اما مستند گرگ‌ها با تصاویر منحصر به فردش ابعاد تازه‌ای از این خیانت‌ها را باز می‌کند.
هفته گذشته سیمای جمهوری اسلامی ، مستندی را تحت عنوان «گرگ‌ها» روی آنتن برد که در بردارنده نکات جالب توجهی بود. این مستند براساس فیلم‌ها و اسنادی که در جریان سقوط رژیم صدام کشف شده، ساخته شده است.
فیلم‌هایی که توسط استخبارات عراق فیلمبرداری شده و در آن اسناد درجه اولی از مذاکرات و خیانت‌های گروهک منافقین به چشم می‌خورد. مذاکرات مسعود رجوی سرکرده گروهک منافقین با صدام حسین در سال‌های جنگ تحمیلی و جاسوسی‌های رهبران سازمان در زمان جنگ مهمترین فرازهای این مستند را تشکیل می‌دهند.
مجموعه مستند«گرگ‌ها» که در قالب 4قسمت 30الی 35دقیقه‌ای روی آنتن رفت یکی از پربیننده‌ترین و بحث برانگیزترین مجموعه‌های سیما در ماه‌های اخیر به شمار می‌آید. مستندی افشاگرانه که به واسطه تصاویر اسنادی قابل توجه‌اش، از جنبه‌های مختلف می‌تواند مورد بررسی قرار بگیرد.
***
مستند سیاسی یکی از مهمترین گونه‌های سینمای مستند است. فیلمسازان بسیاری در طول دوره‌های مختلف تاریخی، درباره موضوعات سیاسی فیلم مستند ساخته‌اند. نکته جالب توجه انبوه تصاویر مستندی است که از رخدادهای مهم تاریخ معاصر موجود است.
این تصاویر عموماً دستمایه مناسبی است برای کسانی که قصد دارند مستندی پیرامون یک رخداد یا شخصیت تاریخی بسازند. مثلاً در مستند «آلنده» که سال گذشته از سیما هم پخش شده فیلمساز با استفاده از انبوه تصاویری که از دوران ریاست جمهوری آلنده در شیلی بر جای مانده بود، مستند جذابی ساخته بود.
در اینجا اما در خصوص بسیاری از رخدادهای مهم سیاسی، اجتماعی با فقر تصویر مواجهیم. مثلاً در مورد کودتای 28 مرداد 32 یا فاجعه میدان ژاله 17شهریور 57، تصاویر بر جای مانده چیزی در حد صفر است. در اواخر دهه 50 و دهه 60، حوادث سیاسی ، اجتماعی ایران توجه سراسر جهان را به خود جلب کرده بود. وقوع انقلاب اسلامی به عنوان یکی از مهمترین اتفاقات سیاسی جهان در قرن بیستم یا جنگ تحمیلی و تجاوز صدام به خاک ایران، به عنوان دو رویداد مهم تاریخ معاصر، از ابعاد مختلف قابل بررسی و مداقه‌اند.
رخدادهایی‌که خوشبختانه سندهای تصویری زیادی هم از آنها موجود است. اما عملکرد گروهک منافقین در سال‌های جنگ تحمیلی یکی از حلقه‌های مفقوده در این زمینه بود. باز هم فقر تصویر، در این زمینه مهمترین دلیل ساخته نشدن مستندهایی پیرامون خیانت منافقین بود. مجموعه مستند «گرگ‌ها» چنانکه پیشتر آمد، مهمترین دستمایه‌اش را از تصاویری گرفت که به تازگی کشف شده‌اند.
تصاویری اغلب سیاه و سفید و گرین‌دار و قدری هم بی‌کیفیت به لحاظ صدا و تصویر. هرچند همین جنس تصاویر گرین‌دار، نوعی کیفیت زیبایی شناسانه برای این مستند رقم زده است. نکته مهم شیوه استفاده از این تصاویر است. تصاویری که به صورت مخفیانه از سوی استخبارات عراق تهیه شده و به همین خاطر دوربین در اغلب این فیلم‌ها، جای ثابتی دارد و نه تغییری در زاویه دوربین صورت می‌گیرد و نه اندازه نماها تغییر می‌کند.
در این فیلم‌ها روابط پنهان و آشکار سازمان مجاهدین خلق با حزب بعث عراق در ایام جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، به تصویر کشیده شده است. یکی از بخش‌های جالب این مستند، تصاویری است که در آنها عباس داوری از سران منافقین به همراه دیگر دوستانش یک سوی میز نشسته‌اند و سوی دیگر میز هم مسئولان امنیتی بعث عراق قرار گرفته‌اند.
جایی که در آن منافقین، به جاسوسی می‌پردازند و در قبال اطلاعاتی که از جبهه‌ها و تحرکات رزمنده‌های ایرانی به طرف عراقی می‌دهند، پول دریافت می‌کنند. جالب اینکه پول‌ها به صورت نقد و در همان جا پرداخت می‌شود. تصویری که اگر در یک سریال داستانی به این شکل به تصویر کشیده می‌شد، شاید عده‌ای آن را گل درشت می‌دانستند اما در فیلمی کاملاً مستند، کارکردی جالب توجه یافته است.
یک سوی میز نمایندگان گروهک منافقین، سوی دیگر افسران امنیتی عراق و روی میز هم انبوهی از اسکناس، این تصویر تکان دهنده‌ای است که در نهایت ایجاز عمق خیانت گروهک منافقین را به نمایش می‌گذارد، حتی اگر جای دوربین خیلی مناسب نباشد و عملاً مهمترین آدم‌های درام، در زاویه پشت به دوربین قرار گرفته باشند.
نکته جالب توجه تدوین این تصاویر با فیلم‌های آرشیوی مرتبط است. مثلاً در جایی که عباس داوری در حال ارائه اطلاعات و خبر فروشی پیرامون حمله هوایی عراق به منطقه گیشای تهران است، تصویر کات می‌شود به خانه‌های ویران شده گیشا و غیر نظامیان بی‌گناهی که اجسادشان از میان آوار بیرون کشیده می‌شد. به واقع با مونتاژ این تصاویر، برتاثیرگذاری فیلم افزوده می‌شود.
به لحاظ تصویری، همچنین می‌توان به صحنه‌ای اشاره کرد که مسعود رجوی سرکرده منافقین در مقابل صدام حسین زانو زده و آلبومی را به او نشان می‌دهد.باز هم به زبان تصویر، اوج زبونی و خیانت گروهک منافقین و سرکرده‌اش به نمایش گذاشته می‌شود.
مجموعه «گرگ‌ها» یک اتفاق ارزشمند در حوزه مستندهای سیاسی به شمار می‌آید؛ مستندی افشاگرانه با سندهای تصویری بکر و درجه اول از خیانت‌هایی که البته همه آن را می‌دانستیم، اما مستند گرگ‌ها با تصاویر منحصر به فردش ابعاد تازه‌ای از این خیانت‌ها را باز می‌کند.