9 بهتر است براي اين دوران برنامه داشته باشيد و به فرزندتان كمك كنيد از وقتش در راستاي رشد و موفقيت، بهترين استفاده را ببرد. سعي كنيد اين موارد را در برنامه روزمره زندگي او بگنجانيد.
براي برقراري ارتباط اجتماعي موقعيت ايجاد كنيد
دوران تحصيل، دوره‌اي است كه مهارت‌هاي اجتماعي شكل مي‌گيرند، آزموده مي‌شوند، جاافتاده و دروني مي‌شوند و دائم تمرين مي‌شوند. مهارت‌هايي كه در زمينه ارتباط با ديگران در اين دوره به‌دست مي‌آيند، مهم و ضروري و پايه يادگيري‌هاي آينده هستند. زمان‌هايي را در هفته، به ايجاد موقعيت براي برقراري ارتباط با ديگران اختصاص دهيد. برنامه‌هايي مانند دعوت از دوستان مدرسه‌اش به خانه، برنامه پارك‌رفتن با اقوام يا دوستان و همسايه‌هايي كه فرزندان هم‌سن با فرزند شما دارند، مهماني‌هاي خانوادگي يا دوستانه، شهربازي، نمايش‌هاي كودكانه، مسابقه‌هاي مخصوص كودك، برنامه‌هاي فرهنگي، بازي‌هاي گروهي و... همه و همه برنامه‌هاي متنوعي هستند كه بسته به زمان و موقعيت خود مي‌توانيد آنها را در برنامه هفتگي مخصوص به فرزندتان جاي بدهيد. پس گوش به زنگ باشيد و بدانيد در محله زندگي شما چه برنامه‌هايي براي كودكان در جريان است. همچنين با خانواده‌هايي كه فرزندان هم‌سن و سال فرزند شما دارند، ارتباط بيشتر و بهتري برقرار كنيد. البته در اين زمينه خانواده‌هايي را براي ارتباط انتخاب كنيد كه در زمينه تربيت كودكان‌شان حساس هستند و شيوه‌هاي تربيتي دقيق و قابل‌قبولي دارند.
براي بازي‌ها و فعاليت‌هاي تعاملي بچه‌ها با پدر و مادر وقت بگذاريد
فرزند شما نياز دارد زمان‌هايي را در روز فقط و فقط در ارتباط با شما بگذراند. اين ارتباط، مجزا از غذا خوردن، بحث‌كردن، تلويزيون تماشا كردن يا بر سر تكاليف مجادله كردن است. اينكه هر شب از او درس مي‌پرسيد، يا هر روز با او كارتون مي‌بينيد يا به بازي رايانه‌اي مشغول مي‌شويد، فعاليت و بازي تعاملي با فرزندتان به‌حساب نمي‌آيد. شايد فكر كنيد: «من كه همه وقتم را براي بچه‌ها گذاشته‌ام! حتي يه دقيقه وقت هم براي خودم ندارم، ديگه چه وقتي رو بگذارم براي بچه‌ها؟!» اما شايد لازم باشد در آن زمان‌ها بازنگري كنيد. گاهي لازم نيست شما هم فرزندتان را لحظه به لحظه همراهي كنيد؛ مثل وقتي كه تكاليفش را انجام مي‌دهد، وقتي كارتون مي‌بيند يا وقتي با خواهر و برادرش بحث مي‌كند. در عوض، براي بازي‌هاي ساده، صحبت كردن، درددل كردن، تعريف از خاطرات گذشته، به احساس‌ها پرداختن، محبت كردن، در آغوش گرفتن و نوازش كردن، كلمات محبت‌آميز به‌كار بردن و... وقت بگذاريد. نگذاريد روزمرگي، اين تجربه‌هاي ضروري و لذتبخش را از شما و فرزندتان بگيرد.
هر روز زماني را به فعاليت‌هاي بدني اختصاص بدهيد
سبك زندگي امروزي، ميزان فعاليت بدني همه را كاهش داده است. بچه‌ها هم از اين قاعده مستثني نيستند. ديگر در خانه‌ها، فضاي كافي براي بازي و دويدن وجود ندارد. كارتون‌ها، تلويزيون و بازي‌هاي رايانه‌اي، مدت‌ها بچه‌ها را يك‌جا مي‌نشانند. مسير مدرسه را اغلب با خودرو، سرويس يا مانند آن طي مي‌كنند و... . به همه اين موارد، غذاهاي خوشمزه اما ناسالم را هم اضافه كنيد. انواع فست‌فود، شيريني‌ها، شكلات‌ها، چيپس و مانند آن، باعث شده كه بچه‌هاي امروز در مقايسه با نسل‌هاي قبل، اضافه وزن بيشتري داشته باشند. اين يك مسئله جهاني است. راهكار مقابله با آن هم علاوه بر مديريت مصرف مواد غذايي، داشتن فعاليت‌هاي بدني است. زمان‌هايي را در برنامه روز فرزند خود، به برنامه‌هايي اختصاص بدهيد كه نياز به فعاليت بدني دارند. مثل دوچرخه‌سواري، اسكيت‌بازي، دويدن، شركت در كلاس‌هاي ورزشي، شنا ... . لزومي ندارد هميشه از نوع ورزشي باشد؛ مثلا برنامه خريد را طوري تنظيم كنيد كه هفته‌اي يك‌بار به يك فروشگاه بزرگ برويد و در آنجا، براي مدتي فرزندتان مجبور شود راه برود يا برخي مسيرها را پياده برويد. در انتخاب فعاليت‌ها، حتما علاقه او را هم درنظر بگيريد. از پيشنهادهايش استفاده كنيد. گاهي فرزندان پيشنهادهاي خلاقانه‌اي دارند كه به فكر شما نمي‌رسد. بدين‌ترتيب، هم به‌طور ضمني مهارت حل مسئله و خلاقيت را در او تقويت مي‌كنيد و هم احتمال مشاركت او در برنامه را بالا مي‌بريد.
دورهم بودن از نوع خانوادگي را فراموش نكنيد
گذراندن زمان با خانواده، تأثيرات مثبت بسياري روي فرزندان دارد. هم به برقراري رابطه بهتر با اعضاي خانواده كمك مي‌كند، هم احساس داشتن حمايت خانوادگي را در او بالا مي‌برد، هم اعتماد به نفسش را تقويت مي‌كند و هم در رفع اضطراب‌هاي او مؤثر است. وقت‌گذراني‌هاي خانوادگي، مي‌تواند از نوع برنامه‌هاي تفريحي مانند سينما، شهربازي، رستوران و مانند آن باشد، يا يك پيك‌نيك دسته‌جمعي در طبيعت. مي‌تواند حتي يك بازي دسته‌جمعي و پرانرژي در خانه باشد. مهم اين است كه همه اعضاي خانواده در آن شركت داشته باشند. يادتان باشد كه هدف از آن، اجراي يك آيين سرد و اجباري نيست، بلكه برقراري رابطه خوب با يكديگر و لذت بردن است. زمان آن را طوري تنظيم كنيد كه همه وقت داشته باشند و از همه اعضاي خانواده بخواهيد در آن شركت كنند. شايد اول، به‌خصوص اگر از اين عادت‌ها نداريد، با مقاومت‌هايي روبه‌رو شويد اما وقتي نخستين بار به همه خوش گذشت، دفعه بعد همه منتظر برنامه دسته‌جمعي خانواده خواهند بود. بهتر است هر هفته پيشنهاد مشخص و قابل جايگزين شدن هم داشته باشيد؛ مثلا ناهار در طبيعت يا سينما و بعد ناهار در رستوران، براي اينكه حوصله آن روز و آب‌وهوا را هم درنظر گرفته باشيد.
از پيشنهادهاي همه اعضاي خانواده استفاده كنيد اما بهتر است بيشتر از 2 گزينه نداشته باشيد وگرنه در آن روز به دردسر خواهيد افتاد! فقط اگر اين هفته پيشنهاد فرزند بزرگ‌تر را در برنامه لحاظ كرديد، از همين حالا، پيشنهاد فرزند كوچك‌تر را براي برنامه هفته بعد بگذاريد.
موقعيت‌هايي را به تمرين مسئوليت‌پذيري اختصاص بدهيد
شما هم از آن دسته والديني هستيد كه از اينكه فرزندتان حتي كارهاي شخصي خودش را هم انجام نمي‌دهد، گله داريد؟ خب، معمولا چه‌كار مي‌كنيد؟ احتمالا اول غر مي‌زنيد، بعد چندبار گوشزد مي‌كنيد. بعد از آن احتمالا با هم مشاجره مي‌كنيد و در نهايت، خودتان آن كار را انجام مي‌دهيد! اگر اينطور هست، اصلا تنها نيستيد. برخي والدين، بدون اينكه خودشان بخواهند، به فرزندانشان ياد مي‌دهند كه مسئوليت‌پذير نباشند. آنها طاقت انجام نشدن كارها را ندارند. طاقت ناراحتي فرزندشان را هم ندارند. حرف مردم هم كه حسابي برايشان اهميت دارد. در نتيجه، چطور اجازه بدهند خانه نامرتب بماند، كتاب و دفترها از جلوي تلويزيون جمع نشود و فردا، فرزندشان تكاليفش را در خانه جا بگذارد و در مدرسه تنبيه شود؟ از همين حالا برنامه‌اي را براي تغيير اين شرايط درنظر بگيريد. قرار نيست انقلاب كنيد و تمامي كارهايي كه تا به حال براي فرزندتان مي‌‌كرديد را متوقف كنيد بلكه پله‌پله جلو برويد. وقتي يك رفتار به شكل عادت روزمره درآمد، يكي ديگر را به برنامه اضافه كنيد. فكر نكنيد از خدمت و لطف خود به فرزندتان قرار است كم كنيد بلكه برعكس، لطف بزرگي در حق او مي‌كنيد و به او فرصت رشد، مسئوليت‌پذيري و مستقل‌شدن را مي‌دهيد.
در راستاي استعدادهاي فردي كودك، فرصت يادگيري و تمرين ايجاد كنيد
همه افراد استعدادهايي دارند. استعدادهاي آنها را در توانمندي‌ها، علايق و كنجكاوي‌هايشان مي‌توان ديد. برخي كودكان، چشماني قوي دارند، حافظه بصري خوبي دارند و خوب هم تجسم مي‌كنند؛ آنها مي‌توانند طراحان خوبي بشوند. برخي خوب حرف مي‌زنند، از جمله‌هاي خوب استفاده مي‌كنند و خوب هم ارتباط برقرار مي‌كنند؛ آنها مي‌توانند نويسنده، مدير يا وكيل خوبي بشوند. برخي ساكتند اما عاشق باز كردن وسايل و كشف كردن نحوه كار آنها هستند؛ آنها مي‌توانند مهندس‌ها يا طراح‌هاي خوبي بشوند. خلاصه، خوب كه به فرزند خود دقت كنيد، مهارت‌هايي را در او كشف مي‌كنيد؛ مهارت‌هايي كه لزوما خود را در مدرسه نشان نمي‌دهند و براي ديدن آنها بايد حسابي دقيق باشيد. خودتان را به دايره‌اي از توانمندي‌ها محدود نكنيد. فقط سعي كنيد كشف كنيد او در چه كاري استعداد دارد. در اين مورد باز و پذيرا باشيد. زماني را در برنامه او به پرورش استعدادي كه دارد اختصاص دهيد. تعصب خاصي هم به خرج ندهيد. شايد مدتي به كلاس آموزشي خاصي رفته و حالا، به اين نتيجه رسيده كه علاقه‌اي ندارد يا متوجه مي‌شويد كه او استعداد بيشتري مثلا در تجسم فضايي و رنگ‌ها دارد. از همين حالا، بگذاريد زمينه تازه‌اي را امتحان كند. البته اين تغييرها نبايد شكل آزمون و خطا به‌خود بگيرد و اهميت پشتكار را به فرزندتان ياد بدهيد.
تكاليف مدرسه هم سهمي از روز دارند
البته در سال تحصيلي، تكاليف مدرسه، بخشي جداناشدني از برنامه روزمره هستند. اگر بخواهيد براي روز فرزندتان برنامه‌ريزي كنيد، بايد جايي هم براي تكاليف مدرسه درنظر بگيريد، تا هم بهترين زمان را انتخاب كرده باشيد و هم زمان ساير فعاليت‌ها مشخص‌تر شود. زماني كه براي تكاليف درنظر مي‌گيريد، بهتر است بعد از صرف غذا و قدري استراحت باشد. در ساعت‌هاي روز باشد تا هنوز، كودك خسته نشده باشد. حواستان باشد طوري زمان انجام تكاليف را تنظيم كنيد كه همزمان با كارتون يا برنامه تلويزيوني مورد علاقه او نباشد. اگر فرزندتان در انجام تكاليف قدري بدقلق هست، انجام آن را قبل از كاري بگذاريد كه او بدان علاقه دارد.
كارشناس: فاطمه محمدصالحي
فرزند 6ساله من حرف گوش نمي‌كند و در برابر خواسته‌هاي من مقاومت مي‌كند؛ چطور بايد او را قانع كنم؟
قبل از اينكه بدانيم چطور مي‌توانيم كودكان را قانع كنيم، بهتر است فراموش نكنيم كودكان هم مثل ما داراي سليقه و نظر هستند. اينكه كودكي بتواند نظر خود را ابراز كند و از هر امرو نهي تبعيت نكند الزاما نشانه بدي نيست. كودكي كه قدرت ابراز وجود دارد داراي توانايي‌اي است كه او را در آينده از برخي آسيب‌هاي اجتماعي حفظ مي‌كند اما در كنار اين، والدين هم اولياي بچه‌ها هستند و مهم است كه كودك به درخواست‌هاي آنها هم احترام بگذارد. براي اينكه بدانيم كودكان با چه خواسته‌هايي همراه مي‌شوند، خوب است راضي كردن يك بزرگسال را به ياد آوريد. مادر خانواده براي راضي‌كردن همسر خود به شرايط روحي و جسمي او دقت مي‌كند. شايد به نحوه ابراز درخواست خود كلي فكر كند و بهترين بيان را كه متناسب با ويژگي‌هاي همسرش است انتخاب كند، اين همان اصل‌هاي مهم در دستور دادن به كودك است. علاوه بر اين دقت‌ها، كودكان از حوصله محدود و حافظه‌اي با ظرفيت كمتر نسبت به بزرگسالان برخوردارند؛ پس اگر شما به والدي تبديل شويد كه دائم امر و نهي مي‌كند يا تعداد دستورات شما زياد باشد كه كودك نتواند آنها را به ذهن بسپارد، احتمالا كودكتان در برابر خواسته شما مقاومت نشان مي‌دهد. بهتر است با ايجاد يك رابطه شاداب از طريق بازي گروهي با او، خواندن قصه و شعر و... خود را تبديل به يك شخصيت جذاب كنيد تا كودكتان عمل به خواسته شما را با ميل دروني و علاقه‌اي كه به همبازي‌اش دارد انجام دهد نه از روي قانون و اجبار. علاوه بر اين، قانون‌هاي ساده و كمي داشته باشيد وآن را از طريق نمودار يا شيوه‌اي ديگر به كودك يادآوري كنيد.