همچنین یکی دیگر از مواردی که در بسته خروج از رکود دولت مشاهده نمی‌شود موضوع هماهنگی سیاست‌های پولی، مالی و تجاری است.
بیژن عبدی استاد دانشگاه و پژوهشگر اقتصادی معتقد است آنچه در این بسته آمده است همان تکرار سیاست‌های گذشته است که دوباره بیان شده است. آنچه می‌خوانید مشروح گفت و گوی همشهری اقتصاد با این پژوهشگر اقتصادی است.
- به عنوان اولین سوال بفرمایید تیم اقتصادی دولت فعلی همان جریان پشت پرده دولت دهم است. آیا بسته خروج از رکودی که دولت ارائه کرده است می‌تواند مشکل گشای کشور باشد؟
وقتی مجموعه این جریان فکری تغییر نکرده انتظار تغییر سیاست نمیتوان داشت یعنی باز همان حرفها را در قالب جدید تکرار میکنند راهکار جدیدی نمیتوانیم انتظار داشته باشیم عین همان حرفها تکرار می‌شود برای گذشته محکوم می‌شود و برای جدید الفاظ شکلش عوض می‌شود.
یا مثلا میگوید دولت نظارتی بر نرخها نداشته از یک رف دولت گذشته را به خاطر گرانی و تورم به شدت محکوم می‌شود که دولت نتوانسته قیمت‌ها را کنترل کند.
از این طرف صحبت از این است که نرخها با بازار هماهنگ است خب هماهنگی بازار یعنی افزایش قیمت‌ها افزایش قیمت‌ها از طرفی اثر خودش را روی چرخه تولید و مصرف و قدرت خرید مردم دارد یا مثلا این همه که هدفمندی یارانه محکوم شد که باعث ایجاد افزایش تورم شده و قدرت مردم را کاهش داده ولی مجددا عینا همان سیاستها دارد اجرا می‌شود و در این یکساله شما تغییری در این سیاستها نمیبینید این است که میخواهم بگویم جهت خاصی شما در سیاستها نمیبینید.
کارهای گذشته فقط محکوم شده ولی همان سیاستها در الفاظ جدید پیاده می‌شود. ضمن اینکه محور عمده این بحثها تقویت بخش حوزه نفت است .
برای من خیلی جای شگفتیست در حالی که همه ما میدانیم ما مشکلمان این نیست که ما ظرفیت فروش نفت نداریم به خاطر تحریمها ظرفیت صادراتمان کاهش پیدا کرده بالاخره نزدیک به دو هزار و هفتصد بشکه ظرفیت داشتیم و نزدیک به دو میلیون سیصد هزار بشکه هم صادر میکردیم حالا شده بود نزدیک یک میلیون این کاهش ظرفیت صادر است بعد دولت میخواهد سرمایهگذاری کند روی افزایش ظرفیت من اصلا منطقش را متوجه نمیشوم.
ما صادرات نفت خام و گاز و پتروشیمی و اینها این طور نیست که روی کاغذ بنویسیم که میخواهیم صادرات را افزایش دهیم مشکل این بود که در مذاکرات فضایی باز شود که ما بتوانیم بهتر فروش کنیم اگر اینطور نشود که باز همان مشکل گذشته ادامه پیدا میکند.
- در بسته خروج از رکو برنامه مشخصی برای اقتصاد ایران دیده نمی‌شود؟
در بسته مثلا در خصوص نرخ بهره گفته شده است افزایش، کاهش و تثبیت آن در دوران دولت قبلی سبب ایجاد، تعمیق و گسترش رکود شده است.
به هر حال این الفاظ که مشکل را حل نمیکند بالاخره یا کاهش یا تثبیت است یا افزایش هرکدام را دست بگذارند قبلا خودشان محکوم کردهاند عملا پس این آثار رکود تورمی را کم نمیکند بلکه ممکن است تشدید کند براساس گفته خود آقایان میگویم. فارغ از تحلیل.
این بخش عمده گزارش است که من فکر میکنم دچار پارادوکس است یعنی هر آنچه که انجام شده چه در مورد نرخ سود الان بحث نرخ سود و تجهیز منابع بانکی بخش عمده را نگاه میکنیم همینهاست یا منابع مالی که برای بانک‌ها در نظر گرفته شده که از منابع مالی موجود کمتر استفاده شود آدمها انها را نگاه میکند خب چه اتفاقی میافتد.
- یعنی می‌فرمایید در بسته موضوع جدیدی بیان نشده است؟
نه. باز هم تقویت پایه پولی و شرایط تورمی ست که قبلا محکوم شده. مثلا فروش اموال دولتی به قیمت نازل و پولش را پرداخت کردن و همان راه گذشته واگذاری که قبلا محکوم شده دو نکته دیگر هم بود که خیلی عجیب است یکی آن طرح بنگاههای زودبازده بود که به شدت مورد هجمه قرار گرفت اما در راهکار بسته سیاستی باز مجدد همین راهکار به عنوان راه نجات به عنوان صنایع کوچک و تبدیلی مطرح شده.
اگر در گذشته عیب و ایراد داشته این هم همان عیب و ایراد را دارد. و اگر عیب و ایراد نداشته پس چرا بیخود سیاهنمایی می‌کنید. در هفته‌های گذشته هم مقام معظم رهبری در دیدار با هیات دولت فرمودند که سعی کنید در نقد انصاف داشته باشید اگر دوست دارید دیگران در مورد شما انصاف داشته باشند.
رعایت انصاف شرط است. این همه سیاهنمایی و محکوم کردن و همه چیز را به گونهای نشان دادن که تمام رکود تورمی ناشی از این سیاستهاست دیگر الان اجرای آن سیاستها نمیتواند خروج از رکود باشد و تشدید رکود محسوب می‌شود.
- می‌توانید مثال‌های دیگری در خصوص تکراری بودن راهکارها بیان نمایید؟
بله، به عنوان مثال مسکن مهر به عنوان عامل اصلی افزایش تورم و اینکه منابع بانکی به این سمت سوق داده شد و تورم ایجاد کرد، اما میگوییم اصلا درست است این تحلیل اما انتهای همان سیاست‌های پیشنهادی میبینید که بخش مسکن به عنوان بخش اشتغالزا که از رکود خارج میکند اشاره شده بالاخره کدام منبع مالی را میخواهند برای مسکن بگذارند هر منبع مالی را که بگذارند باز همین تأثیر را خواهد داشت به جای بازی با الفاظ و محکوم کردنهای بیمنطق انتظار میرفت که راهکاری داشته باشند.
در مجموع تصور من این است که جریان فکر اقتصادی در نتیجه اقتصاد نئوکلاسیک است اقتصادیست که زمان اقای احمدی نژاد هم همین تفکر بوده ولی آدمهایش اشخاص دیگری بودند زمان دولت قبل از ایشان یعنی دوره آقای خاتمی هم همین بوده زمان آقای هاشمی هم همین تفکر بوده
- راهکار شما برای خروج از رکود در کشور چیست؟
باید به بازارها تنوع دهیم ضمن اینکه نفت و گاز درواقع همان تقسیم کار جهانیست که از سالهای گذشته همیشه برای ما ترسیم کردهاند باز ما دوباره هرچه درآمد داریم بگذاریم روی گسترش این چون عدد و رقمهایی که دولت فقط برای بخش نفت و گاز پیشبینی کرده رقمی نزدیک به پنجاه شصت هزار میلیارد تومان پول می‌شود.
اگر بیشتر نشود حالا این منبع باید از کجا تأمین شودیا کدام منابع قرار است تزریق شود یا مثلا ما چقدر میتوانیم اضافه بفروشیم من اینها را نمیدانم چون هیچ راهی ننوشته که از چه منابعی فقط یک چیزهایی روی هوا نوشته.
- یعنی فقط تیتروار اشاره کرده است؟
احسنت. مهمش این است که نظام بانکی اصلاح شود همه میگویند اصلاح شود اما چه مکانیزمی برای تقویت نظارت
- در بخش انرژی گفته بهینهسازی بخش انرژی، گاز، نفت و پتروشیمی همین راهکارش مشخص نیست؟
احسنت. این است که میخواهم بگویم این راهکار خاصی نیست ما انتظارمان این بود که بعد از تلاش یک سال که زحمت کشیدند و فکر کردند اندیشمندان یک راهکار جدیدتری بیاید ولی چیزی در آن نمیبینیم و همان گذشته است ارتباطی هم بین این و اقتصاد مقاومتی من نمیبینم. در اقتصاد مقاومتی همه تلاش باید حمایت از تولید داخل باشد
- پاشنه آشیل اقتصاد مقاومتی که مقام معظم رهبری روی آن تکیه دارد موضوع تولید داخلی است. ولی در این بسته این مسئله دیده نشده است. نسبت بسته با اقتصاد مقاومتی چگونه است؟
همین. آنچه که من دیدم در ان مجموعه سیاستها اولا کاملا گره خورده به مذاکرات ژنو و همه با این فرض است که مابتوانیم از ظرفیت سرمایهگذاری خارجی استفاده کنیم و آن هم منوط به این است که در مذاکرات به جمعبندیای رسیده باشیم تحریمها لغو شود که با این روند مذاکرات بعید میدانم که این تحریمها با این سرعت لغو شود.
بهانهها که مقام معظم رهبری هم اشاره کردند و مذاکرات نشان داد که خیلی نمیتوان به نتایج امیدوار بود انشاءالله که در بخش ژنو موفق باشند و ما آرزوی توفیق میکنیم ولی در حوزه اقتصادی عرضم این است که گره زدن کل سرنوشت کشور یا به فروش نفت و اینکه سرمایهگذاری خارجی انجام شود خیلی منطبق با سیاست مقاومتی که رهبری فرمودند نیست.
آنچه که من برداشت میکنم از اقتصاد مقاومتی و شما هم اشاره داشتید بحث این است که ما باید راههای استفاده بیشتر از نیروهای داخلی که نیاز به یک سرمایهگذاری و ساماندهی دارد و بانک اطلاعاتی باید تولید شود، بازارهای جدید نیاز داریم، بازارهای صادراتی و نیازهای منطقه شناسایی شود.
دیپلماسی ما باید درخدمت بازاریابی برای کالاهای جدید باشد تکنولوژی روز شناسایی شود، دانشگاه فعالتر شود در چرخه صنعت، بودجههای تحقیقات صنعتی افزایش پیدا کند.
شرکتهای دانشبنیان و چرخه آنها و ارتباطش با بخش تولید و تجاریسازی جدیتر گرفته شود این بودجه و برنامه میخواهد این یک سیستم ساختار هماهنگ میخواهد که در این برنامهها هیچ کدام دیده نشده و اشارهای نشده و آدم احساس میکند که همان جریان تفکر
اقتصاد نوکلاسیک تکرار شده چون آن ذهنی که اینها را نوشته غیر از این نمیتواند فکر کند.
- یعنی در این بسته اقتصاد مقاومتی دیده نشده است؟
من اصلا ندیدم باید بیایند توضیح دهند و تشریح کنند بگویند کدامیک از این بندها که روی آن تأکید کردند در راستای اقتصادمقاومتیست.
چون مقام معظم رهبری بیست و چهار تا بند سیاستی داشتند که سیاست اصلی بخش عمدهاش روی تنوع بخشی به بخش صادرات و واردات و تجارت، یکی از محورهای کلیدی عدالت است من ندیدم در بحث عدالت چه میخواهند بکنند از یک طرف دولت گذشته به شدت محکوم شد
به خاطر وابسته کردن اقتصاد کشور به درآمدهای نفت البته این مختص دولت گذشته نیست، پنجاه صد سال یعنی اززمانی که نفت در کشور ما کشف شد بوده مختص دولت گذشته نبوده و همچنان این هست میگویند درآمد نفت را نمیخواهیم در اقتصاد بیاوریم و میخواهیم گردش دهیم به سمت درآمد مالیاتی، بسیار خب در سیاست مالی نگاه میکنیم میبینیم در این بسته سیاستی فقط کاهش منابع مالیاتیست.
سئوال این است که شما منابع را کاهش میدهید. به ازای آن کاهش درآمد باید یک بودجهای جایگزینش شود برای سایر هزینهها اینها را از کجا میخواهند پوشش دهند به نظر میرسد که فقط فاز شعارهای زیباست اما اصل قضیه این است که این منابع از کجا باید تأمین شود.
منبع:همشهري اقتصاد