توجه به عمر مفيد روغن موتور و انتخاب نوع استاندارد و درست آن براي خودرو باعث مي‌شود كه عمر مفيد موتور افزايش پيدا كند، ميزان مصرف سوخت‌تان پايين بيايد، توليد آلايندگي خودرويتان كمتر شود و فرسايش قطعات موتور به تأخير بيفتد. اما چه روغن موتوري براي خودروي شما توصيه مي‌شود؟ كي بايد نسبت به تعويض اين مايع اقدام كنيد؟ روغن موتور استاندارد چه ويژگي‌هايي بايد داشته باشد؟ پاسخ به اين سؤال‌ها در گزارش پيش رو كه به كمك ابراهيم همايوني، يكي از سرويس‌كاران باتجربه تهيه شده آمده است.
روغن موتور دقيقا چكار مي‌كند؟
روغن موتور يكي از حياتي‌ترين موادي است كه خودرو براي حركت به آن نياز دارد. روغن موتور‌ها معمولا وظايف گوناگوني را بر‌عهده مي‌گيرند كه در نهايت به كاركرد بهتر موتور و افزايش عمر آن مي‌انجامد. مهم‌ترين وظيفه روغن موتور‌ها آن است كه از ايجاد اصطكاك ميان قطعات متحرك موتور تا حد ممكن بكاهند. هر چه ميزان اصطكاك كاهش يابد، بالطبع به عمر مفيد قطعات موتور افزوده خواهد شد. كاهش سايش قطعات موتور و همينطور خنك كردن آنها از ديگر وظايف اصلي روغن موتور است اما اين مايع مهم نقش حياتي ديگري را نيز ايفا مي‌كند؛ روغن موتور در ميان قطعات موتور در حركت است تا دوده‌ها و تركيبات حاصل از تجزيه روغن و رسوبات را در خود جذب و به سمت فيلتر روغن هدايت كند. هرچه موتور تميز‌تر باشد، احتراق بهتري صورت مي‌گيرد و همين موضوع در كاهش آلاينده‌ها تأثير خواهد داشت. آب‌بندي كامل بين سيلندر و پيستون، محافظت قطعات موتور در برابر خوردگي و كاركرد بهينه قطعات متحرك موتور در دما و شرايط مختلف آب‌و‌هوايي از ديگر وظايف مهم روغن‌موتور به‌شمار مي‌رود. تعويض به موقع روغن‌موتور باعث كاهش مصرف سوخت، افزايش شتاب خودرو و در نهايت افزايش عمر فني خودرو خواهد شد.
روغن تك فصل يا چهارفصل؟
حتما شما هم اسم روغن موتورهاي فصلي يا چهارفصل را شنيده‌ايد. روغن‌هاي فصلي كه اصطلاحا از آنها با عنوان «تك‌درجه‌اي» ياد مي‌شود براي يكي از فصل‌هاي گرم يا سرد سال انتخاب مي‌شوند. روغن‌هايي كه براي فصل سرد سال تهيه مي‌شوند كمي رقيق‌تر و آبكي ترند و برعكس، روغن‌هاي فصل گرم غليظ‌تر و سفت‌ترند. علت اين نوع فرمول‌بندي هم به دماي هوا و تأثير آن روي روغن برمي‌گردد. در هواي سرد، روغن به‌طور طبيعي كمي سفت‌تر و غليظ‌تر مي‌شود و تا حرارت موتور بالا برود، روغن به همه نقاط موتور نخواهد رسيد. براي همين براي چنين فصل‌هايي روغن‌هاي رقيق‌تر توصيه مي‌شود اما در فصل تابستان كه دماي بالاي هوا باعث روان شدن روغن مي‌شود از انواع غليظ‌تر آن استفاده مي‌شود. نكته مهم اينكه در حال حاضر، بسياري از شركت‌هاي توليدكننده روغن در سراسر جهان تلاش مي‌كنند تا روغن موتورهاي چهارفصل بسازند. بهتر است هنگام تعويض روغن موتورتان سراغ روغن‌هاي چهارفصل برويد و خيال خودتان را راحت كنيد.
چه زماني روغنش را عوض كنيم؟
براي تعويض روغن مو تور معيارهاي مختلفي وجود دارد. عده‌اي سياه شدن روغن را دليلي براي زمان مناسب تعويض روغن مي‌دانند. عده ديگر كيلومتر را مبناي تعويض روغن قرار مي‌دهند. نكته انحرافي اينجاست كه برخي از روغن‌ها به‌دليل كيفيت پايين و غيراستاندارد بودن دير سياه و يا رقيق مي‌شوند. روغني كه رنگ خود را در مدت زمان مناسب از دست ندهد و سياه نشود، روغن مناسبي نيست؛ چرا كه روغن استاندارد بايد آلودگي‌ها و ذرات معلق داخل موتور را در خود جذب كند. براي همين روغن موتور استاندارد، روغني است كه پس از مدتي تغيير رنگ داده و سياه رنگ شود. بهترين معيار براي تعويض روغن، كيفيت آن و شماره كيلومترشمار خواهد بود؛ مثلا اگر شما براي موتور خودرويتان روغن با سطح كيفي SN انتخاب كرده‌ايد مي‌توانيد ۱۰ هزاركيلومتر با خيال آسوده رانندگي كنيد اما روغن‌هايي مثل SG كه سطح پايين‌تري دارند بايد هر ۵ هزاركيلومتر يك‌بار تعويض شوند.
چه روغن موتوري خوب است؟
تفــاوت اصلـي ميان روغن‌هاي مختلف تنها در گران‌روي يا ويسكوزيته آنها خلاصه مي‌شود. گران‌روي به همان درجه غلظت يا روان بودن روغن مي‌گويند. هر چه روغن روان‌تر و آبكي‌تر باشد ميزان گران‌روي آن كمتر و هر چه روغن غليظ‌تر باشد ميزان گران‌روي آن بيشتر است. حالا از كجا بايد بدانيم كدام روغن مناسب است؟ بايد اعداد حك شده روي قوطي‌هاي روغن را با دقت مورد بررسي قرار دهيد. تقريبا روي همه روغن موتور‌ها حرف انگليسي W حك شده است. در واقع اعدادي كه در دوطرف اين حرف درج شده نشان‌دهنده نوع و ميزان گران‌روي روغن خواهد بود. عدد قبل از W نشان‌دهنده ويسكوزيته روغن‌موتور در دماي پايين است و هر چه اين عدد كمتر باشد براي استفاده در دماي پايين‌تر مناسب خواهد بود. عدد بعد از W نيز نشان‌دهنده گران‌روي در دماي بالاست و هر چه عدد آن بزرگ‌تر شود و بالا‌تر برود روغن در دماي بالا‌تر چسبنده‌تر و غليظ‌تر مي‌شود؛ مثلا اگر روي قوطي روغن اعداد ۴۰ W ۱۰ درج شده باشد اين نوع روغن براي آب و هواي سرد مناسب‌تر است و اعداد ۵۰ W ۲۰ نيز براي آب‌وهواي گرم. همچنين درجه‌بندي كيفي روغن‌ها نيز با حروف انگليسي SN، SL، SJ و SG مشخص مي‌شود. پس براي خودروهايي مثل پرايد و پيكان درجه‌بندي روغن‌هاي SG مناسب است و روغن SJ نيز مي‌تواند انتخاب مناسبي براي خودروهايي مثل سمند، پژو ۴۰۵ و ۲۰۶ و پارس باشد.
روغن موتور داخلي بخريم يا خارجي؟
روغن موتور‌ها جزو اقلامي هستند كه نمونه داخلي و خارجي فراواني دارند و همين تنوع گاه مي‌تواند شما را در انتخاب بهترين نوع آن به دردسر بيندازد. در حال حاضر چند شركت نفتي داخلي اقدام به توليد روغن موتور مي‌كنند كه كيفيت محصولاتشان با برخي از نمونه‌هاي خارجي برابر يا حتي بهتر است؛ علاوه بر اينكه قيمت منطقي‌تري نيز دارند. برخي از نمونه‌هاي خارجي هم هستند كه به‌دليل كيفيت و قيمت بالا تنها مورد استفاده خودروهاي لوكس قرارمي‌گيرند اما مهم‌ترين نكته درباره خريد روغن، استاندارد بودن آن است. متأسفانه طي سال‌هاي اخير تعداد روغن‌هاي تقلبي و مشابه خارجي بسيار زيادشده كه‌گاه حتي صاحبان فن را هم در تشخيص نمونه اصل و فرع آن به اشتباه مي‌اندازد اما روغن اصل را مي‌توان از رنگ شفاف و بوي آن شناخت. روغن‌هاي تقلبي بويي سوخته مي‌دهند؛ چرا كه برخي از آنها از روغن‌هاي سوخته و مصرف شده تهيه مي‌شوند. اگر مي‌خواهيد هميشه از مصرف روغن استاندارد مطمئن شويد سراغ تعويض‌روغني‌هاي مجاز در سطح شهر برويد يا در هر بار مصرف يك نوع خاص روغن، كيفيت آن را مورد ارزيابي قرار دهيد.