شايد شما هم از آن خانواده‌هايي هستيد كه فكر مي‌كنيد وجود ماهواره در خانه نمي‌تواند براي بچه‌هاي شما آسيبي ايجاد كند. به شما توصيه مي‌كنيم حتما اين صفحه را بخوانيد.
ماهواره بخريم يا نخريم؟
اگر مي‌خواهيد ماهواره بخريد، نگران هزينه‌هاي آن نباشيد. برخلاف بسياري از خريدهايتان كه دائم رنگ تورم به‌خود مي‌گيرند و افزايش قيمت دارند، خريد وسايل راه‌اندازي ماهواره هزينه زيادي ندارد. تازه دست‌اندركاران شبكه‌هاي ماهواره‌اي هم مثل سايت‌هاي معروف اينترنت بابت خدماتشان از شما پول هم نمي‌گيرند و 24ساعته برنامه مجاني دارند، آن هم بدون آنكه حتي از پول نفت شما بودجه‌اي بگيرند! فكر مي‌كنم مي‌شود اين مطلب را همين‌جا با يك حساب چرتكه‌اي، آن هم در دنياي سود و زيان تمام كرد و بقيه مطلب را به فكر شما سپرد.
رقيب مي‌خواهيد؟ پدر و مادر كه باشيد، براي كوچك‌ترين مسئله خانه هم بايد برنامه‌ريزي كنيد؛ مثلا بچه‌ها چه سرگرمي‌اي داشته باشند؟ كي بخوابند؟ چه حرفي را چه وقت بدانند؟ و... پس براي خريد ماهواره نخستين كاري كه لازم است بكنيد گرفتن يك تصميم است؛ تصميم به راه دادن يك رقيب براي خودتان. اين رقيب كنترل جواب اين سؤالات را از شما مي‌گيرد. حتي زماني كه فروشنده از امكان قفل شبكه‌هاي دستگاه ماهواره برايتان مي‌گويد بايد منتظر باشيد كه در جايي كه فكرش را هم نمي‌كنيد مثلا تبليغ پفك نمكي فرزندتان با صحنه‌اي كه مورد علاقه شما نيست برخورد كند!
كنترل كردن بچه‌ها در ديدن برنامه‌هاي ماهواره مثل اين مي‌ماند كه شما بخواهيد يك ميزبان را كنترل كنيد كه چه غذايي براي پذيرايي خانواده‌تان برسر سفره بگذارد. واقعا چقدر اين كار ممكن است؟
يك لذت كشنده: شبكه‌هاي ماهواره با برنامه‌هاي بدون وقفه و پررنگ و لعابشان قدرت سرگرم كردن خوبي دارند اما اين را هم نبايد فراموش كرد كه ماهواره يك رسانه است. همانقدر كه افراط در استفاده از تلويزيون داخلي مي‌تواند مثل استفاده زياد از يك خوراكي خوشمزه ، مضر و حتي كشنده باشد سرگرم شدن با برنامه‌هاي به‌اصطلاح خوب ماهواره هم مي‌تواند مضر باشد. وقتي چندبرابر سريال درجه الف شبكه‌هاي تلويزيون ما در شبكه‌هاي ماهواره‌اي خرج يك كارتون براي كودكان مي‌شود، معلوم است كه براي بچه‌ها جذاب مي‌شود. اما اين همه خوراكي خوشمزه آيا زماني براي غذاي اصلي مثل بازي‌هاي گروهي، كتاب خواندن، درس خواندن، مهارت كارهاي عملي مثل كارهاي هنري، ورزشي و...
هم باقي مي‌گذارد؟
انتظار يك تربيت تلخ: خريد ماهواره يعني انتخاب پدرومادر براي اضافه كردن نوع خاصي از تغذيه ناسالم و كشنده در سفره تربيت فرزند. ماهواره با برنامه‌هاي جذاب و طولاني مدتش كنجكاوي و تخيل بالايي به كودكان مي‌دهد. گاهي حتي لازم نيست كه برنامه‌هاي گروه سني بزرگسالان را ببينند تا با واژه‌هاي جنسي، خيانت زن و شوهر به هم، دوستي با جنس مخالف و... آشنا شوند! صحنه‌ها و گفت‌وگو‌هاي كوتاه ميان برنامه‌هاي كودك و... به‌زودي فكر كنجكاو آنها را به ساخت ادامه آنچه ديده و شنيده‌اند و حتي پيدا كردن سرنخ‌هاي آن در خانه خودتان وامي‌دارد. البته بسياري از پدرها و مادرهايي كه در خانه ماهواره دارند هيچ وقت دوست ندارند با سؤالات خارج از عرف و خيلي زودهنگام فرزندشان در مورد مسائل خاص بزرگترها روبه‌رو شوند يا دست به هنجارشكني بزنند اما ما فقط قدرت خريدن يا نخريدن اين رقيب را در خانه خودمان داريم. اتفاق افتادن اين پيش‌بيني‌هاي تلخ قطعي است؛ اين را سال‌ها مشاوره با خانواده‌ها به روانشناسان ثابت كرده است.
آيا از آسيب ماهواره ديگران در امانيم؟
همانقدر كه كنار باغ گل زندگي‌كردن خوب است و فايده دارد، نزديكي با محيط‌هاي آلوده نيز بي‌تأثير نيست اما وجود فرزندان خوب و موفق در همين شرايط همجواري با تربيت‌هاي ماهواره‌اي نشان مي‌دهد كه بايد اميدوار و بانشاط به فكر تربيت فرزندان خود باشيد. ما مي‌توانيم از بين رسانه‌هاي جديد به‌دنبال كم‌آسيب‌ترين‌هاي آن بگرديم و از شيوه‌هاي جديد هم براي تربيت بهتر و عاقلانه فرزندان كمك بگيريم؛ مثلا نرم‌افزارهاي جديد، بازي‌هاي كامپيوتري مفيد، فيلم‌هايي كه خودمان قبلا آنها را ديده و از محتواي مفيد آنها آگاهيم و... .
فرزند گلخانه‌اي نخواهيد: بچه‌هاي ما قرار است در همين دنيايي كه بعضي‌ها با شبكه‌هاي ماهواره‌اي تغذيه شده‌اند زندگي كنند، حتي اگر امروز به مدرسه‌اي خاص و ويژه بروند ولي بالاخره جايي با فكر و نگاه آنها آشنا مي‌شوند؛ پس نمي‌توان تا هميشه آنها را از اين افراد دور نگه داشت. بچه‌هايي كه به‌خاطر ترس پدرها و مادرها فرصت روبه‌رو‌شدن با سختي‌ها و واقعيت‌هاي زندگي را نداشته باشند مثل ميوه گلخانه‌اي هستند و عطر واقعي تربيت درست را ندارند. مي‌توانيم با فكر و برنامه‌ريزي و در اندازه‌اي متعادل با تمام افراد رفت‌وآمد داشته باشيم، حتي فرزندمان به مدارس معمولي برود و ما در كنارش باشيم تا بتوانيم از اين موقعيت‌ها براي واكسينه كردن بچه‌ها استفاده كنيم و به وقت نياز خوب و خوب‌تر يا بد و بدتر را به آنها نشان بدهيم.
اگر راه تربيت شما از مسير اجبار و خشونت يا سهل‌انگاري نگذرد و با رفتاري دوستانه كه البته قانونمند هم هست با فرزندتان تعامل داشته باشيد و در خانه لذت تفريحات، سرگرمي‌هاي خانوادگي، دورهم‌بودن‌هاي شاد و آموزنده و... وجود داشته باشد ذائقه فرزند شما خوب و عاقلانه بار مي‌آيد، آنقدر كه برخورد با مصداق‌هاي تربيت‌هاي ماهواره‌اي به‌نظرش بي‌معنا و حتي تأسف‌بر‌انگيز باشد. اگر دنياي مقاطع مختلف سني فرزندانتان را به خوبي بشناسيد و به آنها كمك كنيد و يك سبك زندگي شاد و عاقلانه و دين‌محوربراي آنها داشته باشيد قدرت اثر‌گذاري شما بيش از ماهواره خواهد بود؛ همانطور كه بسياري از افراد خوب، كلمات بد را شنيده و حتي بلدند اما به‌خود اجازه استفاده از آن را نمي‌دهند چون آن را زشت و دور از عزت نفس خود مي‌دانند.
چطور با ماهواره خانه‌ام خداحافظي كنم؟
اگر بعد از مدتي استفاده از ماهواره به اين نتيجه رسيديد كه آن را كنار بگذاريد اما حالا با اين مشكل روبه‌رو هستيد كه فرزندتان به آن عادت كرده و حاضر نيست از برنامه‌هايش دل بكند، مي‌توانيد از پيشنهاد‌هاي زير استفاده كنيد:
فراموش نكنيد كه اين شما يا همسرتان بوديد كه ماهواره را به خانه آورده و فرزندتان حالا به خاطر تصميم شما دچار اين عادت شده است، پس سراغ راه‌حل سركوب و سرزنش نرويد. به جاي استفاده از راه‌حل‌هاي تنبيهي مي‌توانيد زمان‌هايي كه به‌كار مثبت و به غيراز تماشاي ماهواره مشغول است او را به‌صورت كلامي، مادي يا معنوي تشويق كنيد؛ البته از اين جمله كه «خوشحالم ماهواره تماشا نمي‌كني» پرهيز كنيد.
اگر زماني فرزندتان مشغول تماشاي برنامه ماهواره بود به آرامي و بدون تلخ‌كلامي كنار او بنشينيد و با او برنامه‌ها را ببينيد. سعي كنيد در اين زمان و بعد از برنامه با سؤالات‌تان قدرت تحليل او را بالا ببريد؛ مثلا بپرسيد: چه مطلب جالب و مهمي ياد گرفتي؟ نظرت در مورد فلان رفتار چيست؟ مي‌تواني فلان شخصيت را با شخصيت ديگري در برنامه ديگر كه به‌نظر شما رفتار مثبت دارد، مقايسه كني؟
اينكه شما كمك كنيد فرزندتان به سلاح فكر كردن مجهز شود به نتيجه‌گيري او در مورد كنارگذاشتن ماهواره كمك مي‌كند اگرچه شايد قدري طول بكشد.
اگر شما به ديدن برنامه‌هاي ماهواره علاقه نشان دهيد و به بچه‌ها بگوييد اين برنامه مناسب سن شما نيست، نمي‌توانيد در كنارگذاشتن تدريجي تربيت ماهواره‌اي موفق باشيد. هر نه گفتني بايد در كنارش يك بله گفتن و جايگزين هم وجود داشته باشد. گاهي بچه‌ها حاضر نيستند از ديدن ماهواره دست بكشند چون در غير اين صورت سرگرمي ديگري ندارند. به‌دنبال تفريحات سالم و سرگرمي‌هاي جايگرين باشيد. در مرحله بعد مي‌توانيد مثلا پيشنهاد تفريح مورد علاقه فرزندتان مثل سينما رفتن، آشپزي مشاركتي، فوتبال بازي‌كردن با پدر و... را دقيقا به زماني موكول كنيد كه آنها منتظر شروع برنامه‌اي هستند. اين شيوه حتي اگر موفق نشود و بچه‌ها ديدن ماهواره را ترجيح بدهند به آنها به مرور زمان نشان مي‌دهد كه ماهواره چه فرصت‌هاي خوبي را از آنها گرفته و خاطره بدي از آن برنامه براي او مي‌سازيد. مهم است كه اين برنامه‌ريزي‌ها هيچ‌گاه به جر و بحث با بچه‌ها تبديل نشود.
اگر همسرتان موافق بيرون كردن ماهواره نيست بهتر است قبل از هر كاري از ايجاد اختلاف بين خودتان به‌خاطر ماهواره دوري كنيد. در شرايط حضور ماهواره، برگ برنده تربيت بچه‌ها به‌دست والدي است كه سعي مي‌كند شخصيت خود را از راه شيوه‌هاي درست مثل شاداب بودن براي فرزند خود محبوب‌تر كند و بيشتر وقتش را با بچه‌ها بگذراند. افراد خارج از خانواده مثل مربي مهد يا معلم فرزند اگر دلسوز و دقيق باشند، قطعا مي‌توانند ردپاي برنامه‌هاي ماهواره را در رفتار فرزند شما كشف و با همسر شما صحبت كنند. معرفي كتاب‌هاي خوب مثل بشقاب‌هاي سفره پشت بام‌مان(محسن عباسي ولدي از انتشارات جامعه الزهرا) به همسرتان يا مطالعه با هم يا نصب بخشي از مطالب آن روي يخچال و... راهكارهاي خوبي است.
چشاندن طعم تفريحات معنوي با شيوه‌هاي جذاب، سرگرمي‌هاي خانوادگي مثل بازي دسته‌جمعي، مهماني‌هاي فاميلي و كمك گرفتن از ذكر «يا جبار» كه به معني خدا جبران‌كننده است مي‌تواند از آسيب‌هاي ماهواره بر فرزندان تا كنار گذاشتن كامل آن در خانه‌تان به شما كمك كند.
رسانه‌ها با كودكان چه مي‌كنند؟
روزي كودكان را بزرگسالان كوچك مي‌دانستند تا وقتي كه نظر دانشمندان به كمك كاغذ و كتاب به كمك تفكر بزرگترها آمد و بچه‌ها را نجات داد تا مجبور نباشند لباس‌هايي با سايز كوچك اما مدل بزرگترها بپوشند، كار كنند، تفريحات بزرگترها را داشته باشند و... .
اما در عصر امروز كه به آن عصر رسانه و ارتباطات مي‌گويند و خطوط ديجيتال، تلويزيون‌ها، ماهواره‌ها و... . همه جا را پر كرده، انگار بچه‌ها دوباره مظلوم شده‌اند!
چه شد كه بچه‌ها اينقدر رسانه‌اي شدند؟ به اندازه روزهايي كه از زندگي در خانه‌هاي حياط‌دار، خانه‌هايي با بچه‌هاي بيش از دوتا، كوچه‌هايي با صداي بازي بچه‌ها و... فاصله گرفتيم به زندگي رسانه‌اي مثل استفاده از تلويزيون، بازي‌هاي كامپيوتري، تماشاي پشت سرهم كارتون و... نزديك شديم و اين تغييرات در زندگي ما ايرانيان و حتي اغلب بچه‌هاي دنيا فرصت بچگي كردن را از كودكان گرفت.
باران اطلاعات رسانه‌ها بر مغز كودكان توانسته است بر دانستني‌هاي بچه‌ها، تخيل، رشد برخي مهارت‌هاي زباني، برخي از قدرت‌هاي بينايي و كنجكاوي و... آنها بيفزايد اما از طرفي كودكي كه به‌طور ذاتي ميل به تجربه مستقيم مثل گل بازي داشته است امروز بيشتر مثل يك آدم آهني پاي رفتارها و تجربيات بن تن، مرد عنكبوتي، باربي و... مي‌نشيند و از تجربه مستقيم و لذت، شادي و مهارت آن فقط به دانستن آن راضي مي‌شود.
از طرف ديگر الگوپذيري و قدرت طلبي او آنقدر محدود به شخصيت‌هاي غيرواقعي مي‌شود كه سخت‌تر رفتارهاي قدرتمندانه پدر برايش بزرگ و الگو مي‌شود كه بخواهد او را سرمشق خود كند.
فضاي رقابت جويانه و جنگ‌طلبانه صاحبان رسانه‌ها امروز دستمايه اكثر ايده‌هاي بازي‌ها و كارتون‌ها شده است. براي همين حتي برنامه‌هاي مختص كودكان هم با جنگ، رقابت، فخر‌فروشي، اهميت دادن به لباس‌هاي پرنسسي يا برعكس عريان و خودنما، ارتباطات غيراخلاقي حتي در دنياي حيوانات و... پيوند خورده است.
مهم‌ترين نكته اهميت دادن به فرصت بچگي كردن و طي آرام و به‌ترتيب دوره‌هاي رشد است كه وظيفه والدين است. شايد اين نكته را بتوان در اين تعبير خلاصه كرد كه اگر براي آينده بچه‌ها، آدم بزرگ‌هايي با رفتار بالغانه و پخته بخواهيم بايد براي رشد بچه‌ها وقت صرف كنيم و برنامه‌ريزي كنيم و به نشاندن آنها پاي رسانه و سرگرم‌بودنشان راضي نشويم.