به دنبال دستور رئیس جمهوری مبنی بر اضافه شدن خرما به میان وعده غذایی دانش آموزان در مدارس وبر اساس مصوبه شوراى عالى سلامت و امنیت غذا از مهر ماه سال جدید قراراست که هردانش آموز 50گرم خرما به عنوان میان وعده غذایی مدرسه همراه با شیر دریافت کند؛چنانکه حسن ضیاءالدینی مدیر کل دفتر سلامت وزارت آموزش و پرورش نیز با اشاره به نهایی شدن این طرح از اعتباری معادل 840 میلیون تومان برای توزیع خرما همراه با شیر بین دانش آموزان خبر داده است.
البته هدف اصلی این طرح تأمین میان وعده غذایی و ترویج فرهنگ مصرف خرما بر اساس ماده ۸۴ قانون برنامه چهارم عنوان شده است.در این میان با توجه به اینکه طرح مذکوربه خودی خود، طرح خوبی است اما نیاز به کار کارشناسانه و بررسی های بیشتری دارد،
اظهار نظرهای متفاوتی را از سوی متخصصان و محققان تغذیه دربرداشته است.
چرا که تمامی این متخصصان از اختصاص خرما به عنوان میان وعده غذایی همراه با شیراظهار خشنودی کرده اند اما هر یک از منظری ایراداتی را به این طرح وارد کرده اند که عدم توجه به هر یک از این نکات ، ممکن است تا این طرح را با عدم موفقیت روبه روکند.
جرقه ای در تاریکی
تقریبا تمامی متخصصان تغذیه در گفتگو با همشهری، از اجرای طرحی که در آن بر خلاف تغذیه های رایگان گذشته که از کیک های بی ارزش و مواد غذایی غیر استانداردتشکیل شده بود،شیر و خرمابین دانش آموزان توزیع می کند ،اظهار خرسندی می کنند.
چنان که دکتر سیدضیاالدین مظهری ،رئیس انجمن تغذیه ایران، از این طرح با عنوان تیری در تاریکی نام برده و می گوید:این مسئله که میان وعده های رایگان از کیک های کپک زده و غیرقابل استفاده به سمت شیرو خرماپیش برود، به خودی خود اتفاق خوبی است که باید از آن استقبال کنیم اما اصلی وجود دارد که به مقایسه خوب،خوبتر و خوبترین می پردازد و اینجاست که ما درمی‌یابیم، این طرح ممکن است خوب باشد ولی خوبتر و خوبترینی هم وجود دارد که باید پس از شروع طرح و با بررسی نقایص احتمالی به آنها دست یافته و درصدد جبران آن برآییم، در غیراین صورت از اجرای این طرح، سودبلند مدتی عایدمان نخواهد شد.
دکترمسعودکیمیاگر،متخصص تغذیه و مدیر گروه تغذیه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی،نیزبا استقبال از طرح هایی که در جهت سالم سازی الگوی غذایی افراد پی ریزی می شوند، می گوید:این طرح از این جهت حائز اهمیت است که مسولین می توانستند ماده دیگری راانتخاب کنند اما خرما را انتخاب کردندکه، ماده غذایی مغذی است و علاوه بر تامین قسمتی از کالری به همراه شیر ،مواد مغذی گوناگونی را نیز به بدن بچه ها می رساند.اما اشکالی که به طرح های اینچنینی وارد است به عدم کار کارشناسی در زمینه مربوطه ونمادین و نمایشی بودن آنهابرمی گرددچرا که من درپس این اقدام طرحی نپخته را می بینم که بدون مشورت با سازمان ها و ارگان های فعال تغذیه ای در کشورمثل انجمن تغذیه و یا انستیتو تحقیقات تغذیه ایران شکل گرفته است در حالی که ما تا کنون دهها طرح در زمینه الگوهای غذایی دانش آموزان را تحت بررسی قرارداده ایم.
بااین وجودفکر نمی کنم که از هیچکدام از این تحقیقات در طرح ریزی شیر و خرما استفاده شده باشد که همین عدم وجود کار کارشناسی می تواند منجر به تنفر دانش آموزان از شیرو خرما شود و تمام هزینه هایی که در جهت ارتقای سطح سلامت دانش آموزان صرف شده ،با کمال تاسف، راهی سطل های آشغال شود.
دکترمحمد علی کشاورز،مدیر گروه تغذیه و بیوشیمی دانشگاه تهران، نیز به عنوان یکی از صاحب نظران همیشگی در رابطه با مسائل تغذیه ای، معتقد است:اینکه بچه ها حتی در یکی از میان وعده های روزانه خود،خرماو شیرراجایگزین بیسکویت و تنقلات کم ارزش کنند،گام مثبتی به شمار می آید اما چنین طرح هایی نیاز به مطالعات گسترده ای از ذائقه سنجی تا میزان مقبولیت و حتی بررسی شرایط جسمی مصرف کنندگان داردتاادامه یافته و شکل تکمیل تری را به خود بگیرد.
تحمل شما چقدر است؟
دکتر کیمیاگردرتکمیل سخنان دیگرکارشناسان در زمینه توجه به شرایط جسمی دانش آموزان می گوید:دراینکه شیر و خرما تا چه اندازه از سوی دانش آموزان مقبول است به مواردی مثل کودکانی که عدم تحمل لاکتوز(قند شیر) دارند یا مصرف این مواد غذایی درآنها ایجاد واکنش های آلرژیک می کند نیز باید توجه شود.
دکتر مظهری نیز معتقد است که برای خوبتر کردن این طرح، باید به نیاز های تغذیه ای دانش آموزان درمناطق مختلف نیز توجه شودو خوبترین حالت زمانی پیش می آید که میان وعده های دانش آموزی با توجه به نیاز های اپیدمولوژیک منطقه آنهاوسوءتغذیه های رایج در همان منطقه طرح ریزی شود چرا که اگر به جایی برسیم که هدف اولیه را متعالی کنیم با جا افتادن طرح،مشکلات احتمالی هم برطرف خواهد شد.
وی از دیگر نکات لازم برای پیشرفت طرح به لزوم تنوع در برنامه اشاره می کند و می گوید:رعایت اصل تعادل، تنوع وتناسب از مواردی است که موجب تداوم طرح هایی نظیر این خواهد شد.چرا که 50گرم در هفته برای شروع شاید خوب باشدولی برای ادامه لازم است که مورد بازبینی قرار گیرد.
لزوم آموزش به والدین
به گفته دکتر سیدضیاالدین مظهری ،نکته حائز اهمیت دیگر، لزوم آموزش به والدین است چرا که این میزان خرماکه معادل سه تا چهار عددو چیزی حدود60کالری است به همراه یک لیوان شیر 150 کالری ای،میان وعده مفیدی محسوب می شود اما باید این موضوع را نیز مد نظرداشته باشیم که باقی نیاز کالریکی یک دانش آموزی یعنی کالری او، باید از طریق میان وعده ها تامین شود،که در صورتی که با استفاده از مواد بی خاصیت و کم ارزش غذایی تامین شود، از سودمندی این طرح می کاهد.
وی با اشاره به این که تغذیه دانش‌آموزان خارج از مدرسه هم از اهمیت ویژه‌ای برخورداراست،می گوید: با توجه به این که دانش‌آموزان در دوران رشد و نمو سریع به سر می‌برند ،روزانه به 5 تا 6 وعده غذایی نیاز دارند که اگراین انرژی مورد نیاز ،تامین نشود هر ماده غذایی که در جهت ساختاری به مصرف برسد تبدیل به انرژی شده و خاصیت خود را از دست می‌دهد.
وی با بیان اینکه انرژی از منابعی نظیرکربوهیدرات ها، پروتئین و چربی‌ها تامین می‌شود، توضیح داد:اگر مادری برای تامین انرژی کودکش به‌طور مداوم از موادی چون چیپس، پفک و نوشابه‌های گازدار استفاده کند نه تنها انرژی مورد نیاز او را از منابع مناسبی تامین نکرده بلکه خللی نیز در تامین سایر مواد مغذی مانند انواع ویتامین ها و مواد معدنی ایجاد کرده است.
لذا آموزش به والدین و آگاه سازی خانواده ها دررابطه با نیاز های واقعی فرزندانشان سبب می شود که الگوی مصرفی کودکان از پایه دچارتغییرات مثبتی شود.
تنهابرای شروع خوب است
در کل تمام متخصصین معتقدند که اجرای این طرح برای شروع بسیار خوب است اما باید براساس نیاز سنجی انجام گیرد و به همراه آن در جهت تغییر الگوی تغذیه ای دانش آموزان از هله هوله خوردن به سمت مواد مغذی با ارزش غذایی مناسب، آموزش و فرهنگ سازی لازم نیز صورت بگیرد. ضمن اینکه این امر می تواند در کنار ایجاد اشتغال و تولید خرما در داخل کشور، ترمزی باشد برای مصرف بی رویه قند و شکرکه زمینه ساز بیماری های قلبی، عروقی، دیابت و…است.
بر این اساس طی جلساتی با وزارت جهاد کشاورزی مقرر شد تا با همکاری وزارتخانه های آموزش و پرورش، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، رفاه و سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، خرما به همراه شیر به صورت پایلوت وارد مدارس شود.
بنابراین از مهر ماه سال جدید دانش آموزان و کارکنان مدارس نهبندان در خراسان جنوبی، بندرعباس در هرمزگان، لردگان در چهارمحال و بختیاری، ورامین در شهرستان های استان تهران و منطقه ۲ آموزش و پرورش تهران تحت پوشش تغذیه با خرما به همراه شیر قرار می گیرند.