شرایط و با استفاده از پیشرفته‌ترین فناوری روز دنیا، دل خاک شکافته می‌شود و ساخت مترو با سرعت پیش می‌رود. درصورتی که منابع مالی به‌موقع تأمین شود، تا پایان سال رکورد جدیدی در سرعت ساخت مترو به نام جوانان، متخصصان و خدمتگزاران سلحشور ایران اسلامی رقم خواهد خورد.
تهران به‌عنوان پایتخت جمهوری اسلامی ایران و ام‌القرای جهان اسلام ، امروزه با 12میلیون جمعیت که چهار میلیون نفر آن در شهرک‌های اقماری ساکن هستند، با بحران فزاینده ترافیک و تبعات ناشی از آن همانند مصرف بالای سوخت، آلودگی هوا، صوتی و آمار تصادفات بالا روبه‌روست. حمل‌ونقل ریلی درون شهری امروزه نقش خود را به‌عنوان یک شبکه حمل‌ونقل ریلی عمومی انبوه، ایمن، سریع، ارزان و راحت اثبات کرده و رضایت نسبی مردم را به همراه داشته است.
بهره‌برداری از خطوط مختلف مترو در تهران، استقبال روزافزون شهروندان و تأثیر انکارناپذیر آن بر زندگی روزمره نیز هیچ تردیدی در توسعه متروی تهران باقی نگذاشته است. شرکت راه‌آهن شهری تهران و حومه (مترو) با سرعت‌دادن به روند ساخت خطوط مترو و بهره‌برداری از آن، گام اساسی و ضروری را برای تکمیل هشت خط سنگین شهری و چهار خط سریع‌السیر در تهران برداشته است.
در تهران اکنون 128کیلومتر از خطوط مترو با بیش از 79 ایستگاه در حال بهره‌برداری و حدود 100کیلومتر دیگر نیز در حال اجراست. خطوط یک و چهار تکمیل شده است. تکمیل خطوط دیگر به همراه ساخت 35 ایستگاه و چندین مجتمع ایستگاهی در نقاط مختلف شهر تهران تأثیری شگرف بر کیفیت زندگی شهری در تهران برجای خواهد گذاشت.
این تعداد ایستگاه و مجتمع‌های خدماتی و همچنین طول خطوط ساخته شده و در دست ساخت، پروژه متروی تهران را به مهم‌ترین و بزرگ‌ترین پروژه شهری در کشور تبدیل کرده است که آثار زیست‌محیطی، اقتصادی، اجتماعی و ترافیکی آن ضرورت احداث هرچه سریع‌تر این پروژه را اجتناب‌ناپذیر می‌سازد. نکته دیگر اینکه مترو توانسته است در این سال‌ها کارایی خود را به‌عنوان یک نیاز ضروری شهری نشان دهد و در زندگی شهروندان جای بگیرد که استقبال مردم از این سیستم گواه آن است.
از سوی دیگر حمل‌ونقل ریلی یک وسیله ارتباطی پاک است که در فرایند تولید و بهره‌برداری از آن زیان‌های زیست‌محیطی به حداقل می‌رسد و از ظرفیت‌های نهفته شهر در زیر زمین استفاده می‌کند و ضمن کمک به کاهش آلودگی هوا، در کاهش هزینه‌های عمومی و صرفه‌جویی در زمان سفرهای شهری نیز نقش مؤثری دارد. مجموع این هزینه‌ها رقم کلانی را شامل می‌شود که احداث مترو نصیب جامعه خواهد کرد و درنهایت رفاه و رضایت مردم را تأمین می‌کند.
مهم‌تر از آن، مترو یک پدیده عدالت محور است که همه آحاد جامعه به یک شیوه از آن استفاده نموده و هیچ درجه‌بندی و تبعیضی در آن وجود ندارد و از زرق و برق وسایل لوکس و تجملات نیز در آن اثری نیست.
چشم‌انداز آینده مترو
براساس برآوردهای انجام شده ، برای رسیدن به اهداف پیش‌بینی شده در قانون باید 217 کیلومتر خطوط مترو در تهران احداث شود. اکنون در ساخت خطوط مترو، برای رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده، اولویت نخست، ساخت خط سه مترو از بزرگراه آزادگان در جنوب غربی تهران تا محله ازگل در شمال شرقی تهران است؛ بخش بزرگی از این خط هم‌اکنون ساخته شده و تا پاییز امسال فاز اول آن از چهارراه ولیعصر تا سهروردی به بهره‌برداری خواهد رسید.
تا پایان سال نیز به امید خدا مسیر جنوبی از بزرگراه آزادگان تا چهارراه ولیعصر وارد چرخه بهره‌برداری خواهد شد. این 19کیلومتر شاکله اصلی برنامه سال 1391مترو را تشکیل می‌دهد.خطوط هفت و شش نیز براساس برنامه به‌ترتیب در مسیرهای کن تا جنوب شهر ری و میدان صنعت تا قصر فیروزه با سرعت مناسبی در حال احداث است و در حال حاضر سه دستگاه حفار مکانیزه پیشرفته (TBM) در این دو خط مشغول به‌کار هستند و هر کدام روزانه دست‌کم 15متر تونل را حفاری می‌کنند.
توانایی‌های متروی تهران
مترو هم اینک یک شرکت تخصصی است و کارشناسان، متخصصان، کارکنان ، کارگران و پیمانکاران متعهد مترو، نسبت به انجام عملیات اجرایی و طراحی خطوط و ایستگاه‌های مترو دارای تجربیات ارزشمندی هستند و چنانچه اعتبارات لازم به‌موقع تأمین شود ، شاهد شکوفایی بیشتر کشور در صنعت متروسازی خواهیم بود.
در حال حاضر به صراحت می‌توان ادعا کرد که ساخت مترو ، صنعتی 100درصد بومی است. هم‌اکنون در زمینه طراحی و ساخت تونل و ایستگاه‌ها 100درصد از توان متخصصان داخلی استفاده می‌شود. همچنین بیش از 50درصد تجهیزات ثابت و متحرک مورد نیاز خطوط ساخته شده را از داخل تأمین می‌کنیم ، مانند واگن‌های یک طبقه و دو طبقه که تنها موتور و کشنده و بوژی و تجهیزات کنترلی آن از خارج وارد می‌شود.
البته پروژه مترو براساس قانون تعریف شده است، از آن جمله می‌توان به لایحه قانون حمایت از حمل‌ونقل ریلی و قانون مدیریت مصرف سوخت اشاره کرد. این قوانین مترو را مکلف کرده است که در طول پنج سال، ظرفیت حمل‌ونقل عمومی توسط مترو را به 30درصد از سهم حمل‌ونقل عمومی شهر تهران برساند.
مشکلات پیش رو
اینک با توانمندی کسب شده، هیچ‌گونه مانع و یا مشکل فنی و تکنیکی در توسعه خطوط مترو، به حول و قوه الهی وجود ندارد؛ تنها مشکل موجود در فرایند ساخت مترو، تأمین بموقع مالی این پروژه عظیم زیربنایی و ملی است. طبق قانون 50درصد از هزینه‌های ساخت مترو توسط دولت و 50درصد دیگر توسط شهرداری تهران تأمین می‌شود.
خوشبختانه در هر دو بخش، اولویت ساخت و راه‌اندازی خطوط مترو و اهمیت آن جا افتاده و همه بخش‌ها تلاش می‌کنند، تأمین مالی مترو به سهولت و کامل انجام شود. در این میان انتظار شرکت مترو آن است که سرعت فزاینده حرکت ساخت‌وساز در مترو، مورد توجه جدی قرار گیرد و برابر این حرکت عظیم، بودجه‌ها به‌موقع تزریق شود تا خللی در این سرعت ایجاد نشود.
چه بسا اگر تأمین نقدینگی هماهنگ با سرعت ساخت خطوط مترو انجام شود، قطعاً بار سنگینی از مشکلات ترافیکی و گرفتاری‌های مردم از بابت حمل‌ونقل عمومی برداشته خواهد شد. به هر روی لازمه زندگی در کلانشهرها ایجاد ساختارهایی متناسب با نیازها و جمعیت ساکن در این شهرهاست و احداث مترو در شهرهای بزرگ کشورمان سرآغازی است برای تأمین نیازهای این شهرها. به امید آن روز.
* مدیرعامل شرکت راه‌آهن شهری تهران و حومه (مترو)