زباله‌های مرگ‌آفرین همچنان دفع می‌شوند

قرار بود وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با ایجاد زباله‌سوزهای صنعتی مشکل دفع زباله‌های بیمارستانی را برای همیشه حل کند اما تاکنون اتفاقی نیفتاده است. در واقع در حال حاضر در بیشتر شهرهای ایران زباله‌های بیمارستانی در کنار زباله‌های شهری دفع می‌شود و مسلما این امر می‌تواند بسیار خطرناک باشد. زباله‌های بیمارستانی شامل موادی هستند که با توجه به نوع کار و وظیفه در هر بخش بیمارستانی، متفاوتند. به‌عنوان مثال زباله بخش عفونی یا اتاق عمل، با مواد زائد آزمایشگاه یا بخش رادیولوژی، تفاوت محسوسی دارد و طبق بررسی‌ها، زباله بخش‌های مختلف بیمارستان‌ها به هفت گروه تقسیم می‌شوند.

زباله‌های معمولی بیمارستان عموما شامل زباله‌های مربوط به بسته‌بندی مواد و دیگر زباله‌های پرسنل شاغل در بیمارستان و خوابگاه‌های آنهاست.
زباله‌های پاتولوژیکی شامل بافت‌ها، ارگان‌ها، قسمت‌های مختلف بدن، پنبه‌های آغشته به خون و چرک و مواد دفعی بدن همچون نمونه‌های مدفوع و ادرار و غیره است.
مواد زائد رادیواکتیو شامل جامدات، مایعات و گازها بوده و در برخی از بخش‌ها و آزمایشگاه‌های بیمارستان‌ها وجود دارند که جمع‌آوری و دفع آنها شرایط ویژه‌ای می‌طلبد.

مواد زائد شیمیایی شامل جامدات، مایعات و گازهای زائد است که به وفور در بیمارستان‌ها وجود دارد، در بخش‌های تشخیص و آزمایشگاه‌ها ماحصل نظافت و ضدعفونی بیمارستان، وسایل و ابزار تنظیف و ضدعفونی به انضمام داروها و وسایل دور ریختنی اتاق عمل بخش دیگری از این زباله را تشکیل می‌دهند.

بی‌شک نمی‌توان این حجم از زباله‌ها را که گاه تا صدها تن در روز در شهرهای مختلف و پرجمعیت تولید می‌شود مانند زباله‌های شهری در محیط رها‌سازی‌ کرد. آثار تخریبی زباله‌های بیمارستانی کمتر از انواع صنعتی نیست. اگر زباله‌های صنعتی موجب تغییر اکولوژیکی و زیست‌محیطی می‌شود، زباله‌های بیمارستانی موجب گسترش بیماری‌ها و امراض خطرناک شده و اگر برای انهدام آنها اقدام مناسبی صورت نگیرد می‌تواند به بحران تبدیل شود.

وزارت بهداشت اما با توجه به قوانینی که از سوی مجلس به تصویب رسیده است اخیرا ملزم شده است تا زباله‌های بیمارستانی را با استفاده از زباله‌سوزهای صنعتی امحا کند.

کارشناسان هشدار می‌دهند که با دفن زباله‌های بیمارستانی خطرات ناشی از ابتلا به بیماری‌های عفونی افزایش می‌یابد. آنان اعلام کرده‌اند: با توجه به اینکه هنوز تکلیف نحوه امحای زباله‌های بیمارستانی مشخص نشده، کماکان این زباله‌ها در سراسر کشور بدون رعایت مسائل زیست‌محیطی دفن می‌شود و این امر تهدید جدی برای آلودگی ‌آب‌های زیرزمینی است.

سروش مدبری در این‌باره می‌گوید: طبق قانون مدیریت پسماندها مسئول اجرایی و مدیریت پسماندهای بیمارستانی وزارت بهداشت است و سازمان حفاظت محیط‌زیست در این امر مسئولیت نظارتی دارد و درخصوص امحای صحیح زباله‌های بیمارستانی سازمان حفاظت محیط‌زیست، سیستم زباله‌سوز مرکزی که کمترین اثر زیست‌محیطی را به‌دنبال دارد انتخاب و به وزارت بهداشت ابلاغ کرده اما مسئولان وزارت بهداشت بر تعبیه سیستم اتوکلاو (بی‌خطر‌سازی‌) تأکید دارند.

مدیرکل دفتر بررسی آب و خاک سازمان حفاظت محیط‌زیست معتقد است: سیستم اتوکلاو فقط زباله‌های عفونی را از بین می‌برد و تأثیری بر مابقی پسماندهای بیمارستانی ندارد و این در حالی است که فقط 55درصد زباله‌های بیمارستانی عفونی است. به گفته این مسئول به‌دنبال دفن زباله‌های بیمارستانی در خاک و انتقال آلودگی آن به آب‌های زیر‌زمینی به‌طور حتم شاهد انتقال انواع عفونت‌ها و شیوع بیماری‌ها خواهیم بود.

مدیرکل دفتر بررسی آب و خاک سازمان حفاظت محیط‌زیست به کشورهای مختلف جهان و عملکرد آنان اشاره می‌کند و می‌افزاید: در آمریکا، سالانه 130هزار نفر به‌دلیل آلودگی زباله‌های بیمارستانی دچار بیماری‌های عفونی می‌شوند و این در حالی است که شش‌درصد از این تعداد مبتلا به بیماری ایدز و هپاتیت B می‌شوند و درصورتی که فکر اساسی برای نحوه صحیح رفع آلودگی زباله‌های بیمارستانی در کشور صورت نگیرد ما نیز گرفتار این وضعیت خواهیم شد. ماجرا هنگامی نگران‌کننده می‌شود که بدانیم در حال حاضر بیش از 70درصد زباله‌های بیمارستانی که از مراکز درمانی دفع می‌شود، عفونی بوده و موجب بروز بیماری‌های مختلف می‌شود.

مدبری همچنین اظهار می‌دارد: در حال حاضر براساس برآورد جهانی رفع آلودگی یک مترمربع خاک بین 50تا پنج‌هزار دلار هزینه دارد و این در حالی است که در ایران، روزانه 80تن زباله بیمارستانی بدون رعایت مسائل زیست محیطی دفن و حجم بسیاری از خاک را آلوده می‌کند.

قانون مدیریت پسماند در ابتدای سال گذشته به وزارت بهداشت ابلاغ شد که براساس آن این وزارتخانه موظف شده بود تا نحوه دفع زباله‌های بیمارستانی را مدیریت کند اما با گذشت تقریبا یک سال چندی پیش وزارت بهداشت اعلام کرد که بخش خصوصی را برای بی‌خطر‌سازی‌ زباله‌های بیمارستانی به‌کار گرفته است.

به نظر می رسد با تلاش وزارت بهداشت و مدیران شهری شهرهای مختلف در حال حاضر تا حدود زیادی برای رفع این مشکل گام‌هایی برداشته شده است. هر چه هست، زباله های بیمارستانی در کشور به عنوان یکی از معضلات جدی در عرصه زیستی شهرها قلمداد می شوند و تلاش برای رفع این مشکل ضروری است.