برخورد شدید دولت قزاقستان با داماد رئیس جمهور دومین واقعه در عرصه سیاست این کشور در ماه گذشته بود. چند هفته پیش از این، پارلمان قزاقستان قانون اساسی این کشور را اصلاح کرد تا محدودیت زمانی دوران ریاست جمهوری را برای نورسلطان نظربایف از میان بردارد. این دو اتفاق در کنار هم نشان داد که نظربایف فعلاً قصد کناره‌گیری از قدرت را ندارد.
موضوع اصلاح قانون اساسی و طولانی‌کردن دوره ریاست جمهوری نظربایف تا سال 2012 بدون هیچ دشواری در پارلمان مورد بحث قرار گرفت و با هیچ مخالفتی هم روبه‌رو نشد.
پارلمان قزاقستان که به یک مهر تأیید برای تصمیمات دولت و رئیس جمهور شباهت دارد در اختیار حامیان نظربایف است. بعد از ادغام چندین حزب طرفدار دولت در آستانه انتخابات سال 2006، در واقع رقابت برای مخالفان دولت بسیار دشوار شد و پارلمان در کنترل احزاب دولتی قرار گرفت.
اصلاحات اخیر در قانون اساسی بخشی از برنامه گسترده‌تری است که بر اساس آن قرار است بخشی از اختیارات رئیس جمهور را پارلمان هم داشته باشد. این اصلاحات نتیجه گفت‌وگوهای یک‌ساله کمیته قانون اساسی است که در پی انتقاد‌های شدید بین‌المللی از نظربایف به خاطر ناکامی در اجرای اصلاحات دمکراتیک، از سوی خود او تشکیل شد.
یکی از مخالفان اصلی این تغییرات پدر، علی‌اف داماد نظربایف بود که خود از نمایندگان پارلمان و از اعضای برجسته حزب نور وطن رئیس جمهور است. او این اقدامات را محکوم کرده و هشدار داده است که چنین کارهایی نوعی عقب‌گرد برای دمکراسی است. خود علی‌اف جوان هم از این تصمیمات انتقاد کرده بود و بعد از مدت کوتاهی بهای این مخالفت را پرداخت.
دو نشریه متعلق به او و همسرش که دختر رئیس جمهور است توسط مقامات دولتی تعطیل موقت شدند. دلیل این تعطیلی نقض قوانین مربوط به زبان در کشور اعلام شد. علی‌اف از مقام رسمی‌اش خلع شد و به اتهام مشارکت در آدم‌ربایی تحت تعقیب قضایی قرار گرفت.
دو هفته پیش علی‌اف توسط مقامات اتریشی دستگیر شد و بعد از مدتی با وثیقه آزاد شد. اکنون مقامات اتریشی مشغول بررسی امکان استرداد او به دولت قزاقستان هستند. علی‌اف این اتهامات را رد کرده و انگیزه تمامی آنها را سیاسی عنوان کرده است.
او به نکته دیگری هم اشاره کرد که می‌تواند کلید همه اتفاقات اخیر باشد و آن این است که علی‌اف به‌تازگی به پدرزنش اطلاع داده که قصد دارد در انتخابات ریاست جمهوری سال 2012 شرکت کند.
علی‌اف با جنجال سیاسی بیگانه نیست. در سال 2001 شایعه‌ای در قزاقستان پا گرفت با این مضمون که علی‌اف قصد کودتا علیه نظربایف را دارد. با قوت گرفتن این شایعه و به‌رغم این‌که هیچ‌گاه شواهدی برای این موضوع اعلام و ارائه نشد، علی‌اف تبعید شد. در سال 2005 او به کشور بازگشت و این‌بار شرایط اندکی بهتر شده بود؛ به همین دلیل او با سمت معاون وزیر خارجه مشغول به کار شد.
یک سال بعد همسر او و دختر رئیس جمهور که فعالیت‌های مستقل سیاسی برای خود دارد، مجبور شد حزب خود را با نام عصار، با حزب رئیس جمهور ادغام کند. هدف از این کار خنثی کردن خانم نظربایف بود. همزمان نفوذ دولت در رسانه‌های متعلق به نظربایف افزایش یافت.
در اواخر سال 2005 و اوائل 2006 رسوایی سیاسی جدیدی در کشور به‌وقوع پیوست و دو تن از منتقدان جدی و برجسته نظربایف به قتل رسیدند. یک مقام ارشد نزدیک به رئیس وقت سنا هم به دست داشتن در این قتل‌ها متهم شد. این مقام ارشد به درخواست رئیس جمهور از کار خود استعفاء داد.
مدتی بعد سرویس اطلاعاتی قزاقستان علی‌اف را به دست داشتن در این قتل‌ها متهم کرد اما با شکایت علی‌اف روبه‌رو شد و نتوانست مدارک و شواهد دقیقی ارائه کند. در ژانویه سال 2007 او به عنوان سفیر به اتریش رفت، اما رسوایی آن قتل‌های سیاسی دامان نزدیکان رئیس جمهور را رها نکرد.
یکی از خطرات جدی که نظربایف را در رسیدن به هدفش تهدید می‌کند این است که اتریش با درخواست استرداد علی‌اف مخالفت کند. علی‌اف پیش از این از دولت اتریش درخواست پناهندگی سیاسی کرده بود و اگر وین به این تصمیم برسد که علی‌اف در کشور خودش از دادگاه عادلانه برخوردار نمی‌شود، او را به کشورش تحویل نخواهد داد.
سقوط داماد نظربایف از قدرت و برخورد دولت با او سرنوشت همسرش را با ابهام روبه‌رو کرده است. ستاره اقبال سیاسی دختر رئیس جمهور در سال 2006 و با ادغام حزب او با حزب رئیس جمهور رو به افول گذاشت. اما دختر رئیس جمهور نشان داده که قصد تسلیم شدن ندارد و اگر لازم باشد بار دیگر حزب تشکیل می‌دهد.
از سوی دیگر برکناری علی‌اف باعث شد تا داماد دیگر نظربایف قدرت بگیرد. همزمان با عزل علی‌اف داماد دیگر به ریاست هیات مدیره شرکت نفت و گاز قزاقستان منصوب شد و یکی از نزدیکان او هم در ژانویه سال 2007 به سمت نخست وزیری رسید.
اما داماد دوم هم نباید چندان به همه چیز امیدوار و مطمئن باشد چرا که او هم اگر از دستورات رئیس جمهور سرپیچی کند با سرنوشتی سخت‌تر روبه‌رو خواهد شد.
رقابت خانوادگی
بدون شک نظربایف از آرزوهای علی‌اف برای رسیدن به کرسی ریاست جمهوری نگران است.علی اف به همراه همسرش یعنی دختر رئیس جمهور، یکی از جناح‌های مهم سیاسی قزاقستان را رهبری می‌کند و خود را برای به قدرت رسیدن در زمان مناسب آماده می‌کند.
یکی دیگر از دلایل برخوردهای اخیر با علی‌اف تلاش قزاقستان برای به‌دست آوردن ریاست سازمان امنیت و همکاری اروپا در سال 2009 است. نظربایف مصمم است تا این ریاست را به‌دست آورد و در این میان اقدامات سفیر این کشور در اتریش می‌تواند بسیار تعیین کننده باشد.
یک سفیر خودی و نزدیک به رئیس جمهور بهتر می‌تواند چنین مأموریتی را انجام دهد تا سفیری که رقیب رئیس جمهور است.
اکونومیست/ 8 ژوئن