در واقع این مخترع آمریکایی که روزگاری برای یافتن ترکیبی برای ساخت عاج فیل دست به تحقیق زده بود، از ترکیب نیترات سلولز توانست نخستین پلاستیکهای جهان را با منشأ طبیعی در سال1862 بهدست آورد. پس از آن بود که نسلهای جدید پلاستیک با استفاده از مواد مصنوعی خیلی زود به بازارهای جهان راه یافتند و پس از چند دهه امروزه بهعنوان بزرگترین معضل زیستمحیطی شهرها قلمداد میشوند.
پیشرفت تکنولوژی و تمدن بشری گاهی منجر به تولید وسایلی میشود که اگرچه در آن مقطع، قسمت اعظمی از مشکلات زندگی مدرن را حل میکند اما عوارض آن بعدها مشکلات جــدیدی برای بشر و کــرهزمین بهوجود میآورد. کیسـههای پلاستیکی و ظروف یکبار مصرف پلاستیکی نیز از اینگونه موارد هستند که با توجه به غیرقابل اجتناب بودن استفاده از آنها، یکی از مشکلات جدی دهههای اخیر به شمار میروند. در گذشته، بیشتر برای خریدهای روزانه به همراه خود کیسههای پارچهای برده یا از پاکتهای کاغذی برای قرار دادن مواد خریداری شده استفاده میکردند اما متأسفانه امروزه شهروندان به دلیل مشغله زیاد و دور بودن از مراکز خرید ترجیح میدهند تمام خریدشان را یکجا انجام دهند و معمولا برای حمل راحتتر، مواد خریداری شده را در چندین کیسه پلاستیکی جدا از هم قرار میدهند که این امر، خود یکی از عوامل مصرف بالای کیسههای پلاستیکی در مراکز خرید و در میان شهروندان است.
در حال حاضر کیسههای پلاستیکی به دلیل قیمت ارزان، سبک بودن و دسترسی راحت در مراکز خرید به صورت کنترل نشدهای در اختیار شهروندان قرار گرفته و مصرف میشوند، غافل از اینکه استفاده نادرست و بیش از اندازه از این نوع کیسهها میتواند در دراز مدت اثرات نامطلوبی بر سلامت انسان و محیطزیست داشته باشد.
حتما تاکنون همه ما کانالهای آب پر شده از کیسههای پلاستیکی و تجمعی از این کیسهها را در اطراف جادهها و روی درختان دیدهایم که مناظر زشتی را به وجود آوردهاند. افرادی را دیدهایم که پس از مصرف مواد داخل کیسههای پلاستیکی آن را در داخل جویهای آب یا کف خیابانها رها کردهاند اما آیا تاکنون به این موضوع اندیشیدهایم که ما چقدر در این آلودگی سهیم هستیم؟ ممکن است ما بعد از مصرف این کیسهها آنها را به درستی دفع کنیم و در جوی آب یا خیابان رها نکنیم اما آیا هیچگاه به تعداد و ضرورت استفاده از این کیسهها اندیشیدهایم؟
سالانه یک میلیارد کیسه پلاستیکی
در حال حاضر حدود ۳۲درصد از زبالههای دنیا مواد پلاستیکی هستند که کیسههای پلاستیکی هفت درصد از این حجم زباله را بهخود اختصاص دادهاند. طبق آمار به دست آمده توسط محققان، سالانه بین ۵۰۰ میلیون تا یکمیلیارد کیسه پلاستیکی توسط مردم کرهزمین استفاده میشود؛ به عبارتی روزانه 23میلیون کیسه پلاستیکی به مشتریان عرضه میشود یا به بیان سادهتر، هر فرد بهطور متوسط روزانه سه پلاستیک وارد چرخه محیطزیست میکند!
هنگامی که کیسههای پلاستیکی بهعنوان زباله دور ریخته میشوند، به علت ماندگاری بیش از 500سال در محیط، آلودگی محیطزیست را بهدنبال دارند. این کیسهها به همراه باد جابهجا شده و وارد رودخانهها و کانالهای آب میشوند؛ در نتیجه موجب گرفتگی آبراههها شده و در بسیاری موارد به علت ساکن ماندن آب، زاد و ولد انواع حشرات افزایش مییابد. کیسههای پلاستیکی درصورت ورود به محیطزیست دریایی وارد زنجیره غذایی جانوران دریایی شده و سالانه هزاران گونه از جانوران آبزی از قبیل وال، دلفین، فک و لاکپشت و نیز پرندگان دریایی بهطور اشتباهی در اثر خوردن این کیسهها یا خفگی ناشی از آن میمیرند. کیسههای بلعیده شده حتی پس از مرگ جانوران و تجزیه آنها نیز سالم باقی میمانند، بنابراین دوباره پراکنده شده و از بین بردن حیاتی دیگر را ادامه میدهند.
تهدید جدی برای سلامتی
پلاستیکها درصورتی که به عنوان زباله دفن شوند، به علت تجزیه آرام و کند در محل دفن میتوانند سبب تشکیل شیرابه و نفوذ آن به آبهای زیرزمینی شوند. این شیرابه شامل ترکیباتی نظیر فلزات سنگین و سایر ترکیبات خطرناک و جزء ترکیبات زیانآور برای محیطزیست است. همچنین مواد پلاستیکی و پلیمری به علت ساختهشدن از منابع نفتی و دارا بودن مواد با پایه نفتی و خاصیت تجزیهناپذیری، در خاک باقی میمانند و به این ترتیب مواد شیمیایی آن به تدریج از طریق خاک وارد زنجیره غذایی انسان میشود. بنابراین علاوه بر اثرات کیسهها و ظروف پلاستیکی روی محیطزیست، آنچه حائز اهمیت است سلامت انسانهاست. بهخصوص اینکه امروزه مصرف بیش از حد و نابجا از این مواد، خطرات جبرانناپذیری را برای سلامت انسان به همراه دارد.
کیسهها و ظروف پلاستیکی درصورت تماس با مایعات و مواد غذایی چرب، اسیدی یا داغ، ترکیباتشان آزاد شده و وارد بدن انسان میشود که این امر باعث ایجاد بیماریهای صعبالعلاج مثل انواع سرطانها خواهد شد. متأسفانه در حال حاضر سالهاست که این ظروف حتی در نذریها و سفرههای ما جای خود را بازکردهاند؛ حتی در نانواییها کیسههای پلاستیکی توزیع میشوند که بسیاری از شهروندان بهعلت عادت، برای حمل نان داغ از این کیسهها استفاده میکنند درحالیکه از اثرات زیانبار این کار بر سلامت خود بیاطلاع هستند.
پایان این سراشیبی
درحالیکه شما این متن را میخوانید هماکنون چندین طرح بلندپروازانه در سراسر کره زمین در دست بررسی است تا آسیبهای ناشی از وجود مواد پلیمری و پلاستیکی را به محیطزیست کم کند. شاید نمونه بسیار معروف آن ساخت بزرگترین جزیره در کنار جزیره هاوایی باشد که قرار است با استفاده از 44میلیون کیلو پلاستیک رها شده در اقیانوس آرام ساخته شود؛ طرحی که شرکت هلندی WHIM برای سکونت بیش از پنج میلیون انسان در دست دارد و از آن بهعنوان بزرگترین طرح زیستمحیطی روی کره زمین یاد میکنند.