اين سامانه براي شنيدن صداي مردم درمورد تخلفات جامعه پزشكي به‌ويژه دريافت‌هاي غيرقانوني پزشكان، تعريف و ايجاد شد تا به اين ترتيب بر دريافت‌هاي غيرقانوني برخي از پزشكان نظارت شود؛ معضل و پديده زشتي كه سال‌ها مردم به‌ويژه قشر آسيب‌پذير را آزار مي‌داد. هزاران وعده چندين سالانه مسئولان هم البته يكي‌شان وفا نكرده بود.
توجيه پزشكاني كه طلب مقادير غيرمتعارف و بيشتر از مبالغ رسمي اعلام شده مي‌كردند، همواره اين بود كه مبلغ حق‌المعالجه كم است و تعرفه‌ها ناچيز. آنها پول اضافه مي‌خواستند و مردم هم به ناچار براي درمان عزيزان‌شان اين مبالغ را مي‌پرداختند. روزي كه وزير بهداشت دولت يازدهم اعلام كرد با اين پديده مبارزه خواهد كرد البته خيلي‌ها گمان مي‌كردند او هم حتي اگر بخواهد موفق نخواهد شد. دكتر هاشمي اما با ابلاغ شيوه‌نامه اجرايي بسته نظارتي اجراي كتاب ارزش نسبي خدمات سلامت نخستين گره كور اين ماجرا را باز كرد.
البته هشدار‌هاي چند باره وزير بهداشت هم كارگر نيفتاد و كار به تعيين مهلت كشيد. 15 آبان آخرين مهلت براي ترك اين شيوه اعلام و تأكيد شد پس از اين با افرادي كه غيرمتعارف دريافت مي‌كنند برخورد جدي مي‌شود. مرد اول سلامت كشور متخلفان را از مجازات سنگين بيم داد و چندين بار تأكيد كرد كه با هيچ‌كسي در اين مسير تعارف ندارد. بعد هم سامانه 1690 آغاز به‌كار كرد تا گوش شنواي وزارت بهداشت براي شنيدن صداي مردمي باشد كه هنوز در كنار غم بيماري و بيمارداري بايد خيالشان براي تأمين پول‌هاي اضافه و البته درشت نگران باشد.
واكنش‌ها به 1690
راه‌اندازي سامانه جديد براي رسيدگي به شكايات با وجود همه ترديد‌ها مورد استقبال عموم مردم قرار گرفت. ترديد‌ها براي اين بود كه بسياري به آغاز تلاشي جدي در اين مسير هم حتي شك داشتند. براي همين در روزهاي نخست راه‌اندازي اين سامانه بخش زيادي از تماس‌هاي مردمي مربوط به كساني مي‌شد كه تلفن كرده بودند تا تنها ببينند آيا چنين سامانه‌اي دارد يا خير؟ درك رضايت مردم از چنين اقدامي هرگز كار دشواري نبود. تنها نكته‌اي كه همه مردم بر آن تأكيد مي‌كردند لزوم جديت در كار و پيگيري آن بود. اما موضوعي كه دست‌كم در روزهاي اول عموم مردم متوجه آن نشدند، سنگ‌اندازي عده‌اي در جامعه پزشكي بود؛ نكته‌اي كه وزير بهداشت ترجيح داد خودش اشاره‌اي هرچند كوتاه اما شفاف به آن داشته باشد و گفت: برخي به ما گفتند كه با راه‌اندازي اين سامانه به جامعه پزشكي توهين كرده‌ايم درحالي‌كه هدف از اجراي گام سوم طرح تحول سلامت، احترام به جامعه پزشكي بوده است و بالاخره حكومت بايد صداي مردم را بشنود و چه بسا بسياري با تماس با اين شماره مي‌خواهند از پزشكان تشكر كنند. احترام جامعه پزشكي در اين است كه رابطه مالي بين پزشك و بيمار وجود نداشته باشد بنابراين معتقديم كه اين اقدام يك ضرورت بوده است.
يك‌ماه پس از راه‌اندازي
حالا كه يك‌ماه از راه‌اندازي اين سامانه مي‌گذرد، وقت آن رسيده كه درباره عزم وزارت بهداشت براي دنبال كردن اين موضوع، قضاوتي هرچند اوليه داشت. معاون نظارت و برنامه‌ريزي سازمان نظام پزشكي و دبير ستاد كشوري نظارت بر تعرفه‌ها در گفت‌وگو با همشهري مي‌گويد: از 16آبان 93تاكنون، 79هزار تماس تلفني با سامانه 1690 برقرار شده كه از اين تعداد بيش از 30هزار تماس راستي‌آزمايي بود؛ يعني مردم تنها مي‌خواستند مطلع شوند كه آيا چنين سامانه‌اي وجود دارد يا ندارد و آيا اصلا كسي پاسخگوي مردم هست يا خير؟
آمار دكتر محمد جهانگيري نشان مي‌دهد كه از تعداد 79هزار تماس تلفني، به 47هزار تماس، پاسخ داده شد كه از اين تعداد حدود يك‌هزار و 763 تماس تلفني مربوط به تعرفه‌ها بود و مابقي تماس‌ها موارد غيرتعرفه‌اي را شامل مي‌شد. بخشي هم مربوط به تشكر از وزارت بهداشت و سازمان نظام پزشكي بود.
به گفته او از تعداد يك‌هزار و 763تماس تلفني مربوط به تعرفه‌ها، 222پرونده مرتبط با بستري و خدمات بستري اعلام شد كه پس از بررسي مشخص شد كه موارد گفته شده در 10پرونده وارد بوده است. از اين تعداد پرونده، موارد تخلف، 6پرونده اثبات شد و موارد تخلف 4پرونده ديگر اثبات نشد. فرايند رسيدگي به تخلف 6پرونده كه موارد تخلف آن ثابت شده هم‌اكنون در دادسراي انتظامي در حال انجام است. معاون نظارت و برنامه‌ريزي سازمان نظام پزشكي همچنين مي‌گويد: پس از تشكيل ستاد كشوري نظارت بر تعرفه‌ها، در 31 استان كشور هم ستادهاي نظارت بر اجراي تعرفه‌ها، شكل گرفت و همزمان دبيرخانه ستاد كشوري نظارت بر اجراي تعرفه‌ها در سازمان نظام پزشكي تشكيل و فعال شد. سامانه هم، همچنان فعال و پاسخگوي صداي مردم است.
روايت دوم
همزمان، معاون درمان وزير بهداشت هم با اثبات بيش از هزار و 700تماس با سامانه 1690مرتبط با بحث تعرفه‌ها مي‌گويد: در اين مدت بيش از 90درصد شكايت‌هاي مردم به اين شماره، به مسائلي غير از تخلفات تعرفه‌اي، همچون نوبت‌دهي بيمارستان يا نبودن تخت بستري اختصاص داشته است. اين ميزان شكايت در مقايسه با بستري شدن روزانه 25هزار نفر و ماهانه 750هزار نفر در بيمارستان‌هاي دولتي حكايت از كاهش پرداخت‌هاي غيرقانوني در بيمارستان‌ها و اجراي كامل كتاب ارزشگذاري نسبي خدمات سلامت در بيمارستان‌ها دارد.
دكتر آقاجاني با بيان اينكه 570 بيمارستان دولتي در سراسر كشور با 8000تخت بستري داريم توضيح مي‌دهد: در 7 ماهي كه از اجراي طرح تحول نظام سلامت در كشور مي‌گذرد، ميزان مراجعه به بيمارستان‌هاي دولتي10درصد نسبت به گذشته افزايش يافته است. بيشتر اين مراجعان كساني هستند كه به‌علت گراني هزينه‌هاي درمان و بستري و جراحي، به بيمارستان‌ها مراجعه نمي‌كردند و اكنون با كـــــــــاهش سهم مردم از هزينه‌هاي بستري به كمتر از 6درصد، اقدام به مراجعه كرده‌اند. البته يك‌ماه زمان كافي براي داوري نيست و هنوز بايد كمي صبر كرد تا دست‌كم دوره آزمايشي اين طرح به پايان برسد و بعد، از نقاط قوت و ضعف آن گفت. اما دست‌كم انگار فعلا وزارت بهداشت راه را درست مي‌رود.
درباره شيوه‌نامه اجرايي بسته نظارتي
شيوه نامه در اجراي بندهاي 2، 5، 7، 9، 11و 12 سياست‌هاي كلي سلامت ابلاغي مقام معظم رهبري و مواد 8 و 10قانون تشكيل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و ماده يك قانون تشكيلات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و احكام بخش سلامت قانون برنامه پنج‌ساله توسعه جمهوري اسلامي ايران، ماده 45قانون سازمان نظام پزشكي و تصويب نامه شماره 74450/ت 50982هـ مورخ 1/7/93هيأت وزيران ابلاغ شده است. براساس اين شيوه‌نامه هرگونه دريافتي بالاتر از سقف تعرفه خدمات سلامت مصوب هيأت وزيران به هر طريقي تخلف محسوب مي‌شود. همچنين براساس اين شيوه‌نامه درصورت وقوع تخلف در هر يك از مراكز خصوصي و خيريه و عمومي غيردولتي، مراكز دولتي وابسته به دانشگاه يا دانشكده‌هاي علوم پزشكي و نيز تخلف پزشكان شاغل در بخش خصوصي، خيريه و عمومي غيردولتي، مجازات‌هاي متفاوتي درنظر گرفته شده است.