آثار جان فوران، عبدالعلی‌بازرگان، محمدعلی همایون کاتوزیان، علی‌امینی، افشین متین و جهانگیر آموزگار در این کتاب نقد شده است.
به گزارش روابط عمومی انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، این مرکز در جدیدترین اثرخود کتاب (نقد تاریخ نگاری انقلاب اسلامی) جلد هفتم را منتشر کرد.
مرکز اسناد انقلاب اسلامي به‌عنوان مرکزي تخصصي در حوزه تاريخ انقلاب اسلامي، در راستاي انجام رسالت خود در مطالعه و تدوين تاريخ انقلاب اسلامي، گام ديگری در کنار فعاليت‌هاي پژوهشي متداول خود برداشته و طرح بررسي و نقد آثار مکتوب درباره انقلاب اسلامي ايران را در دستور کار خود قرار داده است. تاکنون شش جلد از اين مجموعه منتشر شده و اينک هفتمين کتاب مجموعه مذکور شامل شش مقاله در نقد شش کتاب مربوط به حوزه انقلاب اسلامي، تقديم علاقه مندان مطالعات انقلاب اسلامي ميشود.
اولين مقاله، نقد كتاب «مقاومت شكننده» تأليف جان فوران به قلم آقاي دکتر ميرحواس احمدزاده است. کتاب مقاومت شکننده به تعبير خود فوران، با هدف «تفسير تئوريک مجدد جامعه ايران و تجربهاش در قلمرو تغيير اجتماعي» تأليف شده است. به اين منظور، وي با بهرهمندي از تسلط کافي بر نظريه‌هاي جامعهشناسي توسعه و تغييرات اجتماعي، به ارزيابي نظرياتي پرداخته است که تحول اجتماعي را خاصه در کشورهايي با موقعيت ايران از منظر ساختارهاي اقتصادي و جايگاه بينالمللي، تفسير ميکنند. او براي رسيدن به يک چارچوب تئوريک نرمش‌پذيرتر و گسترده‌تر براي مطالعه تحولات ايران، به بررسي و نقد نحله‌هاي گوناگون مکاتب جامعهشناسي توسعه و تحول اجتماعي مي‌پردازد و در نهايت اظهار مي‌نمايد که يک نظريه توسعه جهاني و دگرگوني اجتماعي، قادر به تبيين کامل موضوع نيست.
فوران معتقد است که کار نظري (تئوريک) بايد از مطالعه موارد خاص الهام گيرد و پيش برود؛ موارد خاصي که نبايد در اين يا آن چشم‌انداز محدود شوند، لذا براي نيل به اين منظور فوران با روش مقايسه‌اي ـ تاريخي اقدام به ارائه الگويي پيچيده علّي و تصادفي ميکند که عواملي چون نظام جهاني، وجوه توليد، وضعيت‌هاي وابستگي، ماهيت دولت و فرهنگ‌هاي سياسي مخالف دولت را دربر مي‌گيرد. بديهي است که پرداختن به يک برش تاريخي پانصد ساله از تاريخ ايران منشأ بسياري از نواقص کار او شده است که در اين مقاله به تفصيل به نقد آن پرداخته شده است.
نقد کتاب «در عرصه اصلاحات و نوگرايي ديني» اثر عبدالعلي بازرگان دومين مقاله مجموعه پيش روست که توسط آقاي يوسف شيرمحمدي نوشته شده است. بسياري از بخش‌هاي کتاب، با ديدگاههای اکثريت عالمان شيعي همساني دارد. از قبيل دفاع نويسنده از منشأ غير بشري وحي، اهميت‌دادن به جايگاه قرآن با وجود پيشرفت علم، پاسخ به شبهاتي پيرامون جايگاه زن در قرآن، نفي اتهام کساني که اسلام را دين شمشير و خشونت‌طلب مي‌انگارند و... . اما برخي نظرات ايشان گاه دچار انحرافهايي ميشود که ميتواند به استحاله دين منجر شود. اين موارد در اين مقاله به صورت مستند مورد بحث قرار گرفته است.
نقد کتاب «مصدق و مبارزه براي قدرت در ايران» نوشته محمدعلي همايون کاتوزيان، سومين مقاله اين مجموعه است که توسط آقاي خدابخش عمادي انجام گرفته است.
اولين محور نقد ناقد، موضوع اختلاف بين مصدق و آيت‌الله کاشاني است که نويسنده تلاش ميکند شکست نهضت ملي‌شدن نفت را به دين و علما و به‌ويژه آيت‌الله کاشاني نسبت دهد. محورهاي ديگر نقد عبارتند از: ناديده گرفتن نقش علما در جريان نهضت ملي‌شدن نفت، مصدق‌گرايي، عدم توضيح روشن درباره مفهوم ايرانيت و اسلاميت در انديشه مصدق، متهم کردن علما به فشار بر مصدق براي نپذيرفتن پيشنهادهاي آمريکا، انگليس و بانک جهاني در مورد نفت و تقليل‌گرايي، که همه اين محورها در اين مقاله به صورت مستند مورد نقد قرار گرفته است.
در چهارمين مقاله مجموعه حاضر، نقد خاطرات علي اميني توسط آقاي جواد عرباني انجام شده است. علي اميني از رجال مهم ايران معاصر است که خاطراتش توسط مرکز مطالعات خاورميانه دانشگاه هاروارد به چاپ رسيده است. اين خاطرات حاصل شش ساعت مصاحبه‌حبيب لاجوردي با علي اميني است که در قالب طرح تاريخ شفاهي ايران به انجام رسيده است و در آن علي اميني، به بيان خاطرات خود از زندگي شخصي و نيز سير فعاليت‌هاي اداري خود تا نخست‌وزيري و تحولات بعد از آن پرداخته است. وي از شخصيت‌هايي بود که به استراتژي ماندن در قدرت معتقد بود و در اين جهت با شخصيت‌هاي سياسي چون شاه، آيت‌الله کاشاني، محمد مصدق و... و نيز دولتمردان خارجي از جمله آمريکايي ارتباط داشت و از اين ناحيه در مظان اتهام‌هاي عديده‌اي است و در بعضي موارد جهت تبرئه خود دچار لغزش‌هايي شده است که در اين مقاله به آن پرداخته شده است.
پنجمين مقاله از مقالات اين مجلد، به نقد و بررسي کتاب «کنفدراسيون: تاريخ جنبش دانشجويان ايراني در خارج از کشور ۵۷-۱۳۳۲» نوشته آقاي افشين متين اختصاص يافته که توسط داود قاسم‌پور انجام شده است.
کنفدراسيون جهاني محصلين و دانشجويان ايراني ـ اتحاديه ملي (معروف به کنفدراسيون)، تشکلي دانشجويي بود که در فروردين 1339ش و با اجتماع نمايندگان سازمانهاي دانشجويي ايراني در فرانسه، آلمان و بريتانيا و از ادغام سازمانهاي مزبور در هايدلبرگ، آلمان غربي تأسيس شد. فعاليت‌هاي اين تشکل دانشجويي محور اين کتاب مي‌باشد و در کنار آن، تحولات تاريخي ايران به‌عنوان بستر بحث، مورد بررسي قرار گرفته است.
نويسنده در روايت تاريخ کنفدراسيون، متأثر از گفتمان مسلط در درون کنفدراسيون- انحصار مبارزات جنبش دانشجويي خارج از کشور در کنفدراسيون- است که با پذيرش اين گفتمان، دچار برخي تناقضها شده است و در تحليل‌هاي خود در بعضي موارد به خطا رفته است که در اين مقاله به آن و موارد ديگر پرداخته شده است.
آخرين مقاله اين مجموعه، نقد کتاب «فراز و فرود دودمان پهلوي» نوشته جهانگير آموزگار ـ برادر جمشيد آموزگار نخست وزير رژيم شاه در فاصله ميان تير 1356 تا مرداد 1357 ـ است که توسط امين کيايي‌نژاد نوشته شده است.
نويسنده در اين کتاب در صدد تبيين انقلاب اسلامي و پاسخ به شبهاتي که به نظرش در مورد انقلاب اسلامي وجود دارد، برمي‌آيد ولي به جاي تبيين آن، در جاي‌جاي کتاب سعي دارد توجيه کند که سقوط رژيم پهلوي ضربات جبران‌ناپذيري به مردم ايران وارد کرد. همچنين به دليل حب و بغض‌هايي که نسبت به انقلاب اسلامي و بالاخص جناح مذهبي طرفدار امام خميني داشته است، رويکارآمدن طيف مذهبي پس از انقلاب را يک رويداد غيرمنتظره و پيش‌بيني‌ناپذير تلقي ميکند. در مجموع جانبداري او از رژيم پهلوي و احساس تأسف از سقوط شاه و نيز حب و بغض‌هاي نويسنده نسبت به انقلاب اسلامي باعث عدم رعايت بيطرفي علمي شده و کتاب را از حالت يک اثر علمي خارج کرده است.
بي‌توجهي به برخي از عوامل مهم تأثيرگذار بر انقلاب اسلامي، عدم رعايت بيطرفي در تحليل انقلاب اسلامي، تأکيد بيش از حد بر نقش توسعه نامتوازن در وقوع انقلاب اسلامي، داده‌هاي تاريخي اشتباه و خلاف واقع، عدم تشخيص تمايز اصلي انقلاب اسلامي با ساير انقلاب‌ها، توهين به شخصيت‌هاي انقلابي ـ مذهبي، عدم توجه به اتفاقهاي بعد از انقلاب اسلامي و ادعاهاي بدون مدرک از محورهاي نقد اين کتاب مي‌باشد.
این کتاب در شمارگان 1000نسخه و 190صفحه و به قیمت 60.000 ريال رونه بازار نشر گردیده است.