این لقب کاملا برازنده و نشان‌دهنده حیطه اختیاراتی است که از وضع ضوابط و مقررات شهرسازی و اقدامات عمرانی مانند ساخت تونل‌های زیرزمینی، بزرگراه‌ها، پل‌ها و تقاطعات تا توسعه و تجهیز ناوگان اتوبوس و ساخت تونل‌های مترو، ساخت واگن و... را شامل می‌شود. شهرداری‌ها امروز حتی در امر تأمین بهداشت، نظارت بر تهیه و عرضه مواد غذایی، ارائه انواع خدمات اجتماعی، فرهنگی و هنری، تفریحی، محیط‌زیستی، ایمنی، پیشگیری، مدیریت بحران و... هم دخیل هستند اما واقعیت این است که تنها از 5 سال پیش و در حالی که حدود 100 سال که از تاریخ بلدیه این شهر می‌گذشت شهرداری تهران به این فکر افتاد که به جای اداره سلیقه‌ای شهر با اتکا به برنامه‌ای پایدار به رتق و فتق امور کلانشهر تهران بپردازد. این برنامه‌ها 5دوره 5سال را شامل می‌شود که 5سال اول آن از سال 1387 شروع شده و در شهریور امسال به پایان رسید. این روزها مدیریت شهری سخت سرگرم بررسی و تصویب برنامه 5ساله دوم است. تمامی کمیسیون‌های شش‌گانه شورای اسلامی شهر تهران ظرف 2ماه گذشته در جلسات فشرده مشغول بررسی این برنامه به منظور رفع ایرادات و نواقص احتمالی و در نهایت تصویب و ابلاغ آن برای 5سال آینده هستند که از سال93 تا سال 97 را شامل می‌شود.
برنامه 5ساله دوم در گام نخست به تجزیه و تحلیل وضع موجود و شناسایی نقاط قوت و ضعف، فرصت‌ها و تهدیدها می‌پردازد. در تهیه این برنامه به اسناد بالادستی نظیر برنامه 5ساله دولت و سند چشم‌انداز کشور هم توجه شده است. شاید یکی از مهم‌ترین دستاوردهای برنامه 5ساله شهرداری در افق این سند که سال1412 خواهد بود تغییر رویکرد مدیریت شهری از تصدیگری به تولی‌گری و ارتقای جایگاه فعلی این نهاد مردمی به حکومت محلی خواهد بود. همچنین در افق این برنامه موضوع توسعه اختیارات شورای شهر تهران مطرح است تا به جای آنکه تنها شورای شهرداری باشد به شورایی برای کل شهر با همه گستردگی وظایف و اختیارات و نیازهای این شهر تبدیل شود.
از آنجا که رویکرد اصلی حاکم بر برنامه عملیاتی 5 ساله مدیریت شهری توسعه اجتماعی شهر و جلب رضایت شهروندان از مدیریت شهری در تمام حوزه‌های مأموریتی آن است به برخی اهداف و برنامه‌های شهرداری ظرف 5سال آینده در این حوزه اشاره‌می‌شود. بر اساس این رویکرد تمام اهداف مدیریت شهری، انسانی و شهروندمدار می‌شود. تبدیل تهران به شهری دارای شهروندان مسئول، مدیریت شهری پاسخگو و شهری که در آن احساس خشنودی، رضایت، شکوفایی و کمال فراهم است از اهداف این برنامه است. راهکارهای تحقق این اهداف نیز مواردی چون عدم تمرکزگرایی، توزیع قدرت و تقویت و نهادینه‌کردن مشارکت مردم، رعایت هویت اسلامی، ایرانی و انقلابی در برنامه‌ریزی و اجرا، کاهش تصدی‌ها و بهره‌گیری کامل از توان بخش خصوصی و توجه به حفظ و پایداری محیط‌زیست است. مدیریت شهری در نظر دارد ظرف 5سال آینده از راه تکیه بر تمام ظرفیت‌ها اعم از دولتی، سازمان‌های مردم نهاد، بنگاه‌های اقتصادی، خصوصی و به‌طور کلی تمام اقشار اجتماعی و گروه‌های متشکل مردمی با محوریت مساجد اداره شهر را دنبال کند.
مدیریت شهر در برنامه 5سال دوم خود در نظر دارد ضمن ارتقای کیفیت زندگی و رضایت شهروندان، عدالت شهری را نیز محقق سازد، به همین دلیل یکی از برنامه‌های مدیریت شهری ظرف 5سال آینده این است که سرانه فضاهای فرهنگی و اجتماعی را در مقیاس محلی افزایش دهد. این سرانه‌ها براساس اطلاعات دریافتی در 6ماه نخست امسال 1/6 مترمربع است که باید در افق برنامه یعنی در سال97 به 1/9 مترمربع افزایش یابد.
سهم هر شهروند از زندگی در شهر
سهم سفرها با سیستم حمل‌ونقل عمومی و نیمه‌عمومی از کل سفرها در 6ماه نخست امسال، 56 درصد بود که قرار است ظرف 5سال آینده این میزان به 65 درصد برسد. بر این اساس طول خطوط مترو نیز که هم اکنون 152کیلومتر است ظرف 5سال دیگر به 377 کیلومتر خواهد رسید. طول خط اتوبوسرانی تندرو در 6ماه نخست امسال 123کیلومتر اعلام شده که باید به 202کیلومتر ظرف برنامه 5ساله دوم برسد. سرانه فضای سبز درون شهری نیز از 15متر کنونی به نزدیک 19 متر و در کمربند سبز اطراف تهران از 22 به حدود 28 متر خواهد رسید.
میزان کل پسماند تفکیک و جمع‌آوری شده از مبدا هم فعلا 14 درصد است که باید به 20 درصد در پایان برنامه دوم برسد. بازیافت پسماند نیز هم اکنون در مورد 50درصد پسماندها به اجرا درمی‌آید که این میزان باید به 80درصد برسد. یکی دیگر از برنامه‌های مهم در دستور کار مدیریت شهری استحصال انرژی از پسماند است. براین اساس باید ظرف 5سال آینده این میزان به 20درصد برسد. همچنین همه صنایع و مشاغل مزاحم که منجر به آلودگی‌های زیست‌محیطی و صدا برای مردم شوند تا پایان برنامه باید ساماندهی شده و از شهر خارج شوند. زمان رسیدن به محل آتش‌سوزی از 26/4 دقیقه باید به 4دقیقه و زمان رسیدن به محل حادثه نیز از 5/05 به 4/40 کاهش یابد.
ازجمله مهم‌ترین برنامه‌های در دستور کار مدیریت شهری ظرف 5سال آینده نوسازی بافت‌های فرسوده است. هم اکنون مساحت عرصه نوسازی شده بافت‌های فرسوده 590 هکتار است که این میزان باید به 2500 هکتار برسد. افزایش سهم سفرهای غیرموتوری نظیر دوچرخه نیز از جمله سیاست‌هایی است که می‌تواند در کاهش آلودگی هوا، نشاط و ارتقای کیفیت زندگی شهروندان موثر باشد. براین اساس سهم دوچرخه از 0/4 درصد باید به 1/5 درصد برسد. بنابراین یکی از مهم‌ترین رویکردهای برنامه 5ساله شهر تهران افزایش طول مسیر دوچرخه‌سواری و کاهش سهم استفاده از خودروهای شخصی است.
رشد درآمدهای پایدار
یکی دیگر از تاکیدات برنامه 5ساله دوم افزایش سهم درآمدهای پایدار نسبت به درآمدهایی است که از محل منابع ناپایدار عاید شهرداری تهران می‌شود. در این‌باره نیز طبق برنامه قرار است سهم درآمدهای پایدار نظیر بهای خدمات پسماند و کسب و پیشه عوارض 10درصدی سوخت، مالیات بر ارزش افزوده، درصدی از وجوه حاصل از جرایم راهنمایی و رانندگی، درصدی از عوارض صدور و تمدید گواهینامه‌ها و... به شهرداری تهران اختصاص یابد. درآمدهای پایدار از اهمیت بسیار بالایی در اداره شهرها برخوردار هستند. در تعریف درآمدهای پایدار آمده است: درآمدهایی که دارای ثبات بوده و حداقل در کوتاه مدت دچار نوسانات شدید نشوند و کسب درآمد از آن محل موجب ارتقای رویکرد عدالت‌محوری شود و به ساختارهای زیست محیطی، کالبدی، اجتماعی و اقتصادی لطمه وارد نکند و بتواند همپا با گسترش مخارج شهر گسترش یابد. از این‌رو طبق برنامه 5ساله، شهرداری تهران مکلف است هرسال 10درصد به میزان درآمدهای پایدار خود اضافه کند تا جایی که سهم درآمدهای پایدار نسبت به درآمدهای ناپایدار در شهرداری تهران به 70درصد در پایان برنامه 5ساله دوم شهر تهران برسد.
همسویی شورای شهر و شهرداری تهران
برای اعمال منویات مقام معظم رهبری در برنامه 5ساله دوم روز 23 دی‌ماه گذشته اعضای شورای شهر تهران به همراه شهردار و معاونینش با آیت‌الله خامنه‌ای دیدار داشتند. در این دیدار تاکیدات مقام معظم رهبری در امر حفظ و حراست از باغات شهر تهران، حاکمیت ارزش‌های اسلامی و ایرانی در معماری شهر تهران، تعمیق دین‌باوری در اماکن فرهنگی و هنری، جلوگیری از ریخت‌وپاش، رفع مشکلات حمل‌ونقل عمومی و معضل آلودگی هوا، گسترش تعامل بین دولت با مدیریت شهری، جلوگیری از ساخت‌وسازهای غیرمجاز و مسائلی از این دست موجب شد تا در پایان این دیدار شورای شهر و شهرداری تهران با تشکیل کمیته‌های ویژه، راهکارهای پیگیری مطالبات و دغدغه‌های معظم‌له را بررسی کرده با جدیت بیشتری در برنامه 5ساله دوم شهر تهران اعمال کنند. به همین مناسبت شورای شهر در نخستین جلسه علنی که پس از این دیدار تشکیل دادند با انتشار نامه‌ای به جمع‌بندی موضوعات مورد تاکید رهبرمعظم انقلاب پرداختند و تاکید کردند که در برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم‌گیری‌های خود به ویژه در برنامه 5ساله دوم منویات ایشان را لحاظ خواهند کرد.