از آنجا که کودکان در مرحله رشد سریع هستند نیاز‌های تغذیه‌ای آنها نیز اهمیت خاصی دارد.مهم‌ترین این معیارها عبارتند از: رشد وضعیت ظاهری و فیزیکی کودک، قدرت یادگیری، تحرک و شادابی و مقاومت در برابر بیماری‌ها.چنانچه کودک لاغر و کم وزن باشد و وزن‌گیری منطبق با استاندارد نداشته باشد، باید به بررسی وضعیت تغذیه‌ای کودک پرداخت چرا که کمبودهای تغذیه‌ای به رشدکودک لطمه‌زده و رشد او را دچاراختلال خواهد کرد.
در بین مواد مغذی، پروتئین‌ها، ویتامین‌ها و املاحی مانند کلسیم، فسفر، ید و روی بیشترین تأثیر را در رشد کودک دارند. همچنین برای تأمین انرژی کودکان می‌توان از مواد نشاسته‌ای و چربی‌ها توأمان استفاده کرد. گرچه مغزها از قبیل گردو، بادام و پسته نیز بسیار مناسب هستند.چنانچه به منابع غذایی این عوامل توجه کنیم، می‌بینیم دسترسی به آنها به‌طور کامل امکان‌پذیر و آسان است و با برنامه‌ریزی صحیح می‌توانیم در برنامه غذایی روزانه کودک از این مواد به مقدار کافی استفاده کنیم.
مواد پروتئینی
این مواد دارای دو منبع حیوانی و گیاهی هستند. منابع حیوانی پروتئین عبارتند از: گوشت گوساله، گوسفند و گوشت سفید(گوشت مرغ و ماهی) و همچنین جگر، دل، قلوه، شیر و لبنیات و تخم مرغ.
منابع گیاهی پروتئین عبارتند از: حبوبات، غلات، مغزها.لازم به ذکر است که منابع حیوانی پروتئین در بدن کاربرد بهتری دارند. تقریباً به‌طور کامل تری به مصرف رشد، سازندگی، ترمیم و تولید هورمون‌ها و آنزیم‌ها می‌رسند.پروتئین‌های گیاهی از نظر اسیدهای آمینه اساسی کامل نیستند، بنابراین کاربرد ضعیف تری در بدن دارند ولی چنانچه مخلوطی از دو نوع پروتئین گیاهی (به‌طور مثال مخلوطی از غلات و حبوبات مانند عدس پلو یا حبوبات و مغزها مثل خوردن چند عدد گردو پس از یک غذای حاوی حبوبات و یا غلات و مغزها مثل شیرینی‌های گردویی، بادامی یا نان کنجدی) مصرف شوند، در این صورت اسیدهای آمینه یکدیگر را کامل کرده و کاربرد تغذیه‌ای آنها در بدن بالا می‌رود و به‌طور کامل‌تری به مصرف می‌رسند. البته کودکان و نوجوانان که در حال رشد هستند. نیاز به پروتئین بیشتری دارند و باید مقدار بیشتری پروتئین حیوانی در برنامه غذایی روزانه خود بگنجانند.
انرژی: برای رشد و ساخته شدن سلول‌ها نیاز به انرژی است، برای تأمین انرژی کودکان باید همزمان از مواد نشاسته‌ای مانند برنج، نان، ذرت، ماکارونی، آرد، گندم، جو و چربی‌ها مانند کره و روغن‌های گیاهی و همچنین مغزها از قبیل گردو، بادام، پسته، بادام زمینی، فندق و تخمه استفاده کرد. میوه‌های شیرین نیز از منابع غنی انرژی محسوب می‌شوند. وزن بدن معیار خوبی جهت تخمین کفایت و یا کمبود مصرف مواد انرژی‌زاست. چنانچه وزن کودک کمتر از حد نرمال باشد، نشانه کمبود انرژی است و باید مصرف مواد انرژی‌زا بیشتر شود و اگر وزن بیش از حد استاندارد باشد، باید مصرف مواد قندی و چربی‌ها را محدود کرد.
ویتامین A: این ویتامین تأثیر قابل توجهی در رشد دارد و چنانچه کودکان و نوجوانان دچار کمبود این ویتامین شوند به رشد آنان لطمه وارد شده و کوتاه قد باقی خواهند ماند. ویتامین‌ها در موادی مانند جگر، کره‌حیوانی، زرده‌تخم مرغ، شیر و لبنیات پرچرب وجود دارد. بهتر است غذای کودکان کم اشتها را با این مواد تکمیل کرد.
منابع گیاهی ویتامینA عبارتند از: سبزی‌های دارای برگ سبز تیره و نارنجی مثل کاهو، هویج، گوجه فرنگی و میوه‌هایی مثل طالبی، زردآلو، شلیل و هلو.ویتامین D: این ویتامین از طریق تابش اشعه ماورای بنفش نور خورشید به پوست بدن تولید می‌شود.کلسیم و فسفر: کلسیم و فسفر املاحی هستند که ماده اصلی استخوان‌ها را تشکیل می‌دهند. چنانچه در دوران رشد کلسیم و فسفر به میزان کافی مصرف نشوند در رشد کودک اختلال ایجاد شده و روند رشد به خوبی و به‌طور کامل انجام نخواهد شد.
بهترین منابع غذایی کلسیم و فسفر، شیر و لبنیات هستند. البته این مواد در سبزیجات، حبوبات و مقداری هم در غلات وجود دارند. برای جذب بهتر کلسیم و فسفر ویتامین D لازم است.مواد اسیدی مانند ویتامین ث جذب کلسیم غذا را افزایش داده و در عوض موادی مانند اسفناج و کلم که حاوی اگزالات و همچنین غلات که حاوی فینات است، جذب کلسیم را کاهش می‌دهد.شیر بهترین منبع کلسیم و فسفر است چون دارای ویتامین D بوده و نسبت کلسیم به فسفر متناسب بوده و به علاوه لاکتوز (قند شیر) موجب افزایش جذب کلسیم می‌شود، پس مصرف دو لیوان شیر برای کودکان ضروری است.
دکتر پازوکی؛ دبیر کانون پزشکان محله نبی