با شنیدن کلمه آلودگی هوا کلمات دیاکسیدسولفور، دی‌اکسید نیتروژن و ریزذرات به ذهن همه ما می‌آید. دیاکسیدسولفور، دلیل اصلی بارش‌های اسیدی در شهرهای صنعتی و بزرگ است و هر شهروند می‌تواند با داشتن علائمی مانند سوزش چشم، سرفه، آسم و عفونت‌های ریوی به‌وجود این ماده سمی معلق در هوا پی‌ببرد. شایع‌ترین منابع تولید این ماده سمی وسایل نقلیه هستند. در تهران روزانه بیش از هزارو200خودروی جدید پلاک می‌شود و هر روز که می‌گذرد، بر تعداد منابع تولید‌کننده این مواد سمی افزوده می‌شود. سازمان بهداشت جهانی با بررسی هوای شهرهای مختلف دنیا در سال2010 لیستی 10گانه از آلوده‌ترین شهرهای دنیا تهیه و اعلام کرد که نه‌تنها از ابتدای سال2000میلادی تا‌کنون هیچ‌گاه یک روز بدون آلودگی را تجربه نکرده‌اند حتی در دهه آخر قرن گذشته هم تجربه آسمان صاف و آبی را نداشته‌اند. این شهرها در زمره آلوده‌ترین شهرهای جهان بوده و در طول چند سال گذشته تغییری نداشته‌اند. هوای سنگین همواره بر آسمان این شهرها سایه افکنده و هر روز که می‌گذرد، تعداد بیشتری از شهروندان این شهرها در معرض خطر قرار می‌گیرند.
پکن: آلوده‌ترین شهر دنیا
هوای شهر پکن روزبه‌روز بدتر می‌شود و مردم این شهر در گردوغبارهای کثیف غوطه‌ورند. دولت مجبور است هر ساله در روزهایی که آلودگی به مرز بحران می‌رسد مدرسه‌ها را تعطیل کند و از کودکان، سالمندان و افرادی که بیماری‌های تنفسی و ریوی دارند بخواهد در خانه بمانند. این شهر که مساحتی 17هزار کیلومترمربعی دارد و میزبان جمعیتی 20میلیون نفری است، از سال2008 و با ایجاد قانون منع رفت‌وآمد ماشین‌ها به شهری سالم تبدیل شد اما همه این قانون‌ها برای برگزاری بازی‌های المپیک بود. پس از پایان بازی‌ها دی اکسید‌های سولفور همراه خودروهای فراوان به شهر بازگشتند و دوباره آلودگی‌هوا مهمان‌ناخوانده پایتخت پرجمعیت‌ترین کشور دنیا شد. 9فوریه 2012 رویترز اعلام کرد که دولت چین درنظر دارد با از رده خارج کردن ماشین‌های فرسوده، انتقال کارخانه‌ها به خارج از شهر و ایجاد جنگل‌های جدید در اطراف پکن، آلودگی هوای این شهر را تا سال 2015میلادی 15درصد کاهش دهد و تا سال2030 این رقم را به 30برساند؛ به این منظور اقدامات گسترده انجام شده است و بعید نیست تا سه سال دیگر این شهر از فهرست آلوده‌ترین شهرهای جهان بیرون آید و به شهری با هوای مناسب تبدیل شود.
دهلی نو: سمی‌ترین هوا در میان پایتخت‌های جهان
دومین شهر این لیست در همسایگی پکن و در قاره کهن خودمان قرار دارد؛ دهلی نو، شهری که به گفته سازمان بهداشت جهانی شش بار از آنچه اعلام کرده آلوده‌تر است. اصلی‌ترین علت آلودگی این شهر تردد بیش از حد ماشین‌های فرسوده است و براساس تحقیق‌های دانشگاه هاروارد دو نفر از هر پنج نفر جمعیت 22میلیون نفری این شهر از بیماری‌های ریوی و آسم رنج می‌برند و کارگران و راننده‌های تاکسی درمعرض بیشترین خطر بیماری و مرگ زودرس قرار دارند. حالا در آستانه شروع سال جدید میلادی خبرگزاری رسمی این کشور اعلام کرده که ساکنین این شهر سمی‌ترین هوا را طی سال‌های اخیر تنفس می‌کنند. هوای این شهر 1483کیلومترمربعی در نوامبر و دسامبر امسال هشت برابر سال‌های قبل آلوده شده که می‌تواند خطری جدی برای سلامتی ساکنین باشد. نه مسئولان شهری و نه مسئولان دولتی برنامه‌ای برای کاهش آلودگی هوای این شهر در دست ندارند. به‌نظر می‌رسد که پس از خروج پکن در سال‌های آینده، رتبه اول آلوده‌ترین شهرهای جهان به دهلی برسد.
سانتیاگو: رکورددار بیشترین ذرات معلق
برای رسیدن به سومین شهر این لیست باید سفری طولانی از هند داشته باشیم تا بتوانیم خود را به آمریکای جنوبی و شهر سانتیاگو در شیلی برسانیم. شهری به وسعت 641کیلومترمربع که ماشین‌های فرسوده زیادی هر روزه در آن تردد می‌کنند و با همراهی مراکز صنعتی دود سیاهی بر سر ساکنین شهر سایه انداخته است. براساس اعلامیه سازمان بهداشت جهانی آلودگی در فضای شهری نباید بیشتر از 50میکروگرم در هر مترمکعب باشد اما در سانتیاگو به‌طور معمول آلودگی چهار برابر استانداردهاست. در سال2008 شهر سانتیاگو رکورددار بیشترین ریزذرات بود و به 444میکروگرم یعنی 9برابر حداستاندارد رسید. وجود بیماری‌های تنفسی در این شهر باعث شده است تا مسئولان شهری سانتیاگو در اندیشه بهبود وضعیت هوای این شهر باشند؛ از این‌رو برنامه‌هایی را به‌منظور بهترشدن وضعیت هوای این شهر در دست اجرا دارند.
مکزیکوسیتی: قدیمی‌ترین شهر آلوده جهان
ساکنان بیست و یک میلیون نفری مکزیکوسیتی هر روز صبح که چشم خود را باز می‌کنند دودی کثیف را بالای سر شهر خودشان می‌بینند؛ شهری که در آن همه ذرات آلوده‌کننده از دیاکسیدسولفور گرفته تا اکسید نیتروژن و مونواکسیدکربن حاصل از سوخت‌های فسیلی وجود دارد. آلودگی این شهر آنقدر زیاد است که سالانه هزاران نفر می‌میرند و بیش از 35هزار نفر راهی بیمارستان می‌شوند. مکزیکوسیتی قدیمی‌ترین شهری است که در زمره آلوده‌ترین شهرهای دنیاست و تا به امروز با وجود اینکه بسیاری از شهرهای آلوده از فهرست آلوده‌ترین‌ها رخت بربسته‌اند این شهر همچنان در این فهرست جای خود را حفظ کرده و هیچ برنامه‌ای هم برای پایان آلودگی دائمی در دست ندارد.
اولان باتور: کم‌جمعیت‌ترین شهر آلوده جهان
برای رسیدن به پنجمین شهر این لیست باید دوباره به قاره آسیا برگردیم؛ شهری به وسعت 47کیلومترمربع که تا سال 2011جمعیتی در حدود یک‌میلیون و 172هزار نفر را در خود جای داده تا پایتخت مغولستان و بزرگ‌ترین شهر این کشور باشد. میزان آلودگی این شهر 14برابر بیشتر از حد استاندارد است و بیشتر مردم ساکن این شهر از برونشیت مزمن و بیماری‌های قلبی رنج می‌برند. لایه نازکی از دود سیاه بر آسمان این شهر سایه انداخته و دید در این شهر آنقدر کم است که شهروندان برای رانندگی مجبور هستند چراغ‌های ماشین را در روز هم روشن کنند. حجم زیاد خودروها و وجود کارخانه‌های مختلف صنعتی در حاشیه این شهر، اولان باتور را در زمره آلوده‌ترین شهرهای جهان قرار داده است.
قاهره: ابرهای سیاه بی‌برنامگی
بیشتر از یک سال است که قاهره خود را با میدان التحریرش به خوبی به جهان معرفی کرده. اما در کنار مشکلات سیاسی‌ای که مردم این شهر به‌عنوان پایتخت‌نشینان و نمایندگان هموطنانشان با آن دست به گریبان هستند آلودگی هوا نیز مشکل دیگری است. اصلی‌ترین علت آلودگی، کشاورزان حاشیه این شهر هستند که هر ساله در فصل برداشت برنج، ساقه‌های باقیمانده از برداشت را در مزرعه آتش می‌زنند و دودی سمی ایجاد می‌کنند و جمعیت 15میلیون نفری این شهر مجبورند میزان زیادی از این آلودگی را به ریه‌هایشان راه دهند. هنوز برنامه‌ای برای این مشکل در دست نیست؛ به‌ویژه اینکه ساختار نوپای سیاسی این شهر، هنوز برنامه‌ای مدون برای مشکلات مختلف ازجمله آلودگی هوا نیندیشیده است.
چونگ چینگ: شیوع آسم در کودکان
چونگ چینگ با شروع هزاره سوم رشد سریع و غیرقابل باوری به‌خود گرفت و همراه با این رشد بی‌نظیر آلودگی بسیاری برای ساکنانش به همراه آورد. ساکنان این شهر 29میلیون نفری که در جنوب غربی چین زندگی می‌کنند از زغال به‌عنوان سوخت اصلی برای گرم کردن خانه و چرخاندن چرخ مراکز صنعتی استفاده می‌کنند و با تردد بیش از حد با ماشین‌های قدیمی چنان آلودگی در شهرشان ایجاد کرده‌اند که در همین 12سال اخیر بیش از 63/4درصد از ساکنان زیر 14سال با آسم درگیر بوده‌اند.
گوانجو: افزایش آلود‌گی‌ها
این شهر با جمعیتی در حدود 13میلیون نفر بیشترین ریزذرات معلق در هوا را دارد به‌طوری که میزان ریزذرات گوانجو از شهر پکن هم بیشتر است. بیماری‌های تنفسی شایع‌ترین بیماری‌ها در این شهر است. مراکز صنعتی و ترافیک خیابان‌ها در این شهر که مرکز ایالت گوآنگ دونگ است و در شمال‌غربی هنگ‌کنگ قرار دارد روزبه‌روز در حال زیاد شدن است و بیشتر مردم از مشکلات تنفسی، سرفه‌های شدید، سرگیجه، ضعف و بی‌خوابی شکایت می‌کنند.
هنگ‌کنگ: در آرزوی یک روز هوای پاک
تا سال1997میلادی بزرگ‌ترین مشکل مردم هنگ‌کنگ این بود که تحت استعمار انگلیس بودند و با گرفتن استقلال، آلودگی هوا برای آنها مشکل ساز شد. دی اکسید نیتروژن، دی‌اکسید سولفور، مونواکسیدکربن و ازن در بیشترین میزان از حد استاندارد قرار دارد و جمعیت هفت میلیونی این شهر در هوایی 12تا 14برابر بدتر از استاندارد سازمان بهداشت جهانی تنفس می‌کنند. مشکلات ریوی و بیماری‌های تنفسی، بیماری شایعی در میان مردمی است که از سال 1995میلادی یک روز هم تجربه شهری با هوای پاکیزه را نداشته‌اند.