سؤال جدی این است که چرا صندوق توسعه ملی برای استقراض انتخاب شده است و براساس قانون برداشت از صندوق یادشده برای دادن عیدانه قانونی است یا نه؟ یادآوری چند نکته به مجلس و دولت محترم و ارکان حاکم بر صندوق توسعه ملی ضرورت دارد.
1-بهترین مستند قانونی برای یافتن پاسخ به این سؤال مراجعه به ماده84 قانون برنامه پنجم توسعه است که ممنوعیت‌های برداشت از حساب صندوق توسعه ملی را تعیین کرده است؛ نخست اینکه دولت مطلقا حق برداشت از این صندوق را ندارد و به‌طور کلی برای جبران هزینه‌های دولتی نمی‌توان به منابع صندوق دست زد. نکته دوم اینکه برداشت از صندوق برای مصارف قانونی می‌تواند به‌صورت وام و استقراض یا بلاعوض باشد.
اگر به صحبت‌های اعضای هیأت عامل صندوق مراجعه کنیم، مشخص است که اسم برداشت دولت را وام گذاشته‌اند، درحالی‌که در اساسنامه و مقررات حاکم بر صندوق مجوزی برای پرداخت وام به دولت وضع نشده است و تنها راه، وام گرفتن دولت و استقراض بانک مرکزی یا فروش اوراق مشارکت به مردم است، نه برداشت از حساب صندوق توسعه ملی. ممنوعیت قانونی دیگر درخصوص برداشت دولت از صندوق یادشده، به ممنوعیت تبدیل ارز به ریال برمی‌گردد. چنین اجازه‌ای به هیچ عنوان در قانون قید نشده است تا آنجایی که برای مصارف سرمایه‌گذاری بخش خصوصی قانون به صراحت تأکید دارد بر عدم‌تبدیل ارز به ریال و به طریق اولی چنین ممنوعیتی برای دولت محرز شده است.
2-فرض کنید که دولت یک نیت خیری دارد و می‌خواهد برای کاستن از فشارهای معیشتی به مردم عیدانه 70هزار تومانی بدهد. بهتر است دولت منابع لازم را از جای دیگری تأمین کند نه اینکه از صندوق توسعه ملی برداشت کند. پس از اینکه سیاست‌های کلی از سوی رهبری انقلاب ابلاغ شد، این امیدواری ایجاد شد که صندوق پایدار خواهد بود، چرا که برخلاف حساب ذخیره ارزی، دولت مازاد درآمد نفتی را به این حساب واریز می‌کرد، اما حکم قانونی درباره واریز درآمدهای نفتی با مقوله حساب ذخیره ارزی تفاوت دارد و در سال نخست 23درصد باید به‌حساب صندوق واریز شود و در سال‌های بعد هم سالانه سه درصد بر واریزی سال‌های قبل اضافه شود و مصارف صندوق دادن اعطای تسهیلات سرمایه‌گذاری بخش غیردولتی است و نه سرمایه در گردش.
ازاین‌رو تبدیل منابع ارزی صندوق توسعه ملی به ریال و پرداخت عیدانه به مردم نه‌تنها قانونی نیست بلکه به مصلحت کشور هم نخواهد بود، به‌ویژه اینکه منابع صندوق توسعه ملی ماهیتی بین نسلی دارد و نسل فعلی حق ندارد این منابع را صرف مصارف جاری خود کند. به بیان دیگر دولت و مجلس نباید پولی که نسل آینده هم از آن سهمی دارد، برای تأمین معیشت نسل فعلی هزینه کند و خرج نسل کنونی را باید از جایی تأمین کرد که مربوط به همین نسل باشد.
پیشنهاد می‌کنم دولت و مجلس نسبت به هزینه‌کردن این ثروت و سرمایه بین نسلی و تبدیل منابع ارزی آن به ریال و نیز اصلاح مداوم مصارف صندوق توسعه ملی خودداری کنند و نگذارند بلایی که سر حساب ذخیره ارزی آمد، درمورد صندوق توسعه ملی هم تکرار شود.
* رئیس سابق هیأت امنای حساب ذخیره ارزی