آمارها می‌گویند فقط هزینه آزمایش‌های لازم برای تشخیص بیماری‌های قلبی در بیمارانی که به دلیل درد قفسه سینه به اورژانس‌های بیمارستان‌های آمریکا مراجعه می‌کنند، سالانه در حدود 10 میلیارد دلار است، یعنی بالغ بر 9300 میلیارد تومان. بی‌جهت نیست که بیماری‌های قلبی عروقی به بزرگ‌ترین معضل سلامت در دنیا تبدیل شده است.
اما همه‌چیز هم هزینه نیست. برای بسیاری به ویژه آنها که دچار درد قفسه سینة شدید شده‌اند و احساس ترس از وجود حمله قلبی را تجربه کرده‌اند، مهمتر از هزینه انجام بررسی‌ها، مدت زمان آن است.
وقتی فرد مشکوک به حمله قلبی به اورژانس برده می‌شود، فوراً از وی نوار قلب می‌گیرند و نمونه خون وی را هم به آزمایشگاه می‌فرستند. مشکل اینجاست که در صورت طبیعی بودن نوار قلبی اول، پزشک بلافاصله بیمار را مرخص نمی‌کند، بلکه او را جهت انجام نوار قلب مجدد و آزمایش خون نگه می‌‌دارد و شاید انجام بررسی‌های دیگر را هم توصیه کند.
اگر پس از گذشت 24 ساعت مشکلی در نوار قلب، آزمایش خون و سایر بررسی‌ها دیده نشود، آن موقع پزشک تصمیم به ترخیص بیمار می‌گیرد. در همه این مدت به بیماری فکر کنید که نگران و مضطرب منتظر نتیجه بررسی‌هایش نشسته و ممکن است تا قطعی شدن جواب بارها امیدوار و ناامید شود.
این مسئله باعث شده است تا دانشمندان به فکر ابداع روش‌های جدیدتری به منظور کوتاه کردن زمان انتظار بیمار بیفتند.
چندی پیش پژوهشگران آمریکایی یک نوع دستگاه سی‌تی‌اسکن تقویت شده را ابداع کردند که قادر است در یک فاصلة زمانی کوتاه‌تر تصویری خوب از وضعیت سرخرگ‌های تغذیه قلب به پزشکان بدهد.
با استفاده از روش جدید می‌توان تنها در طی چند ساعت احتمال وجود تنگی شدید یا عدم وجود هر گونه تنگی در سرخرگ‌های قلبی را نشان داد و تکلیف بیمار را از نظر لزوم به بستری در بیمارستان به منظور انجام بررسی‌های بیشتر و یا ترخیص از اورژانس مشخص کرد. به این بهانه می‌شود روش‌های تشخیصی بیماری‌های قلبی را یک بار مرور کرد.
امیدواریم پای شما هیچ‌وقت به اورژانس نرسد، اما اگر مثلاً خدای نکرده برای درد قلبی یکی از بستگان به اورژانس قلب رفتید، این اطلاعات به دردتان خواهد خورد.
سازمان جهانی بهداشت تخمین زده که چیزی در حدود 6/12 درصد از کل مرگ‌های جهان در سال 2002 به دلیل حمله قلبی بوده‌اند. در کشور آمریکا سالیانه یک میلیون و دویست هزار نفر دچار حمله قلبی می‌شوند و 40 درصد از آنها به دلیل حمله جان خود را از دست می‌دهند یعنی چیزی در حدود یک مورد مرگ در هر 65 ثانیه.
بگذارید از اول شروع کنیم. سکته قلبی زمانی روی می‌دهد که جریان خون یکی از سرخرگ‌های تغذیه کننده قلب قطع شود. این موضوع موجب کاهش خون‌رسانی به قلب شده و آن قسمت از قلب را از دریافت اکسیژن محروم میکند.
نتیجه طبیعی چنین حالتی، آسیب دیدن و مرگ بافت قلبی است که یک اورژانس پزشکی بوده و شایع‌ترین علت مرگ در مردان و زنان سراسر جهان را تشکیل می‌دهد. قطع یا کاهش خون‌رسانی قلب به دلیل تنگی سرخرگ‌ها یک مسئله ناگهانی نیست بلکه به مرور و در طی یک سال‌ها روی می‌دهد و عوامل مستعد‌کننده‌ای در ایجاد آن نقش دارند.
سن بالا، مصرف سیگار، استفاده از برخی داروهای مخدر، چاقی و افزایش چربی خون، دیابت و افزایش فشار خون از جمله عواملی هستند که به مرور موجب تنگ شدن عروق تغذیه کننده قلب شده و فرد را در معرض ابتلا حمله قلبی قرار می‌دهند.
با تنگ شدن عروق قلب و کاهش خون‌رسانی فرد مبتلا دچار علائم حمله قلبی می‌شود که درد قفسه سینه شایع‌ترین آنها است. البته بررسی‌ها نشان داده‌اند که در یک سوم موارد، سکته قلبی به صورت خاموش و بدون وجود درد قفسه سینه بوده است.
درد قفسه سینه در بسیاری از موارد ممکن است به یک مشکل غیر قلبی مربوط باشد. درد قفسه سینه که عنوان شایع‌ترین علامت نشان دهنده حمله قلبی را در اختیار دارد ممکن است به بازوی چپ، بازوی راست، پشت، گردن، فک پایین یا بالای شکم تیر بکشد. البته برخی از متخصصین مواردی را گزارش کرده‌اند که در آن افراد مبتلا به حمله قلبی درد را تنها به صورت یک دندان درد تجربه کرده بودند.
غیر از درد، شخص مبتلا ممکن است علائم دیگری همچون تنگی نفس، تهوع، استفراغ، طپش قلب و یا تعریق شدید را هم تجربه کند. البته در برخی از موارد این علائم می‌توانند بدون وجود درد قفسه وجود داشته باشند.
به هرحال، علائم حمله قلبی به خصوص درد قفسه سینه علائم نگران کننده‌ای هستند. خیلی از مردم بیشتر از آن که از سرطان یا عفونت بترسند، از درد قفسه سینه وحشت دارند. این مسئله اگر فقط یک خوبی داشته باشد آن است که موجب مراجعه سریع فرد درگیر به اورژانس می‌شود. پرسنل اورژانس هم که از این موارد زیاد دیده‌اند و متوجه اهمیت آن هستند، بلافاصله وی را تحت بررسی‌های تشخیصی و در صورت لزوم، درمانی قرار خواهند داد.
بررسی‌های تشخیصی اورژانس
نوار قلب:
یک نوار قلب ساده قادر است تا همچون آینه‌ای وضعیت قلب شما را به پزشک نشان دهد. هدف از انجام نوار قلب، بررسی و تشخیص مشکلات قلبی در بیمار است. البته استفاده از نوار قلب محدودیت‌هایی هم دارد مثلاً یک اشکال آن این است که وضعیت قلب بیمار را فقط در همان لحظه گرفتن نوار نشان می‌دهد.
با توجه به احتمال ناپایدار بودن علائم قلبی و وضعیت عروق قلب، ممکن است یک نوار قلب ساده نتواند به طور دقیق تصویر کاملی از وضعیت متغیر قلب را نشان دهد. به همین دلیل در بسیاری از موارد و در افراد مشکوک مجدداً پس از مدتی نوار قلب را تکرار می‌کنند و یا از طریق یک مونیتور (که بالای تخت بیمار قرار داده می‌شود) وضعیت قلب را به طور دائم پیگیری می‌کنند.
آزمایش خون:
شاید در اورژانس‌ها دیده باشید که معمولاً پرسنل غیر از انجام نوار قلب یک نمونه خون هم از بیمار می‌گیرند و ممکن است از خود بپرسید که آنها دنبال چه می‌گردند؟ واقعیت این است که آسیب سلول‌های قلب موجب می‌شود تا یک سری پروتئین و آنزیم از داخل این سلول‌ها به درون جریان خون بریزند. برخی از این مواد برای قلب اختصاصی هستند و پزشکان در آزمایش خون به دنبال آنها می‌گردند.
اهمیت انجام آزمایش بیوشیمیایی خون از آن جهت است که بر طبق دستورالعمل سازمان جهانی بهداشت، ترکیب سه گانه ابتلا به درد قفسه سینه از نوع قلبی همراه با تغییرات در نوار قلب و آنزیم‌های قلبی موجود در خون نشاندهنده وجود سکته قلبی هستند.
این مسئله اهمیت انجام آزمایش خون را نشان می‌دهد اما مشکل اینجاست که بالا رفتن سطح این آنزیم‌ها و پروتئین‌ها در خون مدت زمانی طول می‌کشد. به همین دلیل است که بررسی‌های خونی در طی یک دورة 24 ساعته انجام می‌شوند، زیرا سطوح آنزیم‌ها و پروتئین‌های خون بلافاصله پس از حمله قلبی بالا نمی‌روند.
روش‌های غیر اورژانس
بعد از این که اوضاع بیمار قلبی روبه‌راه شد، روش‌هایی برای تشخیص میزان گرفتگی عروق کرونر وجود دارد.
آنژیوگرافی:
در آنژیوگرافی که هم جنبة تشخیصی و هم درمانی دارد، متخصص قلب از طریق سرخرگ ران سیمی طولانی را وارد بدن کرده و آن را به سمت سرخرگ‌های قلبی می‌فرستد و سپس از طریق آن یک ماده رنگی را در آن ناحیه تزریق و از بیمار فیلم‌ها و عکس‌های متعددی برای بررسی وضعیت سرخرگ‌های قلبی می‌گیرد.
با استفاده از این روش می‌توان سرخرگ‌های مسدود شده و یا تنگ را نشان داد و حتی می‌توان در صورت لزوم به کمک یک بالون عمل آنژیوپلاستی را انجام داد. در آنژیوپلاستی با استفاده از بالون‌های ریزی که از طریق عروق خونی به داخل سرخرگ‌های قلب فرستاده شده‌اند (در طی آنژیوگرافی) اقدام به گشاد کردن ناحیة تنگ می‌کنند که به آن گشاد کردن شریان توسط بالون هم گفته می‌شود.
اسکن هسته‌ای:
این روش هم کمک زیادی به شناسایی مشکلات جریان خون در قلب کرده است. در این روش یک مادة رادیواکتیو نشان‌دار مثل تکنسیوم 99 و یا تالیوم 201 را به داخل جریان خون تزریق کرده و سپس با استفاده از دوربین‌های خاص جریان ماده رادیواکتیو در عروق خونی را پیگیری می‌کنند.
این مواد رادیواکتیو در قسمت‌هایی از عروق قلبی که دچار تنگی بوده و کاهش جریان خون دارند به مقدار کمتری جریان پیدا می‌کنند و در اسکن شبیه به لکه‌های تیره به نظر می‌رسند.
اکوکاردیوگرافی:
اکوکاردیوگرافی از امواج صداهای قلب برای تصویربرداری استفاده میکند. امواج صداهای قلبی از طریق یک وسیله‌ای که بر روی قفسه سینه قرار داده شده به سمت خارج از قلب هدایت و سپس به منظور تهیه تصاویر ویدئویی قلب پردازش می‌شوند. اکوکاردیوگرافی کمک زیادی به شناسایی خرابی یک ناحیه از قلب توسط سکته قلبی و یا اشکال در عملکرد تلمبه‌ای قلب میکند.
ارباب روش‌ها: سی‌تی آنژیوگرافی تقویت شده
در جدیدترین روشی که به منظور کمک به تشخیص هر چه سریع‌تر احتمال مشکل عروق قلبی در حین حملة حاد ابداع شده، بیمار بایستی ابتدا وارد دستگاه سی‌تی آنژیوگرافی شود. سی‌تی‌آنژیوگرافی نوعی ابزار تشخیصی است که پایه و اساس آن همان سی‌تی اسکن‌های قدیمی هستند ولی در آنها تغییراتی اعمال شده تا بتوانند با دقت و ریزبینی بسیار بالاتر قادر به دیدن وقایع درون مجاری سرخرگ‌ها باشند.
پس از ورود بیمار به داخل دستگاه، پزشکان یک ماده رنگی را به وی تزریق می‌کنند که در سراسر بدن پخش شده و از آن برای بررسی وضعیت دیواره سرخرگ‌های قلبی استفاده می شود. در مرحله، بعد به کمک ماشین‌های جدیدتری به نام سی‌تی‌اسکنرهای 64 اسلایسی و در طی تنها 30 دقیقه و با بررسی تصاویر 3 بعدی بدست آمده میزان تنگی سرخرگ‌ها مشخص می‌شود.
نتایج تحقیقات انجام شده بر روی 200 بیمار در مؤسسه بیمونت آمریکا نشان داد که این قسمت غیر تهاجمی قادر است در سه چهارم بیماران وجود بیماری قلبی را اثبات و یا آن را رد کرده و در طی مدت زمان کوتاه‌تری به پزشکان در تصمیم‌گیری در مورد اینکه واقعاً چه کسی نیاز به درمان و بستری شدن دارد کمک کنند.
از همه مهمتر آنکه این روش توانست 11 ساعت زودتر از زمانی که انجام سایر بررسی قلبی لازم دارند وضعیت بیمار را به پزشک نشان دهد. در واقع این دستگاه قادر است در یک فاصله زمانی بسیار کوتاه‌تر یک تصویر خوب از سرخرگ‌های تغذیه کننده قلبی بدهد و تکلیف بیمار را از نظر درگیر بودن رگ‌هایش و نیز لزوم بستری در بیمارستان یا ترخیص مشخص کند.
دکتر ادوهافمن از بیمارستان جنرال ماساچوست معتقد است در صورتی که بررسی سرخرگ‌های تغذیه کننده قلبی با استفاده از روش‌های جدید نشان دهنده پاک بودن آنها از وجود هر گونه تنگی باشد، می‌توان با خیال راحت به بیمار اطمینان داد که شانس ابتلایش به مشکل قلبی در طی 5 سال آینده بسیار کم خواهد بود و پزشک در صورت مواجهه مجدد با چنین شخصی متوجه می‌شود که مشکل وی به احتمال زیاد قلبی نیست.
البته این روش جدید در حال حاضر خالی از عیب نیست. اگرچه این روش می‌تواند با قاطعیت و با نشان دادن سرخرگ‌های خیلی تمیز یا خیلی مسدود تکلیف بیمار را مشخص کند، اما در صورت وجود یک انسداد متوسط و بی‌علامت نمی‌توان تنها با استفاده از یک سی‌تی آنژیو به بیمار گفت که آیا نیاز به درمان فوری دارد یا نه.
علاوه بر این، ماده حاجب به کارگرفته شده در این روش را نمی‌توان به مبتلایان به برخی بیماری‌های کلیه تجویز کرد. مشکل دیگر این است که کاربرد این روش هنوز به خوبی در میان پزشکان جا نیفتاده است.
به همین دلیل بیشتر متخصصین به مردم توصیه کرده‌اند که تا هنگام انجام بررسی‌های بیشتر، افراد مراجعه کننده به اورژانس همچنان توسط روش‌های تشخیصی سنتی نظیر نوار قلب و آزمایش خون به دقت بررسی شوند تا از بروز هر گونه مشکلی جلوگیری شده باشد.