تحقيقات نشان مي‌دهد در اكثر خانواده‌هاي ايراني معمولا اين يك طرف ماجراست كه بچه نمي‌خواهد؛ كه گاهي ممكن است مرد باشد و گاهي زن‌ها. ولي الان در شرايطي كه اكثر كارشناسان نسبت به بحران جمعيتي و افزايش هرم سني جامعه ايراني صحبت مي‌كنند آيا راه‌هاي روانشناختي‌اي وجود دارد كه همسرمان را بتوانيم به بچهدار شدن تشويق كنيم؟ جواب بهزاد تريوه، متخصص روانشناسي و مدرس كارگاه‌هاي فرزندپروري و عضو انجمن روانشناسي باليني ايران، به اين سؤال مثبت است. او مي‌گويد با بهره‌گيري از يكسري مهارت‌ها مي‌توان انگيزه فرزندآوري را در همسران تقويت كرد.
1 «برخورد همدلانه» اين كليد موفقيت زن و شوهر براي حل تعارضات و اختلاف نظر‌ها‌يشان است. بنابراين كاملا صميمانه نه از موضع بازخواست و محاكمه از همسرتان بخواهيد كه دلايل مخالفتش با اين موضوع را برايتان بيان كند. همدلانه دلايل او را بشنويد و حرفش را قطع نكنيد. بگذاريد هر آنچه را كه مي‌خواهد بگويد. رفتارتان با او بايد كاملا صميمانه باشد تا او بتواند احساس واقعي‌اش را براي شما بيان كند. ممكن است مخالفت او با بچهدار شدن‌تان تحت‌تأثير ساير مشكلات و اختلاف‌ها باشد و اهرمي شده براي تلافي كردن يكسري مسائل يا تنبيه كردن شما. سعي كنيد با تحليل‌هاي منطقي و بدون موضع‌گيري بحث را پيش ببريد و مسائل و مشكلات را به‌طور ريشه‌اي بررسي و كاملا حلوفصل كنيد. اگر مخالفت همسرتان با بچهدار شدن ناشي از ساير اختلاف‌ها باشد و شما بتوانيد آتش اختلاف را به بوستان محبت و آشتي تبديل كنيد با مرور زمان سر مسئله بچهدار شدن به توافق خواهيد رسيد.
2 بعضي افراد به توانايي‌هاي خود ايمان ندارند و تصور مي‌كنند نمي‌توانند از عهده وظايف والد بودن بربيايند و به همين دليل از بچهدار شدن واهمه دارند. بدانيد افرادي كه در ساير عرصه‌هاي زندگي مثل موقعيت‌هاي شغلي، تحصيلي، اجتماعي و خانوادگي موفق عمل كرده‌اند در حيطه فرزندپروري هم به بهترين نحو از عهده وظايف و مسئوليت‌‌هايشان برخواهند آمد و موفق خواهند شد. درصورت امكان مي‌توانيد گاهي مسئوليت مراقبت از يكي از كودكان اقوام يا آشنايان را به‌عهده بگيريد و نقش والد بودن را تمرين كنيد.
3 بعضي افراد نيز به اين دليل كه فكر مي‌كنند با ورود فرزند جايگاه‌شان را پيش همسرشان از دست مي‌دهند و ميزان علاقه و توجه همسرشان به آنها كم مي‌شود بچه‌دارشدن را به تعويق مي‌اندازند. به‌عنوان يك همسر مسئول سعي كنيد به طرف مقابل‌تان اين تضمين و اطمينان را بدهيد كه بعد از بچهدار شدن به رابطه عاطفي شما لطمه‌اي وارد نخواهد شد و نه‌تنها توجه و علاقه شما نسبت به او كم نمي‌شود بلكه بيشتر نيز خواهد شد؛ مثلا به شوهرتان بگوييد:
« از اين به بعد تو را بيشتر دوست خواهم داشت چون علاوه بر اينكه شوهر مهرباني براي من هستي قراراست پدر فداكار و مسئولي براي فرزند عزيزمان هم باشي» يا اينكه به خانم‌تان بگوييد:
«تو هميشه عزيزترين و مهم‌ترين فرد زندگي‌ام بوده‌اي اما از اين به بعد برايم عزيزتر و مهم‌تر هستي چون علاوه بر همسرم، مادر فرزندم هم خواهي بود».
4 بعضي زوجين براي رسيدن به رشد معنوي، بچه‌دارشدن را به تعويق مي‌اندازند. توجه داشته باشيد رسيدن به كمال معنوي در يك خانواده سالم و كامل شكل مي‌گيرد و بچهدار شدن نه‌تنها مانعي براي رسيدن به كمال نيست بلكه راه رسيدن به آن را برايتان هموارتر مي‌كند.پس، از گرفتن تصميم‌هاي خودسرانه در اين زمينه پرهيز كنيد و سعي كنيد حتي‌الامكان اگر تصميم به تاخير در بچه دار شدن داريد بايك مشاور در اين خصوص حرف بزنيد.
5 سعي كنيد براي همسرتان مصداق‌هاي يك خانواده خوشحال با بچه‌هاي زياد را نشان دهيد. فيلم و برنامه‌هاي تلويزيوني در اين راه نمي‌تواند به شما كمك چنداني كند. بنابراين همسرتان را در ارتباط با آن دسته از خانواده‌هاي فاميل و دوستانتان قرار دهيد كه به فرزندانشان عشق مي‌ورزند و زندگي شاد و خوشحالي دارند. اين فضا مي‌تواند روي تصميم‌گيري همسرتان تأثير مثبتي بگذارد البته حواستان باشد كه هيچ‌كدام از اين اقدامات نبايد«رو» و عيان باشد. شما كه كارتان را بلديد؛ بايد زيرپوستي وارد ماجرا شويد.
6 دغدغه‌هاي مالي بچهدار شدن را از همسرتان دور كنيد. ديده شده خيلي از زن‌ها از همان روزهاي اول ازدواج مدام دغدغه اين را دارند كه بايد بهترين امكانات را براي بچه‌هايشان فراهم كنند. آنها از مدارس غيرانتفاعي و مهدكودك‌هاي چند ميليون توماني حرف مي‌زنند و از گران شدن هزينه پوشاك و... . طبيعي است كه در اين شرايط همسرتان زياد رغبتي براي بچه دار شدن از خودش نشان ندهد و در مورد هر اقدامي در اين رابطه طفره برود. پس سعي كنيد اگر چنين دغدغه‌اي را براي همسرتان ايجاد كرده‌ايد آن را از بين ببريد.
7 جان كلام باز هم اينكه دقت داشته باشيد تمام راهكارهايي كه ارائه شد را در يك فضاي صميمانه و همدلانه مطرح كنيد. با زور، بحث، جدل و جنگ و دعوا نه‌تنها نمي‌توانيد مقاومت طرف مقابل را از بين ببريد بلكه آن را تشديد مي‌كنيد. دلايل مخالفت و موافقت همديگر را بشنويد و آنها را منطقي بررسي كنيد. اگر به‌كارگيري اين راهكارها نتيجه‌بخش نبود به جاي تصميم‌گيري يك‌طرفه و تحت فشار قراردادن طرف مقابل مي‌توانيد از يك روانشناس يا مشاور خانواده كمك بگيريد. متخصصان اين امر مي‌توانند شرايطي را فراهم كنند كه هر دوي شما آمادگي روحي لازم را براي پذيرش اين مسئوليت به‌دست آوريد.
8 بعضي از افراد به‌علت اينكه خود يا همسرشان مبتلا به بيماري روحي يا جسمي خاصي هستند از بچهدار شدن واهمه دارند و مدام آن را به تعويق مي‌اندازند. بهتر است به‌جاي به تعويق انداختن اين مسئله به فكر درمان جدي‌تر بيماري‌تان باشيد. تصور نكنيد چون از سلامت كامل جسم يا روان برخوردار نيستيد هرگز نمي‌توانيد طعم شيرين پدر يا مادر شدن را بچشيد. خوشبختانه علم پزشكي در حال پيشرفت است. بنابراين با كمك پزشك از روند بيماري‌تان مطلع شويد و خطرات احتمالي را بررسي كنيد. درصورتي كه پزشك اين اطمينان را به شما مي‌دهد كه بهبود مي‌يابيد و خطر خاصي شما را تهديد نمي‌كند هر چه زودتر درمان را شروع كنيد. بعد از ايجاد بهبودي مي‌توانيد تحت نظر پزشك متخصص اقدام به بچهدار شدن كنيد.
هر گل يه بويي داره
در گذشته بيشتر زوج‌ها بلافاصله بعد از ازدواج بچهدار مي‌شدند اما امروزه با پيشرفت علم، تفكر و ايدئولوژي افراد، زن و شوهرها بعد از كسب آمادگي‌هاي لازم اقدام به اين امر مهم مي‌كنند. بعضي از اين آمادگي‌ها كه قبل از بچهدار شدن بايد به‌دست بياوريد عبارتند از:
1- بايد در درجه اول رابطه صميمي و عاطفي عميقي با همسرتان داشته باشيد. اگر هنوز در بعضي مسائل با همسرتان مشكل داريد بهتر است قبل از بچهدار شدن اين مسائل را حلوفصل كنيد. براي نتيجه‌گيري بهتر مي‌توانيد از يك مشاور خانواده كمك بگيريد.
2- شرايط اقتصادي و مالي خود را نه به‌صورت وسواس‌گونه و كمال‌گرايانه بلكه به‌طور واقع‌بينانه بررسي كنيد. خيلي از زوج‌هاي جوان معتقدند كه براي تأمين مخارج فرزندپروري بايد به بالاترين سطح اقتصادي برسند درصورتي‌كه با كمي چاره‌انديشي مي‌توان شرايط مطلوبي را فراهم كرد.
3- هم زن و هم شوهر بايد توافق و آمادگي فرزنددار شدن را داشته باشند؛ پس اين توافق و آمادگي دوجانبه را بين خود و همسرتان ايجاد كنيد.
4- تا 30سال در خانم‌ها بهترين و مناسب‌ترين سنين براي بارداري است. بدانيد كه اقدام ديرهنگام و نداشتن برنامه‌ريزي مناسب براي بارداري احتمال ناباروري را بيش از 50درصد افزايش مي‌دهد. بين 40تا 45سالگي علاوه بر اينكه احتمال باروري يك‌چهارم كاهش مي‌يابد احتمال بروز ناهنجاري‌هاي كروموزومي مثل سندروم داون (منگوليسم) افزايش پيدا مي‌كند.
5- درباره فرزندي كه قرار است متولد بشود روياپردازي نكنيد. مثلا درباره جنسيت، چهره، ميزان هوش و ساير ويژگي‌ها و استعدادهاي او در ذهن‌تان تصوراتي را نپرورانيد. بنابراين خود را آماده كنيد كه با تمام وجود پذيراي فرزندي باشيد كه خداوند به شما عطا مي‌كند.
6- خود را براي تغيير در تمام جنبه‌ها و اركان زندگي‌تان آماده كنيد؛ از تغييرات فيزيكي و جسمي گرفته تا تغيير در سبك زندگي و عادات شما. با مطالعه در اين زمينه مي‌توانيد آگاهي‌هاي لازم را كسب كنيد.
اين را بدانيد كه...
بچه حلال مشكلات نيست
با وجود تمام فوايدي كه درباره بچهدار شدن ذكر كرديم اين را بدانيد كه قرار نيست با آمدن بچه همه مشكلاتتان حل بشود يا رابطه شما با همسرتان بهبود پيدا كند. اگر با همسرتان بر سر مسائلي مشكل و اختلاف داريد قطعا حضور يك فرزند مي‌تواند زمينه افزايش محبت بين والدين را افزايش دهد اما اگر تصور مي‌كنيد كه بچه همه مشكلاتتان را حل خواهد كرد از خودتان بپرسيد: «چگونه يك طفل شيرخواره مي‌تواند مشكلاتي را حل كند كه شما و همسرتان به‌عنوان 2فرد بالغ و عاقل نتوانسته‌ايد از پس آنها بربياييد؟» تولد فرزند با تغييراتي كه در شرايط و سبك زندگي شما ايجاد مي‌كند به نوبه‌خود دردسرهايي دارد و شما را با چالش‌هاي جديدي روبه‌رو مي‌كند. بنابراين واقع‌بين باشيد و به جاي اينكه به اميد حل شدن مشكلات بچهدار شويد سعي كنيد مشكلات و اختلاف‌نظرهاي موجود را حل كنيد. بهتر است از يك روانشناس يا مشاور خانواده كمك بگيريد.
توصيه‌ها را جدي بگيريد
پيامبر اكرم(ص)در حديثي مي‌فرمايند: «سعادت و شقاوت انسان در شكم مادر پايه‌ريزي مي‌شود» بنابراين اگر تصميم به بچهدار شدن داريد قبل از هر اقدامي موارد زير را انجام دهيد:
1- هدف‌تان را از بچهدار شدن مشخص كنيد. آيا گمان مي‌كنيد با بچهدار شدن پاره‌اي از مشكلاتتان حل مي‌شود؟ يا براي ايجاد تغيير در زندگي يا براي بقاي نسل و... تصميم به بچهدار شدن گرفته‌ايد.
2- آيا درباره نحوه برخورد با فرزند آگاهي داريد؟ اگر آگاهي نداريد لازم است كه آموزش‌هاي لازم را ببينيد، كتاب‌هايي را در اين زمينه مطالعه كنيد يا در كارگاه‌هاي آموزشي در اين‌باره شركت كنيد.
3- فانتزي‌هاي خود را درباره اين موضوع به‌طور كامل بررسي كنيد و همه جوانب اين قضيه را مدنظر قرار دهيد؛ كودك همان اندازه كه لبخند مي‌زند گريه هم مي‌كند، همانطور كه شاداب است بيمار هم مي‌شود.
4- از ميزان ظرفيت روان‌شناختي خود آگاهي پيدا كنيد. آيا مهارت‌هاي مقابله با استرس و كنترل خشم را بلد هستيد؟
5- براي آينده اقتصادي، فرهنگي، اجتماعي و تربيتي برنامه‌ريزي مدوني را انجام دهيد.