خطوط تندرو توسعه می‌یابد و نو نوار می‌شود

پیمان جلالی‌زاده در این گفت‌وگوی کوتاه، در مورد وضعیت فعلی و برنامه‌ریزی‌های انجام شده در بخش اتوبوس‌های تندرو سخن گفت.

• توسعه خطوط 10گانه اتوبوس تندرو(بی‌آر‌تی) تا چه سالی ادامه دارد و آیا توانسته‌اید به برنامه‌تان برسید؟

توسعه و احداث 10خط اتوبوس تندرو در سال86 که هم در شورای شهر و هم در شورای‌عالی ترافیک کشور به تصویب رسید تا پایان سال91 درپیش‌بینی شد. بر این اساس متوسط گسترش سالانه خطوط شرکت واحد اتوبوسرانی، دوخط بوده است. تاکنون توانسته‌ایم هشت خط اتوبوس تندرو را فعال کنیم اما هنوز دوخط از این خطوط 10گانه به اجرا درنیامده است. خط بابایی- صدر- نیایش- پونک به‌علت دوطبقه‌سازی‌ بزرگراه صدر فعلا متوقف مانده است. خط دیگر هم خط 9اتوبوس تندرو است که بزرگراه شهید بابایی را به بزرگراه بعثت متصل می‌کند. این دوخط به‌دلیل عملیات ساخت بزرگراه طبقاتی صدر، تا پایان ساخت این بزرگراه متوقف خواهند ماند. به‌نظر می‌رسد که با پایان عملیات ساخت بزرگراه طبقاتی صدر تا پایان سال‌جاری، ساخت این دوخط نیز به سال92 موکول شود و بتوانیم در نیمه اول سال92 با تأخیری شش‌ماهه برنامه توسعه خطوط 10گانه اتوبوس تندرو را به پایان برسانیم.

• آیا برای توسعه شبکه پس از پایان احداث خطوط 10گانه برنامه‌ای وجود دارد؟

با توجه به مطالعات شبکه حمل‌ونقل یکپارچه که پژوهشکده دانشگاه امیرکبیر در دست دارد، 13خط اتوبوس تندرو و خط ویژه هم‌اکنون در حال مطالعه است. تصور بر این است که تا یک‌ماه آینده این طرح به مراحل نهایی برسد و پس از بررسی کارشناسان مختلف ازجمله استادان دانشگاه‌ها، پلیس راهور تهران بزرگ و مسئولان شرکت واحد اتوبوسرانی، نهایی شود و با سیر مراحل قانونی و تصویب در شورای شهر تهران و همچنین شورای‌عالی ترافیک به تصویب برسد و پس‌از آن به اجرا درآید.

• با راه‌اندازی خطوط اتوبوس تندرو، به‌عنوان مکمل شبکه مترو، به‌نظر می‌رسد که حمل‌ونقل عمومی در شهر تهران توسعه بیشتری یافته است.

اصولا سه‌نوع حمل‌ونقل عمومی در جهان وجود دارد؛ 1- سامانه حمل‌ونقل عمومی انبوه‌بر، که مترو، نمونه بارز آن است. 2- سامانه حمل‌ونقل نیمه‌انبوه که خطوط اتوبوسرانی تندرو از آن دسته است. 3- حمل‌نقل عمومی محلی و تغذیه‌کننده. مهم‌ترین ویژگی شبکه حمل‌ونقل محلی، جابه‌جایی کم با دسترسی‌های زیاد است که به آنها سامانه‌های فیدر می‌گویند. اتوبوس تندرو در رده نیمه‌انبوه‌بر قرار دارد و توانسته است پس از گذشت سال‌ها و استفاده از این روش در نقاط مختلف جهان جایگاه ویژه‌ای پیدا کند.

اما برای نخستین بار در شهر بوگوتا سامانه اتوبوس تندرو یا همان بی‌آر‌تی راه‌اندازی شد. مسئولان این شهر به‌دلیل ترافیک زیاد درصدد ایجاد شبکه حمل‌ونقل عمومی برآمدند. نخستین انتخاب آنها هم مترو بود. اما به‌دلیل هزینه زیاد و زمانبر بودن، آنها تصمیم گرفتند تا از سطح زمین برای جابه‌جایی شهروندان استفاده کنند؛ بنابراین برای نخستین‌بار سامانه شبکه اتوبوسرانی تندرو را در سطح شهر راه‌اندازی کردند. خیلی زود این شبکه، جهانی و به تجربه‌ای موفق تبدیل شد.

• هم‌اکنون خط پنج تندرو در بزرگراه رسالت در دست احداث است. درباره این خط و میزان اتوبوس‌هایی که در خط و در کل خطوط مشغول به‌کار خواهند شد هم توضیح بدهید.

در فاز اول خط پنج اتوبوس تندرو که از میدان رسالت تا میدان آرژانتین به اجرا در خواهد آمد 60دستگاه اتوبوس مورد استفاده قرار خواهد گرفت. این خط در مجموع 22کیلومتر طول داشته و از پایانه علم و صنعت آغاز و تا شهرک المپیک در غربی‌ترین نقطه پایتخت ادامه خواهد داشت.

اما در مورد اتوبوس‌های به‌کار گرفته شده در کل خطوط اتوبوسرانی تندرو لازم است بگویم که ما باید برابر برنامه، از سال87 تا سال91، هزار و 100دستگاه اتوبوس دوکابین به سامانه تندرو تزریق می‌کردیم. در حال حاضر در حدود 570 دستگاه اتوبوس دوکابین در خطوط تندرو مشغول به‌کار هستند. تا پایان سال91 نیز باید 390دستگاه اتوبوس وارد ناوگان شود؛ این برنامه سال91 است. هم‌اکنون قرارداد بسیار خوبی برای تأمین نیازهای ما چه در سال91 و چه سال‌های بعد بسته شده است. در کنار این خودروها، چند دستگاه اتوبوس برقی و هیبریدی نیز برای خدمات‌رسانی در سامانه تندرو خریداری شده که امیدواریم این اتوبوس‌ها که مجموعا شامل 600 دستگاه اتوبوس است تا پایان سال وارد شود. در سال91 باید 390دستگاه وارد خطوط شوند که با اقدامات انجام شده به‌نظر می‌رسد برنامه پیش‌بینی شده، محقق شود.

• مهم‌ترین مشخصه سامانه‌ اتوبوس‌های تندرو (بی‌آر‌تی) در چیست؟

تعداد زیادی مشخصه در شکل‌گیری سامانه بی‌آر‌تی یا همان اتوبوس‌های تندرو وجود دارد اما شش وجه مشخصه از همه مهم‌تر است. این شش شاخصه عبارتند از:
1 - مسیر: سامانه‌های اتوبوس‌های تندرو را در مسیرهای درجه B قرار داده‌اند و مسیرهای درجه A ویژه سامانه‌های مترو است؛ مسیرهایی کاملا ایزوله، ایمن و بدون تقاطع. اما مسیر‌های درجه B که بی‌آر‌تی‌‌ها از آن استفاده می‌کنند، دارای تقاطع هستند و اگر بتوانیم این مسیرها را ایزوله کنیم، در بهبود شرایط سامانه‌هایمان گام‌های بزرگی برداشته‌ایم.

2 - ایستگاه‌ها: ایستگاه‌ها باید ایمن، ایزوله و دارای سیستم اطلاع‌رسانی و هوشمند باشند. معمولا در مراکز شهرها فاصله ایستگاه‌ها نباید از 400متر بیشتر باشد. در بخش‌های غیرمرکزی شهر تجاوز از این فاصله مانعی ندارد.

3 - سرفاصله‌ها: معمولا در اتوبوس‌های تندرو، فاصله حرکت اتوبوس‌ها نباید از پنج دقیقه بیشتر باشد. در سامانه اتوبوس تندرو سرفاصله حرکت اتوبوس‌ها یک دقیقه است که این فاصله حرکت، بسیار خوب و قابل‌قبول است.

4 - اتوبوس: نوع اتوبوسی که در این خطوط مورد استفاده قرارمی‌گیرد باید ویژه باشد. در تمام دنیا نوع اتوبوس بسیار خاص بوده و دارای بیشترین امکانات سرویس‌دهی به شهروندان است. البته نباید فراموش کرد که سه عنصر ایستگاه، اتوبوس و مسیر، ازجمله ویژگی‌های زیبا و منحصر به فرد شهرها قلمداد می‌شوند.

5 - تقاطع‌ها: اولویت‌بندی در تقاطع‌ها به‌منظور حرکت سریع‌تر اتوبوس‌ها یک ویژگی و مشخصه هر سامانه اتوبوس تندرویی است. هنگامی که اتوبوس‌های بی‌آر‌تی در خطوط متوقف می‌شوند یا حرکت می‌کنند، ترافیک دیگر خطوط موازی و نزدیک به این خطوط تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد و باعث می‌شود که با احداث و راه‌اندازی هر خط اتوبوس تندرو، تمام ترافیک محدوده آن ساماندهی شود و اولویت به اتوبوس‌های تندرو داده شود. متأسفانه در برخی از خطوط این ویژگی کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

6 - هوشمند‌سازی‌:در حال حاضر هوشمند‌سازی‌ دارای اولویت بسیاری است و در دنیا خیلی مورد توجه است. وجود GPS و امکان مدیریت منظم ناوگان حمل‌ونقل باعث می‌شود تا بهتر بتوان برای این سامانه‌ها برنامه‌ریزی کرد. خوشبختانه در خط هفت و خط یک این شیوه در حال پیاده‌سازی‌ است. امیدواریم به‌صورت کامل تمامی خطوط هوشمند‌سازی‌ شوند و سامانه اتوبوس‌های تندرو نیز کارایی بیشتری داشته باشند.