سال‌ها قبل که ادبیات کودک و نوجوان فعالیتش را جدی‌تر کرد و استقلالی یافت، شماری از هنرمندان پا به وادی ادبیات کودک و نوجوان گذاشتند. در میان آن نویسندگان و تصویرگران کسانی بودند که الآن از نامداران رشته‌های گوناگون هنری و ادبی هستند. آن‌ها کارشان را وقتی شروع کردند که ادبیات کودک و نوجوان هنوز چندان قوام نگرفته و شاید بتوان گفت شکل و معیار خاصی هم نداشت. با این وصف، آن‌ها آثاری پدید آوردند که هنوز هم جذابیت دارند. از چه کسانی حرف می زنم؟ پیشنهاد می‌کنم سری به بخش گنجینه‌ی مطبوعات و کتاب‌های قدیمی فروشگاه مرکزی شهر کتاب بزنید و ویترین کتاب‌های قدیمی کودک را نگاه کنید.
«کلاته نان» را غلامحسین ساعدی نوشته است. ساعدی کتاب‌های دیگری هم مثل «کلاته کار» و «گمشده لب دریا» برای کودکان نوشت اما بیش‌تر او را به‌عنوان نویسنده‌ی فیلم‌نامه‌ی «گاو» و آثاری مثل «عزاداران بیل» می‌شناسند.
این کتاب را مرتضی ممیز تصویرگری کرده است. شاید مجسمه‌ی ممیز را در خانه‌ی هنرمندان دیده باشید. ممیز به‌عنوان بنیانگذار رشته‌ی گرافیک و پدر هنر طراحی گرافیک ایران شناخته می‌شود.
نویسنده‌ی کتاب «حقیقت و مرد دانا» را دیگر همه‌تان می‌شناسید؛ بهرام بیضایی، کارگردان مشهور سینما. او هم زمانی در ادبیات کودک و نوجوان فعال بوده است. بیضایی خیلی سال پیش، برای بچه‌ها فیلم هم ساخته است. کتاب او را هم مرتضی ممیز تصویرگری کرده است.
«قصه‌های هفت کلاغون» کار یکی از بزرگ‌ترین شاعران معاصر است؛ احمد شاملو. او هم اگرچه خیلی برای کودکان و نوجوانان کار کرده، اما بیش‌تر به‌عنوان پدر شعر سپید شناخته شده است. پریا، بارون، دروازه‌ی بخت و دخترای ننه دریا از جمله کارهای شاملو برای این مخاطبان است که هنوز هم منتشر می شوند.
«قهرمان» نوشته‌ی تقی کیارستمی را فرشید مثقالی تصویرگری کرده است. مثقالی از پیشگامان طراحی گرافیک کتاب‌های کودک است که هم‌چنان برای کودکان فعالیت می‌کند. او تنها ایرانی‌ای است که مهم‌ترین جایزه‌ی کتاب کودک و نوجوان دنیا را به‌دست آورده است. حتماً مشهورترین کار او را می شناسید، «ماهی سیاه کوچولو» نوشته‌ی صمد بهرنگی را فرشید مثقالی تصویرگری کرده است و برای تصویرگری این کتاب، جایزه‌ی هانس کریستین اندرسن را گرفته است.
احمدرضا احمدی نویسنده‌ی حرف‌های بچه‌هاست. «من حرفی دارم که فقط شما بچه‌ها باور می‌کنید» نام یکی از کتاب‌های اوست که در این ویترین دیده می‌شود. احمدی همیشه برای کودکان نوشته و می‌نویسد. کارهای پر از رنگ و تصویر او را بیش‌تر بچه‌ها دوست دارند. احمدی با این که در شعر بزرگ‌سال از چهره‌های مشهور و صاحب سبک است، هرگز کار برای کودکان و نوجوانان را کنار نگذاشته است.
حتماً عباس کیارستمی را با فیلم‌های جایزه بگیر و تحسین‌های بین‌المللی‌اش می‌شناسید، او چندین سال برای کودکان تصویرگری می‌کرد و فیلم می‌ساخت. این کتاب احمدی را هم او تصویرگری کرده است. کیارستمی هنوز هم در دنیای کتاب فعالیت می‌کند و گه‌گاه کارهای متفاوتی منتشر می‌کند، اما خیلی وقت است که برای کودکان نقاشی نکرده است.
پرویز کلانتری را شاید شما نشناسید. سال‌هایی که او برای کودکان کار کرده است، سال‌های دوری است اما هم سن و سال‌های من حتماً تصاویر کتاب‌های درسی را به یاد دارند. حسنک کجایی و کوکب خانوم هنوز هم برایمان آشنا هستند و این به‌خاطر تصاویری است که کلانتری کشیده است. اما شاید مهم‌ترین کار او تصویرگری کتاب «رنگین‌کمان» سروده‌ی ثمین باغچه‌بان باشد. کلانتری سال‌های طولانی از تصویرگری کتاب کودک دور بود و نقاشی می‌کرد. اما یکی، دو سالی است که دوباره به دنیای ادبیات کودک برگشته و موجب خوشحالی مخاطبان قدیمی‌اش شده است.
این‌ها فقط چند نفر از قدیمی‌های ادبیات کودک و نوجوان هستند. کسانی که هنوز کارهایشان به‌عنوان نمونه‌ی کارهای موفق شناخته می‌شود و در ویترین کتاب‌های قدیمی فروشگاه مرکزی شهر کتاب می‌توانید آثارشان را ببینید.
عکس: سحر منصوری