دلتان مي‌خواهد به جاهاي بكر و كمتر شناخته شده سرك بكشيد و شب‌تان را دور آتش در كوير يا در يك جنگل دورافتاده و در چادر بگذرانيد؟ اگر جوابتان به همه اين سؤال‌ها مثبت باشد، يعني شما به شغل راهنماي گردشگري يا همان تورليدري علاقه داريد اما تا تورليدر شدن راهي طولاني در پيش است؛ راهي كه هر كسي تاب و تحمل آن را ندارد و بالاخره يك جايي قيد جاذبه‌هاي دوست داشتني اين شغل را مي‌زند و مي‌رود سراغ يك كار كم دردسر‌تر و البته راحت‌تر. اما اگر بعد از خواندن اين چند جمله هنوز هم در ابر بالاي سرتان تصاويري از مناظر شگفت‌انگيز، اقوام ناشناخته با آداب و رسوم عجيب و غريب و جنگل‌هاي مه‌گرفته مي‌چرخد و خلاصه سرتان درد مي‌كند براي گم شدن توي بيابان، گرفتار شير و گرگ شدن و بالا و پايين رفتن انواع و اقسام حشرات از سر و كولتان، پس به دنياي غيرقابل پيش‌بيني تورليدرها خوش آمديد.
آشنايي
يك مسير براي چند سفر
سايت‌هاي خارجي مربوط به توريسم و گردشگري را كه باز كنيد پر هستند از اسم‌هاي دهان پركن تورهاي مختلف؛ از تورهاي طبيعت‌گردي و فرهنگي-تاريخي گرفته تا تورهاي ماجراجويانه كه معمولا خودشان زيرمجموعه‌هاي محيرالعقولي هم دارند. اما دركشور ما هنوز سفر با تور خيلي مورد استقبال قرار نگرفته و تا اسم سفر مي‌آيد همه اول ياد ماشين شخصي‌شان مي‌افتند. پس اگر بخواهيم خيلي واقع‌بينانه و خارج از دنياي فانتزي‌ها درباره شغل تورليدري در كشورمان صحبت كنيم، اول بايد بدانيم اساسا چه تورهايي در ايران فعال هستند كه نياز به تورليدر هم دارند. واقعيت اين است كه 2 شاخه مهم گردشگري در ايران، تورهاي طبيعت‌گردي و تورهاي فرهنگي هستند. با اين حال اگر از بعضي مؤسسات گردشگري بپرسيد، برايتان منوي هيجان‌انگيزي از تورهاي بسيار گران‌قيمت رو مي‌كنند كه شايد فقط مختص 5درصد از كل جامعه كشور باشد. خلاصه اينكه اگر دنبال نان درآوردن از گردشگري هستيد، بايد به همان 2گروه اصلي بچسبيد.
1-تورهاي طبيعت‌گردي
تورهاي طبيعت‌گردي حدود 12- 10سالي مي‌شود كه پايشان به ايران باز شده و به نسبت تورهاي فرهنگي جاي كار بيشتري دارند. طبيعت‌گردي در اصل ترجمه اكوتوريسم ( Eco tourism ) است كه هم به محيط‌زيست و هم به گردشگري اشاره دارد و در واقع طبيعت‌گردها، همان دوستداران طبيعت هستند كه به جاهاي دست‌نخورده و دنج مي‌روند و مراقب محيط‌زيست هم هستند. به قول خودشان «رد پا» بايد تنها اثري باشد كه از يك تور طبيعت‌گردي در طبيعت مي‌ماند. اما از اين تعريف‌هاي قشنگ كه بگذريم، بيشتر تورهاي طبيعت‌گردي ايراني هدفشان اين است كه مسافر را ببرند جايي كه كمتر شناخته شده و بكر است و به‌علت موانع طبيعي معمولا كسي تنهايي نمي‌تواند برود و يك بلد يا همان تورليدر مي‌خواهد.
2-تورهاي فرهنگي
همانطور كه از اسم اين تور مشخص است، اين نوع سفرها به‌طور خاص به مقاصد فرهنگي و اماكن تاريخي و بناهاي باستاني صورت مي‌گيرند. محور اصلي تورهاي فرهنگي بازديد از مكان يا مراسمي خاص است و طبعاً ارائه اطلاعات و توضيحات بيشتر از تورهاي همگاني و حتي تخصصي‌تر خواهد بود. مثلا ممكن است سفر فقط به قصد بازديد از يك يا چند كاروانسرا صورت بگيرد و در محل فقط به تشريح معماري، تاريخ يا حكايت‌هاي مربوط به آن كاروانسرا پرداخته شود اما چيزي كه اين سفرها را از سفرهاي همگاني متفاوت مي‌كند اين است كه در اين نوع از سفرها اولويت با توضيحات و بازديد از محل است. به‌طور مثال در مورد شهر كاشان معمولا در يك تور همگاني از چندين سايت بازديد مي‌كنند و توضيحات و زمان توقف در يك سايت محدود است ولي در يك سفر ويژه فرهنگي ممكن است فقط 2 سايت از سايت‌هاي تاريخي و معماري مورد بازديد قرار بگيرند و در عوض زمان بيشتر و توضيحات مفصل‌تري به آن دو سايت اختصاص يابد؛ يعني ممكن است متناسب با محل بازديد به نسبت تورهاي همگاني از درجه سختي بيشتري برخوردار باشد و به‌طور كلي امكانات رفاهي تابع زمانبندي خاص و امكانات محل بازديد است.
آموزش
با كلاس باشيد
سرفصل‌هاي تورليدرهاي طبيعت‌گردي، اكوتوريسم، آشنايي با حيات‌وحش، گياهان و كوه‌هاي مناطق مختلف ايران و اكوسيستم اقوام و عشاير است. اما تورليدرهاي فرهنگي بيشتر در مورد اماكن باستاني و تاريخي ايران، هنر و معماري، فرهنگ و اقوام ايران، ميراث فرهنگي و روحيات ملل مطالعه مي‌كنند. غير از اينها، درس‌هايي مثل جغرافياي جهانگردي و نقشه‌خواني، آداب معاشرت براي تمام تورليدرها مشترك هستند. هزينه دوره‌ها طبق آخرين قيمت‌هاي مصوب سازمان ميراث فرهنگي، 380هزار تومان است. اما بعد از اينكه به سلامتي دوره‌ها را گذرانديد، بايد در آزمون جامع سازمان ميراث فرهنگي شركت كنيد تا تئوري‌هايي كه ياد گرفتيد مورد سنجش قرار بگيرند. از مرحله امتحان هم كه سر‌فراز بيرون آمديد به خان مصاحبه مي‌رسيد. در اينجا مي‌توانيد علاوه بر فارسي، انگليسي، فرانسه يا هر زبان ديگري را هم امتحان بدهيد تا كارت ليدري‌تان 2 زبانه شود. حالا شما با اين كارت رسما تور ليدر مجوز‌دار سازمان ميراث فرهنگي محسوب مي‌شويد.
چقدر تور مي‌كنيد؟
خيلي كم پيش مي‌آيد كه يك تورليدر جايي استخدام بشود، معمولا حقوق‌شان قراردادي و سفر به سفر داده مي‌شود. اول بايد چندسفري را به‌عنوان كمك ليدر برويد و مثل مسافرها پول هم بدهيد؛ البته نصف قيمت. بعد از اينكه در اين سفرها خودتان را نشان داديد، ديگر پول نمي‌دهيد و فقط كار ياد مي‌گيريد. بسته به ميزان استعداد و عملكردتان، بعد از 3-2ماه مي‌توانيد تور را به تنهايي ببريد. گرچه اين هم به‌معناي ليدر شدن نيست و يك تورليدر واقعي حداقل بايد 5سال سابقه كار داشته باشد. علاوه بر اين، تورليدري يك شغل فصلي است؛ يعني ما 4فصل سال مسافر نداريم. تورليدرها اوقات كاري‌شان را به 2بخش تقسيم مي‌كنند، يكي از 15اسفند تا نيمه خرداد و ديگري از نيمه شهريور تا اواسط آبان. در همان فصل كاري هم يك تورليدر نمي‌تواند از تمام ظرفيت خودش استفاده كند و تمام مدت سركار باشد. اساتيد فن مي‌گويند از اين 180روز، فقط 90روز را مشغول هستند. البته ناگفته نماند كه تورليدرهاي حرفه‌اي در بقيه سال بيكار نيستند اما كارشان با كمبود مسافر تا حد زيادي كم مي‌شود. حداقل حقوق يك تورليدر براي هر روز سفر داخلي 40تا 50هزار تومان، براي تور خارجي- سفر به خارج از كشور- 80تا 100دلار و براي تورهاي ورودي- مسافران خارجي كه به ايران سفر مي‌كنند- 60تا 70دلار است. با اين حساب حداقل حقوق يك تورليدر در فصل كاري 3ميليون تومان مي‌شود. حواس‌تان باشد كه در سفرهاي ورودي و خروجي تعداد تورليدرهايي كه غير از انگليسي زبان ديگري بلد باشند، كم است و بنابراين اگر بتوانيد اسپانيايي، فرانسه يا عربي هم ياد بگيريد مي‌توانيد درآمد بهتري داشته باشيد.