دكتر سارا سالاريان، فوق‌تخصص مراقبت‌هاي ويژه است و عقيده دارد كه گرمازدگي‌هاي مقطعي و جزيي هم بايد جدي گرفته شوند. او برايمان از انواع گرمازدگي گفت و اينكه چطور مي‌توانيم از بروز آنها پيشگيري كنيم يا اگر به هر كدام از انواع گرمازدگي دچار شديم، چطور به‌خودمان يا اطرافيان گرمازده‌مان كمك كنيم.
گرمازدگي
گرمازدگي به 3 نوع درجه‌بندي مي‌شود؛ خفيف، متوسط و شديد.
در نوع خفيف كه بيشتر در بچه‌ها، افراد مسن، چاق، بيماران قلبي و عروقي، افراد با بيماري‌هاي مزمن يا روحي و رواني و افرادي كه به هر دليل دچار كاهش شديد آب بدن شده‌اند اتفاق مي‌افتد، فرد وقتي در معرض نور و گرماي شديد آفتاب قرار مي‌گيرد، دچار گرمازدگي خفيف مي‌شود كه با گرفتگي عضلات، خستگي و سرگيجه و گاهي غش كردن همراه است.
نوع دوم، گرمازدگي متوسط است كه معمولا براي افرادي كه كارشان زير نور مستقيم آفتاب است، رخ مي‌دهد. اگر بعد از يك تعريق شديد فقط آب بدون املاح استفاده كنيم احتمال ايجاد اين وضعيت زياد است. در اين حالت فرد رنگ پريده مي‌شود، تندتر از حد معمول نفس مي‌كشد و ممكن است حتي درصدي از هوشياري‌اش را هم از دست بدهد. احساس تشنگي شديد، سردرد، تهوع، استفراغ و گيجي هم از ديگر علائم آن است.
گرمازدگي شديد كه نوع آخر گرمازدگي‌ها به‌حساب مي‌آيد و بسيار خطرناك است، اغلب در روزهاي گرم كه هوا سرشار از رطوبت و بدون رد و بدل شدن باد است، رخ مي‌دهد. در اين نوع گرمازدگي، درجه حرارت بدن از 40درجه سانتي‌گراد بيشتر مي‌شود و علائمي چون تهوع، تشنج، كاهش سطح هوشياري و كما بروز مي‌كند.
گرمازده‌ها
وقتي سيستم گرمايي بدن انسان از تنظيم خارج مي‌شود و به‌طور غيرمعمول بالا و پايين مي‌رود، باعث بروز مشكلاتي مي‌شود. زماني كه گرماي طبيعي از حد معمول بالاتر برود، اصطلاحا مي‌گويند شخص گرمازده شده است. دليل آن هم مي‌تواند قرار گرفتن طولاني‌مدت در معرض هواي گرم و آفتاب شديد يا توليد بيش از حد گرما در بدن باشد. در اين حالت بدن نمي‌تواند گرماي اضافي خود را دفع كند و در نتيجه هر لحظه فرد گرگرفته‌تر و داغ‌تر مي‌شود. گرمازدگي مانند هر بيماري ديگري درجات مختلفي دارد. در بيشتر موارد گرمازدگي را مي‌توان در همان ساعات اوليه درمان كرد و از بين برد اما گاهي اين حالت به يك بيماري جدي تبديل مي‌شود.
نشانه‌هاي گرمازدگي
اگر به گرمازدگي به چشم يك بيماري نگاه كنيم، بهتر مي‌توانيم آن را جدي بگيريم. بنابراين بدانيد و آگاه باشيد كه گرمازدگي قابليت تبديل شدن به يك بيماري جدي را دارد. زماني كه درجه حرارت بدن بالا مي‌رود، تعريق هم بيشتر مي‌شود و بدن بيشتر از حد معمول آب از دست مي‌دهد. همراه با آب، مواد و املاحي هم كه براي بدن مفيد و ضروري هستند، از دست مي‌روند. از بين رفتن اين مواد، كم‌كم قواي جسمي فرد را مي‌گيرد و باعث پايين آمدن فشار خون مي‌شود. بنابراين خونرساني به كليه‌ها، قلب و مغز با وقفه روبه‌رو خواهد شد. در اين مرحله است كه بايد نگران گرمازدگي باشيم.
براي تشخيص گرمازدگي معيارها و علائمي وجود دارد كه كمك مي‌كند بيمار هرچه سريع‌تر بتواند مشكلش را تشخيص دهد و قبل از اينكه به شرايط حاد برسد براي درمان اقدام كند.
كاهش ادرار
زماني كه آب بدن از بين مي‌رود و فشار خون كاهش مي‌يابد، خون به كليه‌ها نمي‌رسد و همين مسئله باعث مي‌شود ادرار به كمترين حد خود برسد. از آنجا كه ادرار، سمومي مثل اوره و كراتين را از بدن خارج مي‌كند، كاهش آن باعث ماندن اين سم‌ها در بدن مي‌شود. تعدادي از پزشكان معتقدند اگر ميزان اين سموم در بدن زياد شود، ممكن است شخص را به كشتن بدهد و حتي اگر فرد زنده بماند، قطعا با نارسايي كليه مواجه خواهد شد و اين نارسايي در حدي است كه شخص بايد به‌طور مداوم دياليز شود.
سرگيجه
زماني كه فشار خون پايين مي‌آيد و خون به مغز نمي‌رسد، فرد دچار سرگيجه شده و رفته رفته اين سرگيجه بيشتر و بيشتر مي‌شود. سرگيجه به تنهايي از آن دست مشكلاتي است كه ممكن است عواقب خطرناكي داشته باشد. فرد ممكن است در اثر همين سرگيجه‌ها به حالت نيمه‌بيهوشي برسد و زمين بخورد. توصيه مي‌شود در اين فصل كه رفته‌رفته رو به گرما مي‌رويم درصورت بروز هرنوع سرگيجه به پزشك مراجعه كنيد چرا كه درصورت عدم‌تشخيص ممكن است مشكلات بسيار زيادي براي شما ايجاد شود.
خشك شدن پوست
منظور از خشك شدن پوست، خشكي زدن نيست. وقتي بدن، آب از دست مي‌دهد، پوست از حالت طراوت و شادابي خارج و خشك مي‌شود. اين خشكي نيز يكي از نشانه‌هايي است كه مي‌توانيد به محض مشاهده آن به گرمازدگي شك كنيد.
ديگر علائم گرمازدگي
خستگي، گيجي، پايين آمدن سطح هوشياري، بالا رفتن دماي بدن تا بيش از 41درجه، گرفتگي عضلات بدن، تهوع و استفراغ، تشنج، تپش شديد قلب، عدم‌تعرق و... از ديگر عواملي است كه در زمان گرمازدگي در بدن فرد بروز مي‌كند.
با گرمازده‌ها چه كنيم؟
هر وقت پس از حضور در محيط گرم و آفتابي علائمي چون احساس سرگيجه، خستگي مفرط، آشفتگي، درد شديد عضلات و تب يا تهوع در خود احساس كرديد، خيلي زود به پزشك مراجعه كنيد. اگر با فرد گرمازده‌اي مواجه شديد، خيلي زود به اورژانس خبر بدهيد و تا پزشك برسد اين كارها را بكنيد:
اول از همه فرد گرمازده را به سايه و جايي كه گرم نباشد منتقل كنيد.
او را در حالتي كه پاهايش در سطحي بالاتر از بدنش قرار دارد، بخوابانيد. اگر بيهوش است، او را به پهلو بخوابانيد.
لباس‌هايش را از تن خارج كنيد ابتدا سر و گردن و سپس كف دست‌ها و پاها و پيشاني او را با كيسه يخ يا حوله مرطوب، خنك كنيد. تكه‌هاي يخ را روي گردن، زير بغل و كشاله ران او قرار دهيد و او را باد بزنيد.
اگر دچار گرفتگي عضلات شده، به آرامي عضلاتش را ماساژ دهيد.
اگر هوشيار است به او مايعات بخورانيد تا كمبود آب بدنش جبران شود.
چطور گرمازده نشويم
اگر نمي‌توانيد شغل يا موقعيت خود را تغيير دهيد و مجبوريد ساعات زيادي را در گرما فعاليت يا رانندگي كنيد و يا به منطقه گرمسيري سفر كرده‌ايد و بدن‌تان به دماي مكان جديد عادت ندارد، بهتر است اين موارد را رعايت كنيد تا گرمازده نشويد. تجربه نشان داده است بدن براي خو گرفتن با شرايط حرارتي جديد به حداقل 2هفته زمان نياز دارد.
برنامه‌ريزي: اگر برنامه روزانه‌تان دست خودتان است، سعي كنيد در ساعاتي كه خورشيد بيش از حد خودنمايي مي‌كند، از خانه خارج نشويد و كارهاي خارج از خانه را به ساعات افول آفتاب موكول كنيد.
پوشش: لباس و پوشش شما در دچار شدن به گرمازدگي بسيار مؤثر است. بنابراين سعي كنيد در تابستان لباس‌هاي ضخيم و غيرقابل نفوذ كه مانع تبخير عرق و دفع گرما مي‌شود و لباس‌هاي تيره كه گرما را بيشتر جذب مي‌كند، نپوشيد. وقتي در معرض آفتاب و گرما هستيد، كلاه سرخودتان بگذاريد، ترجيحا از نوع لبه‌دارش را. استفاده از نقاب و كرم‌هاي ضدآفتاب هم به‌شدت توصيه مي‌شود.
مايعات: گفتيم گرمازدگي زماني رخ مي‌دهد كه آب بدن تبخير مي‌شود، پس اگر مي‌خواهيد گرمازده نشويد، قبل از اينكه احساس تشنگي كنيد، آب و ديگر مايعات بنوشيد، به‌خصوص وقتي كه خيلي عرق كرده‌ايد. هميشه در كيف‌تان يك بطري آب داشته باشيد، اگر هوا خيلي گرم شد، چند عدد ليموترش هم كنارش باشد خوب است. اگر هم ورزشكار هستيد يا فعاليت بدني بالايي داريد، قطعا آب و مايعات بيشتري بايد بنوشيد.
تغذيه: سعي كنيد در فصل گرما، بيشتر غذاهاي سبك بخوريد، غذاهاي سنگين شما را مستعد گرمازدگي مي‌كنند. ضمنا از خوردن ميوه و سبزيجات به‌خصوص آنهايي كه آب و پتاسيم دارند مثل هندوانه، خربزه و ميوه‌هاي تابستاني مثل گيلاس، هلو و شفتالو و... غافل نشويد.