اينكه فرزندان ما مطالعه كردن را به‌عنوان يك كار لذتبخش بپذيرند و در طول زندگي خود از مزاياي آن بهره‌مند شوند براي همه ما يك هدف و آرزوي شيرين اما سخت است. در خانه‌هاي امروز با اين همه سرگرمي‌هاي جور واجور و متفاوت، از گوشي‌هاي همراه و بازي‌هايشان گرفته تا انواع و اقسام شبكه‌هاي تلويزيوني و اينترنت و كنسول‌هاي پيشرفته بازي، ديدن كودكي كه كتابي را در دست بگيرد و مشغول مطالعه شود از آن كارهايي است كه كمتر پدر و مادر خوشبختي مي‌تواند به چشم ببيند. اما هر كاري راهي دارد و كتابخوان كردن كودكان هم از اين قاعده مستثني نيست.
از خودتان شروع كنيد
بارها گفته شده كه فرزندان شما آنگونه زندگي مي‌كنند كه شما زندگي مي‌كنيد، نه آنگونه كه شما دوست داريد زندگي كنند؛ يعني بچه‌ها در واقع آينه تمام‌نماي رفتار و گفتار شما در طول زندگي هستند. پس باز هم تكرار مي‌كنيم كه نخستين و بهترين راه براي آنكه بچه‌ها به مطالعه علاقه‌مند باشند اين است كه پدر و مادري اهل مطالعه داشته باشند. اينكه شما صرفا علاقه به مطالعه داشته باشيد يا دوست داشته باشيد فرزندتان اهل مطالعه باشد بسيار خوب است اما كافي نيست. بايد كمي هم به‌خودتان زحمت بدهيد و لااقل چند دقيقه‌اي مطالعه را در برنامه روزانه خود بگنجانيد. اين چند دقيقه بايد در حضور بچه‌ها و به‌صورتي باشد كه آنها مطالعه كردن را جزئي از زندگي شما ببينند. مطالعه روزنامه و مجلات هر چند به‌خودي خود خوب است اما جاي كتاب را نمي‌گيرد. سعي كنيد در همين چند دقيقه مطالعه روزانه، يك كتاب مناسب را در دست بگيريد تا تصوير مرد و زني در حال مطالعه در چارچوب چشم فرزندان شما تصويري آشنا باشد.
محيط را آماده كنيد
اگر فاصله فرزند شما تا كنترل تلويزيون چند ثانيه است و تا رسيدن به نخستين كتاب و كتابخانه چند دقيقه؛ نبايد انتظار رسيدن به فرزندي كتابخوان را داشته باشيد. محيط زندگي شما بايد به‌گونه‌اي باشد كه در فرايند رشد كودك، خودبه‌خود كتاب و كتابخانه بخشي مهم را به‌خود اختصاص بدهد. نگران نشويد. منظور ما اين نيست كه هر خانواده‌اي بايد يك كتابخانه بزرگ داشته باشد و صدها جلد كتاب را در خانه جاي بدهد اما منظور اين است كه لااقل در محيط زندگي گوشه‌اي به قفسه كتاب‌ها اختصاص داشته باشد و چند جلد كتاب از موضوعات مختلف در آن موجود باشد. ضمنا بهتر است از همان ابتدا در چينش اتاق كودك و حتي در هنگام تهيه سيسموني و ملزومات اتاق فرزندانتان نيم نگاهي هم به كتاب و كتابخانه داشته باشيد. يكي از طبقات كمد اسباب‌بازي‌ها يا لباس‌ها هم مي‌تواند محل مناسبي براي يك كتابخانه كوچك براي دلبند شما باشد. از همان ابتدا و در تهيه سيسموني چند جلد كتاب مخصوص سنين خردسالي تهيه كنيد و اجازه دهيد تا فرزندتان از ابتدا كتاب را به‌عنوان يكي از عناصر اصلي زندگي خود بپذيرد. اگر كمي حوصله به خرج بدهيد در بازار كتاب‌هايي را خواهيد يافت كه مخصوص سنين خردسالي تهيه شده و با توجه به جنس پلاستيكي‌شان به راحتي پاره يا آسيب ديده نمي‌شوند و از همان ابتدا مي‌توانند به‌عنوان يكي از اسباب‌بازي‌هاي مورد علاقه فرزند شما باشند.
مهارت خواندن را تقويت كنيد
واقعيت اين است كه هرچند همه كودكان در مدرسه خواندن و نوشتن را مي‌آموزند اما كيفيت اين مسئله در ميان آنها متفاوت است. كودكاني هستند كه از همان ابتدا به خوبي بر روخواني مسلط مي‌شوند و متن‌هاي مختلف را به راحتي مي‌خوانند و بعضي بچه‌ها هم تا پايان دوره ابتدايي هنوز به خوبي بر روخواني مسلط نشده‌اند. اهميت تسلط بر روخواني در تمايل بچه‌ها به مطالعه نقش بسيار مهمي دارد. كودكي كه به راحتي مي‌خواند، خواندن را به‌عنوان موضوعي مفرح كه باعث بالا رفتن اعتماد به نفس‌اش مي‌شود درك مي‌كند اما كودكي كه به سختي و بريده بريده مي‌خواند، خواندن را كاري نفسگير و اجباري مي‌بيند. بنابراين شما به‌عنوان پدر و مادر بايد همه تلاش خود را بكنيد تا روخواني فرزندتان در حد مطلوبي باشد. براي رسيدن به اين هدف مي‌توانيد از راهكارهاي زير كمك بگيريد:
از همان ابتداي كلاس اول هر درسي كه فرزندتان در مدرسه ياد مي‌گيرد را در خانه با او مرور كنيد و سعي كنيد به همراه او همان بخش‌هاي ياد گرفته شده را بخوانيد.
براي كودكتان مجلات كودكانه و كتاب‌هاي مناسب سنش بخريد و از او بخواهيد كه داستان‌هاي آن را براي شما بخواند.
در بيرون از خانه بازي خاصي تحت عنوان بازي تابلو خواني راه بيندازيد و سعي كنيد كودكتان را در فرايندي لذتبخش و مفرح درگير خواندن تابلوي مغازه‌ها، نوشته‌هاي پشت ماشين‌ها، تابلوهاي شهري و... بكنيد. اين كار علاوه بر اينكه سرعت انتقال مغز كودك را افزايش مي‌دهد دامنه لغات او را هم افزايش مي‌دهد. دقت كنيد در اين بازي به هيچ وجه كلماتي را كه فرزندتان اشتباه مي‌خواند مسخره نكنيد و همواره او را تشويق كنيد.
مطالعه را به تفريح تبديل كنيد
1- پيش از هرچيز به ياد داشته باشيد كه مطالعه براي كودك بايد فرايندي لذتبخش باشد. در ابتدا و دوره كودكي، اصل لذتبخش بودن مطالعه بسيارمهم است؛ يعني قرار نيست كودك شما از هر كتابي كه مي‌خواند يا شما براي او مي‌خوانيد چيز جديدي ياد بگيرد يا تغييري در رفتارش حاصل شود. مهم اين است كه كودك شما به مطالعه عادت كند، با كتاب دوست شود و خواندن براي او به كاري لذتبخش تبديل شود اما به هرحال بچه‌ها از تصاوير موجود در جلد و صفحات كتاب براي زندگي خود الگوبرداري مي‌كنند. پس در انتخاب كتاب، خوب حواستان را جمع كنيد.
2- در سنين پايين براي بچه‌ها كتاب‌هايي با تصوير‌سازي جذاب تهيه كنيد. در اين سنين استفاده از كتاب‌هاي صوتي كه در كنار كتاب‌هاي مصور ارائه مي‌شود هم كمك زيادي به جلب كودك شما به كتاب مي‌كند. كتاب‌هاي صوتي مخصوص كودك، (همان نوار قصه‌هاي قديمي خودمان) را براي كودك پخش كنيد و بگذاريد در همان حين، كودك با ديدن تصاوير كتاب با آن ارتباط برقرار كند. همه پدر و مادرها كم و بيش هنگام خواب براي فرزندانشان قصه مي‌گويند. سعي كنيد قصه‌گويي را از روي كتاب براي بچه‌ها انجام دهيد تا لذت شنيدن قصه با خواندن كتاب همراه شود.
3- در برنامه روزانه يا هفتگي خانواده دقايقي را به مطالعه اختصاص دهيد؛ مثلا مي‌توانيد زمان مشخصي را در برنامه روزانه بگنجانيد كه طي آن همه افراد خانواده مشغول مطالعه شوند و پس از آن هم هركدام در جملاتي كوتاه و خلاصه آنچه كه خوانده‌اند براي بقيه بازگو كنند. اين كار علاوه بر اينكه باعث جا افتادن فرهنگ مطالعه در خانواده مي‌شود توانايي‌هاي شناختي و گفتاري و درك مطلب كودك شما را افزايش مي‌دهد. اگر كودك شما هنوز نمي‌تواند به تنهايي بخواند در زمان مطالعه كتاب‌هاي مخصوص به او را برايش بخوانيد.
4- در هنگام خواندن كتاب براي كودكان خردسال نقش‌هاي كتاب را به‌صورت نمايشي براي بچه‌ها بازسازي كنيد و از او هم بخواهيد تا نقش‌هاي كتاب را بازي كند. همچنين مي‌توانيد در ميانه داستان از كودك بخواهيد تا ادامه داستان را حدس بزند يا بگويد به‌نظر او شخصيت داستان چه كاري بايد انجام دهد. درگير كردن كودك در چنين فرايندي باعث تمركز بيشتر، يادگيري اكتشافي و لذتبخش شدن فرايند كتابخواني براي او مي‌شود.
5- اشتراك يك مجله كودك براي كودكان حالت خاصي از شخصيت و مهم بودن را به همراه دارد. سعي كنيد با مشورت خود كودك يكي از نشريات مخصوص كودكان را با نام و مشخصات كودكتان مشترك شويد.
6- از همان سنين خردسالي رفتن به كتابفروشي و خريدن كتاب را در برنامه هفتگي يا ماهانه خانواده بگنجانيد. همراه فرزندتان به كتابفروشي برويد و اجازه بدهيد كتاب‌هايي را در چارچوبي كه قيلا مشخص كرده‌ايد انتخاب كند. بگذاريد بچه‌ها احساس شخصيت و انتخاب‌گري داشته باشند.
7- هر چند هزينه خريد كتاب در سبد خانواده چندان سنگين نيست و سرمايه‌گذاري بلندمدتي است كه در آينده فرزندتان اثرات مثبت بسياري دارد اما در كنار خريد كتاب براي بهره‌وري بيشتر با هزينه كمتر، استفاده از كتابخانه‌هاي عمومي را هم فراموش نكنيد. در يك كتابخانه عمومي نزديك به محل زندگيتان عضو شويد و همراه فرزندتان براي انتخاب كتاب به آنجا برويد. بودن فرزندتان در كنار شما، باعث آشنايي او با محيط كتابخانه و دروني شدن كتاب خواندن در ذهن و جان او مي‌شود.
8- مجمـــوعه‌هـــايي مثل فــرهنگسراهــا و خـانه‌كودك‌هاي سازمــان فرهنگي‌هـنري شهرداري يا كانون پرورش فكري، گروه‌ها يا كلاس‌هاي كتابخواني يا قصه‌خواني‌اي دارند كه عضويت در اين گروه‌ها مي‌تواند كمك زيادي به كودك شما در علاقه‌مند شدن به كتاب بكند. در اين گروه‌ها كودكان در مورد كتاب‌هايي كه خوانده‌اند با يكديگر صحبت مي‌كنند و تجربه‌اي لذتبخش از كارگروهي و فعاليت اجتماعي را به واسطه كتاب و كتابخواني كسب مي‌كنند.
9- كمي خلاقيت و ابتكار عمل به خرج بدهيد. كتاب خواندن لزوما نبايد در سالن خانه شما و روي مبل اتفاق بيفتد. شما مي‌توانيد با خريدن كتاب‌هاي مخصوص حمام، حين حمام كردن كودكتان را با كتاب آشنا كنيد يا مثلا براي خواندن كتابي درباره طبيعت به پارك محله برويد و يا مي‌توانيد ملافه‌اي را به روي بند رخت بيندازيد و خانه‌اي كوچك براي كتابخواني فرزندتان مهيا كنيد و يا مثلا به كودكتان اجازه بدهيد تا دقايقي بيشتر از ساعت مشخص خوابيدن خود را در رختخواب مشغول مطالعه باشد.
10- به فرزندتان بياموزيد كه كتاب ارزشمند است و نگهداري از آن اهميت زيادي دارد. اين كار را مي‌توانيد با جلد كردن كتاب‌ها، نظافت به موقع آنها در كتابخانه و... به او آموزش دهيد. اگر فرزندتان كتابي را به امانت گرفت به او بياموزيد كه بايد آن را صحيح و سالم به صاحبش برگرداند و همچنين اگر كتابي به كسي امانت داد ضمن رعايت احترام و ادب به موقع آن را پس بگيرد.
نظر شما